گزارشی از مقبره عارفی که حمال شهر بود

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از آذربایجان‌شرقی، مقبره حمال تبریزی در تبریز و در خیابان دارایی سوم (شمس تبریزی) قرار دارد و بنای مقبره در بافت قدیمی شهر واقع شده است.

جهت تهیه گزارش به محل مقبره حمال تبریزی رفتم، طبق روایت از عبدالعلی کارنگ، محقق و تاریخ‌شناسی تبریزی، که اشاره کرده است: در محله شتربان، بین دو مسجد معجزلر و نائب صدر، گورستان متروکی بود که در وسط آن چارطاق قدیمی کوتاهی توجه عابرین را از دور به خود جلب می‌کرد که زیر این طاق قبری وجود داشت که همه از قبر حمال یاد می‌کردند و مردم شب‌های جمعه با نذر و نیاز به زیارت آن می‌رفتند.

بر اساس مستندات تاریخی، تاریخ بنای اولیه معلوم نیست و ممکن است، این طاق بعدها توسط مردم تبریز در قبرستان قدیمی بنا شده باشد؛ مقبره حمال متشکل از یک دالان نسبتاً طویل و اتاقی است که در انتهای دالان واقع شده است و قبر حمال در آن جای دارد؛ مقبره از سمت جنوب و غرب با مدرسه شمس تبریزی و از سمت شرق و شمال با مدرسه شهید زیوری هم‌جوار است.

در ورودی مقبره آهنی سه لنگه است و با رنگ سفید رنگ‌آمیزی شده است؛ بالای در ورودی مقبره یک قطعه سنگ مرمرین سفیدی نصب شده است که عبارت «انا الله و انا الیه راجعون، آرامگاه حمال علیه‌الرحمه» بر روی آن حک شده است.

حجت‌الاسلام رضا جعفری، رئیس اداره اوقاف و امورخیریه  ناحیه یک تبریز در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه در حال حاضر 80 درصد کارهای توسعه و بازسازی مقبره حمال تبریزی از طرف اداره اوقاف و امورخیریه تبریز صورت گرفته است، گفت: مقبره حمال تبریز در سالروز میلاد امام رضا(ع) با نصب ضریح مورد بهره‌برداری عموم قرار خواهد گرفت.

وی همچنین به مذاکرات اخیر اداره اوقاف و امورخیریه تبریز با اداره کل آموزش‌وپرورش استان در جهت احداث شبستان، حسینیه و مجتمع فرهنگی قرآنی در این مکان اشاره کرد و افزود: بعد از رفع برخی از اختلافات موجود، اقدام به ساخت بخش‌های مختلف در اطراف مقبره حمال تبریزی خواهیم کرد.

رئیس اداره اوقاف و امورخیریه ناحیه یک تبریز، در تشریح قدمت تاریخی این مقبره و توجه مردم تبریز به این عارف باالله چنین گفت: آرامگاه مرحوم مغفور، مشهور به حمال عمو که عمری به تقوی و پرهیزگاری سپری کرده و داستان بسیار عجیب و زیبایی نیز دارد و همچنین این مقبره از زمان‌های گذشته مرکزی برای حاجت‌مندان بوده و مردم شب‌های پنج‌شنبه و جمعه بر سر مزار او شمع روشن می‌کنند و طلب حاجت می‌کنند.

وی ادامه داد: قصد داریم تا با گسترش مقبره این عارف بزرگ زمینه استفاده بیشتر مردم از این مکان را فراهم کنیم، و از این رو طرح‌های زیادی برای گسترش مقبره ارائه شده است که با اجرایی کردن آنها، محل دیدنی برای مردم تبریز و مسافران داخلی و خارجی، مخصوصاً در سال  2018 که تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام انتخاب شده است، خواهد شد.

حجت‌الاسلام جعفری عنوان کرد: این مقبره به صورت اتاقچه بسیار کوچکی بود که با اضافه نمودن زمین‌های اطراف به مقبره این عارف در حال حاضر بازسازی و توسعه یافته است.

وی همچنین اشاره کوتاهی به زندگی این عارف بزرگ کرد و گفت: حمال فردی مومن بوده که در قرن نهم هجری از راه باربری در بازار درآمدی را کسب کرده و معاش خود را تامین می‌کرد و به نیازمندان نیز کمک می‌کرد و سال‎های زیادی  را نیز به بندگی و عبادت پروردگار مشغول بود و یکی از کرامات این عارف بزرگ مورد توجه مردم قرار گرفته و سینه به سینه تا به امروز نقل شده است.

داستان کرامات حمال تبریزی اینگونه نقل شده است: روزی حمال که در آن زمان 70 ساله بود از کوچه‌ای می‌گذشت، کودکی در پشت‌بام بازی می‌کرد، در نزدیکی لب بام پایش لیز می‌خورد و از بالا به پایین می‌افتد، در این هنگام، این عارف بزرگ با بیان «ساخلیان ساخلار» یعنی نگهدارنده نگه می‌دارد، اتفاقی می‌افتد که گویی بچه را با دو دست گرفته و به حالت ایستاده روی زمین گذاشتند و بدون اینکه احساس درد و یا زخمی داشته باشد.

مردم که شاهد ماجرا بودند حمال پیر را در میان گرفتتند، و لباس‌های او را پاره و به تبرک بردند؛ او هاج و واج مانده بود، مردم از او دست بردار نبودند، و جویا شدند که چگونه این‌کار را انجام داده و او پاسخ داد: ای مردم، من آدم فوق‌العاده‌ای نیستم، کشف و کرامت ندارم، اکنون هم کار خارق‌العاده‌ای نکرده‌ام، اتفاق مهمی هم رخ نداده، یک عمر من به امر خدا اطاعت کرده‌ام، یک لحظه هم خدا دعای مرا اجابت کرده است. اما مردم این واقعه را بر سر زبان‌ها انداختند و این حمال تا به امروز جاودانه شد.

حمال پس از سال‌ها زندگی طیب و طاهر، فوت کرد و در محل فعلی مقبره به خاک سپرده شد؛ سنگ نوشته مزار او چنین است: «آرامگاه مرحوم مغفور مشهور به حمال عمو که عمری به تقوی و پرهیزگاری سپری نموده و در اوایل قرن نهم هجری وفات یافته است»

در جوار مرقد منور حمال تبریزی تعدادی از مومنین دفن شده‌اند که از میان آنها می‌توان به آیت‌الله حاج سیدعبدالفتاح مرعشی تبریزی اشاره نمود و تقریبا همه قبور اطراف حمال از بین رفته است که به همت اداره اوقاف و امورخیریه تبریز روح و جان دوباره گرفته‌اند.

گفتنی است، با تلاش مسئولان امر که با معرفی و بازسازی چنین اماکن مقدسی در شهر اولین‌ها می‌توانند غریبی بین بقاع متبرکه با مردم مخصوصا جوانان را از بین برده و همچنین میزبان خوبی برای مسافران اسلامی تبریز 2018 بود.

گزارش از کتایون حمیدی