سختی و آزمایش بزرگ «حج» از دیدگاه علی(ع)/ چرا خانه خدا در سرزمین سرسبز نیست؟
گروه جامعه: حضرت علی(ع) در خصوص فلسفه حج با اشاره به اینکه این واجب الهی یک آزمایش سخت است، دلیل سختی حج را بالا بودن ثواب آن عنوان کرده می‌فرمایند: اگر حج آزمایش ساده‌ای بود، پاداش سبکی می‌داشت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) خطبه 192 نهج البلاغه «قاصعه» يعنى تحقير كننده ناميده شده است كه در آن حضرت علی(ع) ارزش‌هاى جاهلى را كوچك و خوار شمرده است. این خطبه از طولانى‌ترين سخنرانىهاى امام است كه در سال 40 هجرى در حاليكه سوار بر اسب بود ايراد فرمود.
در این خطبه پس از توصیف خصلت‌های خاص الهی به زیباترین و جذاب‌ترین شکل ممکن، حضرت به نکوهش تکبر و خودپسندی پرداخته و این دو خصلت را ویژگی شیطان نامیده که موجب رانده شدن او از بارگاه الهی شد.
این خطبه به 19 موضوع در ظاهر جدا اما در باطن مکمل هم اشاره دارد که یکی از این موضوع ها فلسفه حج است. حضرت علی(ع) پس از توصیف فلسفه آزمایش‌های الهی به تشریح فلسفه حج و دلایل وجود خانه خدا در زمینی خشک و نه سرزمینی آباد پرداخته و دلایل سختی سفر حج را تشریح فرموده است.
امیرالمومنین(ع) در خصوص فلسفه حج و دلایل سختی ادای این واجب الهی می‌فرمایند:
«آيا مشاهده نمىكنيد كه همانا خداوند سبحان، انسانهاى پيشين از آدم عليه السلام تا آيندگان اين جهان را با سنگ‌هايى در مكه آزمايش‌كرد كه نه زيان مىرسانند و نه نفعى دارند، نه مىبينند و نه مىشنوند اين سنگها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پايدارى مردم گردانيد.
سپس كعبه را در سنگلاخترين مكان‌ها، بىگياهترين زمينها و كم فاصلهترين درهها، در ميان كوههاى خشن، سنگريزههاى فراوان و چشمه هاى كم آب و آبادى‌هاى از هم دور قرار داد، كه نه شتر، نه اسب و گاو و گوسفند، هيچ كدام در آن سرزمين آسايش ندارند. سپس آدم عليه السلام و فرزندانش را فرمان داد كه به سوى كعبه برگردند و آن را مركز اجتماع و سر منزل مقصود و بار اندازشان گردانند، تا مردم با عشق قلبها، به سرعت از ميان فلات و دشتهاى دور و از درون شهرها، روستاها، درههاى عميق و جزاير از هم پراكنده درياها به مكه روى آورند، شانههاى خود را بجنبانند و گرداگرد كعبه لا اله الا اللّه بر زبان جارى سازند و در اطراف خانه طواف كنند و با موهاى آشفته و بدنهاى پرگرد و غبار در حركت باشند.
لباسهاى خود را كه نشانه شخصيت هر فرد است در آورند و با اصلاح نكردن موهاى سر، قيافه خود را تغيير دهند، كه آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و آزمايشى آشكار است براى پاكسازى و خالص شدن، كه خداوند آن را سبب رحمت و رسيدن به بهشت قرار داد.
آزمایش ساده، پاداش سبک برای حجی در سرزمین آباد
اگر خداوند خانه محترمش و مكانهاى انجام مراسم حج را در ميان باغها و نهرها و سرزمينهاى سبز و هموار و پردرخت و ميوه، مناطقى آباد و داراى خانهها و كاخهاى بسيار و آبادى‌هاى به هم پيوسته در ميان گندم زارها و باغات خرم و پر از گل و گياه، داراى مناظرى زيبا و پر آب، در وسط باغستانى شادى آفرين و جادههاى آباد قرار مىداد، به همان اندازه كه آزمايش ساده بود، پاداش نيز سبكتر مىشد.
اگر خانه کعبه از زمرد و یاقوت بود چه می‌شد؟
اگر پايهها و بنيان كعبه و سنگ‌هايى كه در ساختمان آن به كار رفته از زمرد سبز و ياقوت سرخ و داراى نور و روشنايى بود، دلها ديرتر به شك و ترديد مى رسيدند، و تلاش شيطان بر قلبها كمتر اثر مىگذاشت و وسوسههاى پنهانى او در مردم كارگر نبود. در صورتى كه خداوند بندگان خود را با انواع سختى‌ها مىآزمايد و با مشكلات زياد به عبادت مىخواند و به اقسام گرفتارى ها مبتلا مىسازد، تا كبر و خود پسندى را از دلهايشان خارج كند و به جاى آن فروتنى آورد و درهاى فضل و رحمتش را به روى شان بگشايد و وسائل عفو و بخشش را به آسانى در اختيارشان گذارد».
در این خطبه پس از توصیف خصلت‌های خاص الهی به زیباترین و جذاب‌ترین شکل ممکن، حضرت به نکوهش تکبر و خودپسندی پرداخته و این دو خصلت را ویژگی شیطان نامیده که موجب رانده شدن او از بارگاه الهی شد.
این خطبه به 19 موضوع در ظاهر جدا اما در باطن مکمل هم اشاره دارد که یکی از این موضوع ها فلسفه حج است. حضرت علی(ع) پس از توصیف فلسفه آزمایش‌های الهی به تشریح فلسفه حج و دلایل وجود خانه خدا در زمینی خشک و نه سرزمینی آباد پرداخته و دلایل سختی سفر حج را تشریح فرموده است.
امیرالمومنین(ع) در خصوص فلسفه حج و دلایل سختی ادای این واجب الهی می‌فرمایند:
«آيا مشاهده نمىكنيد كه همانا خداوند سبحان، انسانهاى پيشين از آدم عليه السلام تا آيندگان اين جهان را با سنگ‌هايى در مكه آزمايش‌كرد كه نه زيان مىرسانند و نه نفعى دارند، نه مىبينند و نه مىشنوند اين سنگها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پايدارى مردم گردانيد.
سپس كعبه را در سنگلاخترين مكان‌ها، بىگياهترين زمينها و كم فاصلهترين درهها، در ميان كوههاى خشن، سنگريزههاى فراوان و چشمه هاى كم آب و آبادى‌هاى از هم دور قرار داد، كه نه شتر، نه اسب و گاو و گوسفند، هيچ كدام در آن سرزمين آسايش ندارند. سپس آدم عليه السلام و فرزندانش را فرمان داد كه به سوى كعبه برگردند و آن را مركز اجتماع و سر منزل مقصود و بار اندازشان گردانند، تا مردم با عشق قلبها، به سرعت از ميان فلات و دشتهاى دور و از درون شهرها، روستاها، درههاى عميق و جزاير از هم پراكنده درياها به مكه روى آورند، شانههاى خود را بجنبانند و گرداگرد كعبه لا اله الا اللّه بر زبان جارى سازند و در اطراف خانه طواف كنند و با موهاى آشفته و بدنهاى پرگرد و غبار در حركت باشند.
لباسهاى خود را كه نشانه شخصيت هر فرد است در آورند و با اصلاح نكردن موهاى سر، قيافه خود را تغيير دهند، كه آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و آزمايشى آشكار است براى پاكسازى و خالص شدن، كه خداوند آن را سبب رحمت و رسيدن به بهشت قرار داد.
آزمایش ساده، پاداش سبک برای حجی در سرزمین آباد
اگر خداوند خانه محترمش و مكانهاى انجام مراسم حج را در ميان باغها و نهرها و سرزمينهاى سبز و هموار و پردرخت و ميوه، مناطقى آباد و داراى خانهها و كاخهاى بسيار و آبادى‌هاى به هم پيوسته در ميان گندم زارها و باغات خرم و پر از گل و گياه، داراى مناظرى زيبا و پر آب، در وسط باغستانى شادى آفرين و جادههاى آباد قرار مىداد، به همان اندازه كه آزمايش ساده بود، پاداش نيز سبكتر مىشد.
اگر خانه کعبه از زمرد و یاقوت بود چه می‌شد؟
اگر پايهها و بنيان كعبه و سنگ‌هايى كه در ساختمان آن به كار رفته از زمرد سبز و ياقوت سرخ و داراى نور و روشنايى بود، دلها ديرتر به شك و ترديد مى رسيدند، و تلاش شيطان بر قلبها كمتر اثر مىگذاشت و وسوسههاى پنهانى او در مردم كارگر نبود. در صورتى كه خداوند بندگان خود را با انواع سختى‌ها مىآزمايد و با مشكلات زياد به عبادت مىخواند و به اقسام گرفتارى ها مبتلا مىسازد، تا كبر و خود پسندى را از دلهايشان خارج كند و به جاى آن فروتنى آورد و درهاى فضل و رحمتش را به روى شان بگشايد و وسائل عفو و بخشش را به آسانى در اختيارشان گذارد».
