تأملی بر جلسات قرائت و آموزش قرآن
گروه فعالیت‌های قرآنی: تلاوت، قرائت و حفظ آیات آسمانی قرآن مجید، از همان آغاز نزول، امری بس مبارک و پر فضیلت معرفی می‌شود، تدبیری که در جامعه نوپای اسلامی و جمعیت کم‌شمار مسلمانان منطقی‌ترین راه چاره برای بسط و گسترش و حفظ کلام الهی بود، هرچند این امر به صراحت در کتاب خدا مطرح نشده و همواره به اموری از جمله ترتیل‌خوانی و تدبر در آیات و فهم نکات دقیق و اشارات آن، تأکید می‌شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از کردستان، برنامه حفظ قرآن و ترغیب مؤمنان به حفظ آیات روش خردمندانه و هوشمندانه پیامبر اعظم اسلام برای ترویج و آموزش آیات وحی بوده که در اندک زمانی هزاران انسان را مجذوب و دلداده قرآن کریم کرده است.
روش آن حضرت در آموزش مردمان آن روزگار سمعی و شنیداری بود آنهم حرف به حرف و کلمه به کلمه، و در عین حال با حلم و گشاده‌رویی و با تشویق‌های پی در پی انجام می‌گرفت.
ساختار اصلی آموزش حضرتش"شنیدن و تکرار پس از شنیدن" است، قرآن‌‌آموز هر چه را که می‌خواهد بیاموزد، ابتدا و پیش از آنکه با نوشته‌ی آن روبرو شود، بارها می‌شنود و تکرار می‌کند و این شنیدن و تکرار تا آنجا ادامه می‌یابد که آیات مورد نظر در قلب او جای بگیرند.
اینگونه بود که قرآن در جان‌های اهالی فاقد سواد شبه جزیره نشست و میراثی جاودانه برای تمام نسل‌ها شد.
و اما روش جلسات امروزی ما:
شیوه‌های تدریس در کلاس و جلسات ما هیچ شباهتی با روش آموزش آنحضرت ندارد! گویی اساساً نیازی به مرور تاریخ و آگاهی از نحوه‌ی تعلیم قرآن کریم توسط آن حضرت نداریم!! وهمان روش‌های من عندی خودمان در همه جا و برای هر بنی بشری کفایت می‌کند.
نخستین مشکل و رگه‌های انحراف از آنجا آغاز شد که در مکتب‌خانه و حلقه‌های آموزش قرآن کریم، اجبار و تنبیه و کتک، جای عطوفت و مهرورزی را گرفت!!
روش‌های ثقیل حروف ابجد و "سعقص و قرشت"! پیش درآمد آموزش قرآن شد.
کار به جایی رسید که یک نسل قبل از ما اهالی نسل حاضر مسلمین ایرانی، صدها و گاهی هزاران بیت از شاهنامه و اشعار دیگران را حافظ شدند اما برای خواندن یک حمد و سوره عاجز و درمانده!!!
چرا که فضای جلسات شعر و شاهنامه قرین شادی و دور حوض‌نشینی و پرده‌خوانی و جذاب شد، حلقه‌های آموزش قرآن مقارن با سختگیری و تنبیه و توبه دادن و ترساندن، البته واضح است که منظور این نیست که مقایسه و مقارنه‌ای، میان جلسات شعرخوانی و آموزش و تلاوت قرآن انجام دهیم، بلکه مراد این است که نباید جلسات قرائت کتاب قرآن کسل کننده، ناچسب و ناشیرین برگزار شود و موجب تنفر و طرد نوآموزان و نوجوانان و جوانان شود.
گرچه برخی روش‌های منحوس و نفرین شده!! تا امروز هم در بعضی جلسات، مشاهده می‌شود، و البته هرگز وجود حلقات مبارک فراگیری و آموزش کلام وحی که در سالیان اخیر در جای جای کشور ظهور کرده را نادیده نمی‌گیریم ولی وجود جلسات آسیب‌رسان همچنان پرتعداد است.
بارها این بنده جلسات آموزش قرآنی را دیده‌ام فردی دهها آیه را درست می‌خواند اما انگار اساسا دیده و شنیده نمی‌شود ولی به محض جابجا خواندن یک فتحه بجای ضمه، مورد تذکر و مواخذه قرار می‌گیرد!!
طولانی شدن جلسات آموزش قرآن کریم بخصوص در شب‌ها و روزهای ماه مبارک رمضان، خود مشکلی دیگر است که افراد را گریزان می‌کند.
شب‌های ماه مبارک رمضان، بخصوص پس از افطار و تحمل ۱۷ تا ۱۸ ساعت تشنگی و گرسنگی، به هیچ روی برای آموزش توصیه نمی‌گردد، کاری که در اغلب جلسات ما رایج است.
سکانداری جلسه توسط افراد نامعلم! وغیر حرفه‌ای، خود بلای دیگری است که جلسات قرآنی با آن دست به گریبانند، اگر این بنده اختیار واذن کافی داشتم قبل از اینکه به تشکیل کلاس‌های جدید برای آموزش قرآن بیندیشم، در گام اول سراغ این چنین جلساتی می‌رفتم و یک یک آنها را تعطیل می‌کردم! دلیلش هم واضح است، جلسه قرآنی که در آن به جای رحمت، رعب و به جای تشویق، تنبیه و تنفر نشسته باشد، نه تنها ثمره‌ای در پی ندارد بلکه احتمالا دوستی از دوستان خدا را هم به دشمن خدا و قرآن مبدل کرده است.!!!
یک تجربه قرآن‌آموزی از رسول اعظم صلی‌الله علیه وآله:
یکی از مسائلی که امروزه مورد تاکید روانشناسان آموزشی است، به کارگیری شیوه خود تصحیح و رعایت بیشترین اجتناب از تصحیح مستقیم متعلم، به خصوص فرد زبان‌آموز است. این امر در آموزش قرآن اهمیتی ویژه می‌یابد و بخشی از توصیه قرآن کریم به " تیسیر" در قرائت قرآن است.
پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله نه تنها آن تیسیر را درمورد لهجه‌ها به کار گرفتند تا بلال حبشی، صهیب رومی، سلمان فارسی، عرب مکه و مدینه طائف و بادیه و نقاط دیگر بتوانند قرآن کریم راحسب استطاعت و با لهجه خود به آسانی بخوانند و قرآن "ذکر" آنان شود، بلکه این تیسیر در مورد اصحابی نیز روا داشته می‌شد که حتی بدون داشتن ویژگی‌ها و تفاوت‌های بالا گاه آیات و عبارات قرآنی را به اشکال مختلف می‌خواندند.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله که از این اختلاف‌ها مطلع می‌شدند، بر آنان سختگیری نمی‌کردند، بلکه افراد را در الوان نطقی که گویش‌های مختلفی ناشی از اختلاف لهجه‌ها بود، آزاد می‌گذاشتند. با این همه، تسهیل نبوی بی‌حساب و ضابطه نیز نبود پیامبر صلی‌الله علیه و آله اصحاب را از جدال با یکدیگر در این زمینه نهی فرمودند.
این تسهیل و تیسیر نبوی، در مسیرشیوه" خود تصحیح آموزش" قرار دارد تا هر یک از صحابه با استماع قرائت صحیح، راه خود را بسوی آن بگشایند و در عین حال خاطر حضرت به برکت تضمین الهی در مورد حفظ قرآن کریم از هرگونه تغییر و تحریف آسوده بوده است. سخن در این باب بسیار است که به مجالی دیگر وامی‌گذارم.
یادداشت از محسن کرمی، مشاور مدیرکل تبلیغات اسلامی کردستان
