دریافت گزاره‌های محدود علمی از قرآن منجر به تولید نظریه نمی‌شود
گروه حوزه‌های علمیه: محقق و قرآن‌پژوه حوزه علمیه با بیان اینکه روش استنطاقی شهید صدر نیازمند استقراء تام است تاکید کرد: دریافت گزاره‌های محدود علمی از قرآن منجر به تولید نظریه نمی‌شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، قرآن‌پژوه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دیشب 15 اسفند ماه در نشست علمی «الگوی نظریه‌پردازی قرآن‌بنیان در عیار روش‌شناسی تفسیر پیشرفت‌شناخت» به ارایه بخشی از تلاش‌های علمی خود در تکمیل نظرات شهیدصدر پرداخت و با اشاره به کار بزرگی که شهید صدر در روش استنطاق از قرآن در دهه‌های گذشته داشته است گفت: کسی که تفسیر ترتیبی می‌نویسد عمدتا مسئله بیرونی ندارد لذا در طول تاریخ تفسیر شاهد هیچ نوع نمونه‌ای برای تفسیر مسئله‌محور نیستیم.
این محقق و قرآن‌پژوه بیان کرد: اگرچه بزرگانی چون علامه طباطبائی در ضمن تفسیر ترتیبی‌شان به مسائل پرداخته‌اند ولی این مهم تنها در ضمن کارشان مورد توجه واقع شده است و نقطه کانونی کار تفسیری ایشان نبوده است و یا مثلاً آیت‌الله جوادی آملی در برخی مقالات خویش در ذیل موضوعاتی حتی گاه نظریه‌پردازی کرده‌اند هر چند که آن نظریه‌ها نیز نیاز به پختگی بیشتری دارند)؛ اما قصد اولیه پرداختن به حل مسئله‌ای نبوده است و فقط در قالب یک عالم اجتماعی متعرض مسائل شده‌اند.
وی تاکید کرد: من تا به حال کسی را چون سبک شهید صدر مسئله‌محور نیافتم، البته کسانی بوده‌اند که به موضوعاتی پرداخته‌اند که مسئله‌محور بوده است و نمونه‌هایی از قرآن را استخراج کرده‌اند اما به سبک این عالم شهید به خصوص با استنطاق از قرآن فردی را سراغ ندارم.
بهمنی با اشاره به ویژگی عمده این نوع تفسیر بیان کرد: قلب روش پیشنهادی، استنطاق است و در استنطاق نیز، استقراء تام لازم است بدینسان با دریافت گزاره‌های محدود از قرآن نمی‌توان نظریه ساخت و مدعی مسئله حل شد و با این تصور که فلان آیه آن گزاره را تأیید می‌کند، نتیجه نهایی را اعلام کرد چراکه ممکن است آیه دیگری این دلالت را محدود کند.
بهمنی عنوان کرد: مدل پیشنهادی شهید صدر جز با استقراء تام بدست نمی‌آید، بدین ترتیب باید همه مدلولات به میان آورده شوند تا همه نظر قابل کشف باشد تا بتواند به نظریه‌پردازی مد نظر ایشان بلکه مراحل تکمیلی آن به دست آید.
وی تاکید کرد: اگر برای کار تفسیر ترتیبی 30 سال زمان لازم باشد طبق برآورد ما برای کشف یک نظریه به 10 سال زمان نیاز است تا به صورت دقیق بتوان اطلاعات را از قرآن استخراج کرد سپس آن‌ها را ترکیب معتبر بخشید و در نهایت به نظریه دست یافت در این صورت، چنانچه نظریه حاصل جنبه علمی داشته باشد می‌تواند ده‌ها سال حوزه‌ای از اندیشه را راهبری کند.
وی ادامه داد: تخصصی‌شدن در مرحلۀ استنطاق و پیاده‌سازی اتفاق می‌افتد؛ در مرحله استنطاق، بخش مدل‌سازی استخراج داده‌ها، نیاز به تخصص داشته و چنانچه جوانب مسئله به صورت تخصصی دانسته نشود مدل‌سازی تحقق نمی‌یابد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: دلیل آن که شهید صدر تاکید دارد که باید نسبت به پیشینه دستاوردهای بشری آشنا باشد آن است که، خداوند به انسان ظرفیت و توانایی والایی در شناخت مسائل بخشیده است بدین قرار، سطح و گستره دانش محقق از داده‌های گردآوری شده تغذیه می‌کند و مطالبات وی را از قرآن افزایش می‌دهد لذا در مدل استخراج و مدل تحلیل و پیاده‌سازی الزاماً حاجتمند تخصص هستیم.
وی اظهار کرد: به عنوان مثال؛ مدل‌سازی در حوزه پزشکی وامدار شناخت مقتضیات دانش پزشکی است، همانطور که در بخش مطالعات پیشینه‌شناسی نیز به سطحی از دانش تخصصی نیاز است. باید توجه داشت که از حیث تاریخی چه اتفاقی افتاده است با اینکه اذعان داریم پژوهش مسئله‌محور قرآنی و دینی قادر است ثمرات عظیمی به همراه داشته باشد اما، این مهم اتفاق نیفتاده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاکید کرد: هنگامی که مشغول درونیات خویش باشیم بدیهی است که دیگر فرصتی برای رسیدگی و حل مسائل جهانی باقی نمی‌ماند در حالی که از ابتدای تاریخ، مسلمانان و پیروان قرآن خویش را مسئول اداره جهان و تفکر درباره کل جهان ندیده و ندانستند در حالی که چنانچه این اتفاق می‌افتاد، نخبگان ما نیز در این سطح می‌اندیشیدند.
