نقاط قوت و ضعف وزیر بهداشت دولت دوازدهم

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مجلس شورای اسلامی سر انجام ظهر دیروز 29 مردادماه رای اعتماد خود را به کابینه دوم حسن روحانی رئیس جمهوری ایران اعلام کرد. در این میان سید حسن قاضی زاده هاشمی وزیر پیشنهادی بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با کسب 253 رای از 288 رأی مأخوذه به عنوان دومین وزیر این کابینه پیشنهادی توانست بیشترین رأی اعتماد را کسب کند تا برای نخستین وزیر بهداشت جمهوری اسلامی باشد که برای دو دوره متوالی در کابینه حضور پیدا می‌کند.

این چشم پزشک خراسانی که از کلاس‌های درس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 92 به پست وزارت رسید طی چهار سال گذشته یکی از کلیدی ترین اعضای دولت و مورد اعتمادترین افراد برای حسن روحانی، ریاست جمهوری ایران بود تا جایی که علیرغم میل وی برای تصدی دوباره پست وزارت، با اصرار ریاست جمهوری این مسئولیت را بپذیرد.

وزارت بهداشت در دوران قاضی زاده هاشمی برای اولین بار در ایران در مرکز توجه رسانه‌ای و داوری در نزد افکار عمومی قرار گرفت چرا که در این دوران اقدامات قابل توجهی مانند طرح تحول سلامت و برخورد با بی‌اخلاقی‌های پزشکی مانند زیر میزی بگیری برخی پزشکان در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفت، از سوی دیگر «سلامت» در کنار «محیط زیست» بارها از سوی ریاست جمهوری به عنوان اولویت اصلی دولت عنوان شد.

همچنین افزایش تخت‌های بیمارستانی در کنار کاهش پرداختی از جیب بیماران در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی از 56 به 39 درصد، کاهش هزینه بیماران صعب‌العلاج از 40 به 11 درصد و زیر 6 درصد، و افزایش بیمه‌شدگان به 11 میلیون نفر افزایش سطح دسترسی بیماران در مناطق محروم، تلاش جهت برقراری عدالت در سلامت و کاهش قیمت و کمبود دارو و تجهیزات پزشکی، افزایش تولید داخلی دارو به بالای 90 درصد، ترویج زایمان طبیعی و تلاش برای درمان زوج‌های نابارور، تقویت شبکه‌های بهداشت، افزایش خانه‌های بهداشت در روستاها، تأسیس مراکز جامع بهداشت در شهرهای محروم و حاشیه شهرهای بزرگ، از جمله اقدامات وزیر بهداشت در اجرای طرح تحول سلامت در حوزه درمان بودند.

گرچه معاونت طب سنتی و اسلامی وزارت بهداشت در دوران وزارت هاشمی در دولت یازدهم از جایگاه معاونت به اداره کل نزول پیدا کرد، اما در همین دوران بود که دانشکده‌ها، آموزشکده‌ها، سلامت‌کده‌های طب سنتی افزایش یافت ضمن اینکه برای نخستین‌بار در همین دوران طب سنتی به عنوان 2 واحد درسی در کلیه دانشکده‌های پزشکی اجباری شد و تلاش برای ساماندهی این طب نیز آغاز شد.

همچنین در وزارت او بود که سیاست‌های کلی نظام سلامت در مجمع تشخیص مصلحت نظام تدوین و از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان قانون و سیاست بالادستی در حوزه سلامت کشور ابلاغ شد. در این میان هاشمی تنها در حوزه اقدامات درمانی نبود که موفق عمل کرد بلکه در حوزه اقدامات دینی و فرهنگی در حوزه ستادی و دانشگاهی چهره‌ای متفاوت از خود به نمایش گذاشت، تأسیس دانشکده طب و دین در قم، احیای کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت، افزایش شرکت‌کنند‌گان و علاقمندان به فعالیت‌های قرآنی در جشنواره‌ قرآنی وزارت، ارتقای سطح جشنواره قرآن و عترت دانشگاه‌های علوم پزشکی و اختصاص بودجه‌های نامحدود برای فعالیت‌های قرآنی در این وزارتخانه و حمایت از همایش‌ها و پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن و سلامت، تشکیل ستاد اردوهای جهادی دانشگاهیان علوم پزشکی، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، هنری و ادبی و جشنواره فیلم سلامت در طول چهارسال گذشته، و جذب خیرین سلامت و افزایش مشارکت آنها در پروژه‌های نظام سلامت از جمله این اقدامات وزیر در حوزه‌های دینی و فرهنگی بود.

برقراری روابط خوب و مناسب با مراجع دینی و مشاوره با علما همچنین تعدد سفر به مناطق محروم و دوردست و جراحی و ویزیت‌های رایگان در این مناطق از جمله اقدامات ماندگار وزیر بهداشت طی چهارسال گذشته بود. وزیر بهداشت دولت یازدهم اقداماتی را نیز در حوزه اجتماعی با تأسیس معاونت اجتماعی در وزارت بهداشت آغاز کرد تا هم به مسائل و مشکلات و اجتماعی ورود پیدا کند و هم بتواند در حوزه‌هایی مانند جذب و مشارکت با واقفین و استحکام ارتباط با خیرین سلامت و افزایش مشارکت‌ آنها و کمک به حل آسیب‌های اجتماعی که پیش از این وزارت بهداشت کمتر به آنها ورود پیدا می‌کرد چهره موفقی از خود نشان دهد.

هاشمی گرچه حامیان و موافقان زیادی در مجلس شورای اسلامی دارد اما در این میان برخی از نمایندگان مجلس در حین بررسی صلاحیت‌ها با ثبت‌نام در میان مخالفان وزیر پیشنهادی، ضعف‌های‌ برنامه‌ هاشمی برای دوره دوم وزارت او را یادآور شدند و از وی خواستند در صورت اعتماد مجلس به این ضعف‌ها بپردازند. 

عدم پرداختن به بهداشت و پیشگیری در طرح تحول سلامت یکی از مهمترین ضعف‌های برنامه‌ هاشمی از سوی مخالفان وی عنوان شد، قسیم عثمانی نماینده مردم سردشت مجلس شورای اسلامی یکی از کسانی است که بر این اعتقاد است؛ وی در مخالفت با برنامه‌های وزیر بهداشت در صحن مجلس گفت: همانطور که از اسم وزارتخانه دیده می‌شود اولویت با بهداشت است و تمرکز بر بهداشت و اولویت دادن به بهداشت نسبت به درمان باید مورد توجه قرار گیرد، در بخش درمان توانست شاهکار کند و می توانیم به او نمره عالی بدهیم. تخت‌های بیمارستانی 25 درصد افزایش یافته اما در بخش بهداشت ما گله داریم، چراکه آن میزان برتری درمان را در بهداشت نداشته ایم. در برنامه آقای قاضی زاده هم نمی‌بینیم که چطور می‌خواهد بخش بهداشت را مثل درمان متحول کند و برای تامین مالی بهداشت چه منابعی در نظر گرفته است. اگر در دوره اول تمرکز بر درمان بود در چهار سال بعد تمرکز باید بر بهداشت باشد.

رعایت عدالت در دستمزدهای بدنه این وزارت‌خانه و عدم تعادل بین دستمزد پزشکان، پیراپزشکان و پرستاران یکی دیگر از ضعف‌های وزارت بهداشت بود که طی 4 سال گذشته مورد اعتراض بسیاری از گروه‌ها مانند علوم آزمایشگاهی، رادیولوژیست‌ها و پرستاران قرار گرفته بود این امر در گفته‌های عثمانی نیز مورد تأکید قرار گرفت و اظهار کرد: رعایت تعادل در پرداخت حقوق و دستمزد در بدنه وزارت یکی از خواسته‌های ما در بدنه وزارت بهداشت است؛ درست است که پزشکان نقش اول را در درمان دارند اما درمان فرآیندی است که تنها بخشی از ان را پزشکان انجام می دهند و پرستاران، پیراپزشکی و پشتیبانی هم در آن نقش کلیدی دارند. باید در دولت دوازدهم پرداخت‌ها به سایرین نسبت به پزشکان تعدیل و اصلاح شود تا رضایت‌مندی این مجموعه منجر به رضایتمندی مردم شود. این مسئله نیاز به تامین مالی دارد که من در برنامه آقای قاضی زاده ندیدم. از چه مکانیزمی می‌خواهند آن را جذب کنند؟ از طرفی وقتی پزشکان حق دریافتی بالا دارند چرا PHDسایر رشته ها باید یک دهم دریافتی داشته باشد.

افزایش بدهی دولت به بیمه‌ها و بیمه‌ها به دانشگاه‌های علوم پزشکی در پی صرف منابع برای طرح تحول سلامت نیز از جمله دیگر ضعف‌های وزارت بهداشت و نگرانی از بابت تأمین منابع برای ادامه طرح تحول سلامت از جمله نگرانی‌ برخی از نمایندگان مجلس برای ادامه وزارت هاشمی بود، وزیر بهداشت دولت یازدهم نتوانست علی‌رغم تلاش‌های متعدد منابعی پایدار برای این طرح اختصاص دهد ضمن اینکه بیمه‌ها نیز همراهی لازم را با این طرح نداشتند تنها در سال پایانی دولت دوازدهم بلاخره بیمه سلامت از وزارت تعاون و رفاه به وزارت بهداشت انتقال یافت این درحالی بود که شورای عالی بیمه که مرجع اصلی بیمه‌گذاری خدمات سلامت است همچنان خارج از اختیارات وزیر بهداشت قرار گرفت. این مسأله موجب شد تا برخی از بیمارستان‌ها برای ارائه خدمات به مردم آنها را اذیت کند. 

در این رابطه سید هادی بهادری، نماینده مردم ارومیه در مخالفت با برنامه‌های وزیر بهداشت گفت: چگونه قرار است این طرح در آینده تامین مالی شود؟ درباره نارسایی‌های ادامه طرح تحول سلامت با توجه به سیاست‌های مقام معظم رهبری که وزارت بهداشت را متولی حوزه سلامت می‌دانند دچار ابهام هستیم. بیمه‌ها و وضع مناسبی ندارند و حقیقتا در ادامه طرح نگرانیم که چگونه منابعش تامین می شود. من در برنامه آقای قاضی زاده مطلبی برای تامین مالی ادامه طرح تحول سلامت ندیدم.

عدم اجرای طرح ارجاع و پزشک خانواده نیز دیگر نکته منفی هاشمی در برنامه‌های چهار سال گذشته وی بود که به زعم برخی نمایندگان مجلس ضعف برنامه‌های وی برای 4 آتی نیز به شمار می‌رود. ولی ملکی نماینده مشکین شهر گفت: متاسفانه وزیر بهداشت نظام ارجاع را علیرغم مصوبه قانونی اجرایی نکرده است. نظام ارجاع برای جلوگیری از سرگردانی بیماران به تصویب رسید که وزارت بهداشت با رفتار سلیقه‌ای از اجرای آن سر باز زد و باعث تحمیل هزینه شد. علیرضا بیگی نماینده تبریز نیز با انتقاد از اجرایی نشدن نظام ارجاع و بیمه تکمیلی اظهار کرد: اگر این موارد قبل از طرح تحول سلامت اجرایی می‌شد شاهد هزینه‌های کمرشکن و بدهی بالغ بر ۱۲ هزار میلیارد تومانی دولت نبودیم.

اما 2 نکته منفی نیز در سال آخر وزارت هاشمی در دولت یازدهم به چشم خورد که بازتاب‌های فراوانی یافت نخست برخورد نامناسب او با فرماندار بدره ایلام بود که پس از رسانه‌ای شدن بلافاصله از این اقدام غذرخواهی کرد، وی همچنین با خبرنگار روزنامه قدس نیز در خردادماه سال جاری برخورد کرد که این کار او نیز به عنوان یک نکته منفی در میان اذهان عمومی ثبت شد.

علی رغم این مسائل منفی وزیر محبوب روحانی در مواردی نیز خود ضعف‌های وزارت بهداشت را رسانه‌ای کرد، افشاگری در مورد روغن‌های پالم، یا خطاهای پزشکی و بی اخلاقی برخی پزشکان در بیمارستان‌ها از سوی شخص وزیر بهداشت صورت گرفت که به نوعی در تاریخ ایران کم نظیر بود.

سید حسن قاضی‌زاده هاشمی بخشی از برنامه‌های خود را برای دولت دوازدهم را ادامه برخی برنامه‌های خود در دولت یازدهم عنوان کرده است؛ وی در جلسه رأی اعتماد خود در مجلس گفت: بخشی از برنامه‌های ما در چهار سال آینده، ادامه برنامه‌هایی است که در چهار سال اول، در دولت یازدهم و در قالب طرح تحول سلامت شروع شد و بی‌تردید با استحکام و استقرار بیشتر ادامه خواهد یافت. هرچند که قطعا در اجرا مشکلاتی بوده که باید برطرف شود و امیدواریم منابع پایداری برای آنها تعریف شود.

هاشمی ادامه داد: در مجموع تمام برنامه‌هایی که تقدیم مجلس کردیم در قالب برنامه ششم توسعه، سند چشم انداز و سیاست‌های کلی نظام سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری است. در عین حال یکی از برنامه‌هایی که باید انجام دهیم، پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر به عنوان شایع‌ترین علت مرگ ایرانیان است؛ به طوری که بالغ بر ۷۰ درصد مرگ‌ها ناشی از آن است. اجرای برنامه‌هایمان در این حوزه قطعا کمک و همراهی مردم و سازمان‌ها و مجموعه‌های اثرگذاری نظیر وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارشاد، سازمان صدا و سیما و ائمه محترم جمعه و ... را نیازمند است. در مجموع مهم‌ترین برنامه، پایداری اقداماتی است که در دولت یازدهم انجام شد و مردم تحت عنوان «طرح تحول نظام سلامت» با آن آشنا هستند. این خدمات باید در این دوره نهادینه شوند و طبیعی است که می‌توانند ارتقا یابند و موانع و اشکالات احتمالی آن‌ها برطرف شوند.

هاشمی، همچنین «استقرار نظام ارجاع» را دیگر اولویت کاری خود در دولت دوازدهم دانست و اظهار کرد: خوشبختانه در دولت یازدهم زیرساخت‌ها را در حوزه بهداشت توسعه دادیم؛ چندین هزار خانه بهداشت، پایگاه بهداشت و مرکز جامع سلامت ایجاد کردیم. این‌ها زیرساختی است که در کنار الکترونیک شدن خدمات نظام سلامت، بتوانیم نظام ارجاع را راه‌اندازی کنیم. البته پزشک هم به تعداد مورد نیاز تربیت شدند و امیدواریم که بتوانیم این کار سخت که نیازمند همراهی هموطنان عزیز است را در صورت کسب رای اعتماد، در دولت دوازدهم به مرحله اجرا بگذاریم.

وی افزود: یکی از کارهای مهم دیگر، کنترل هزینه‌هاست و باید درآمد و هزینه‌مان متعادل شود. این امر نیز مستلزم آن است که دقیقا مشخص شود اعتبارات ما در هر سال چقدر است و در عین حال نیز به منبع پایداری متصل باشد تا از تحقق آن مطمئن باشیم. بنابراین می‌توانیم فعالیت‌هایمان را متناسب با درآمد و هزینه‌ای که می‌خواهیم انجام دهیم، تنظیم کنیم. من به تداوم توام با اصلاح طرح تحول سلامت با اولویت بهداشت بر درمان معتقدم همچنین استقرار نظام ارجاع و برنامه پزشک خانواده در قالب شبکه خدمات جامع و همگانی سلامت جزو اولویت های دولت دوازدهم است. شناسایی و جذب منابع پایدار برای بخش سلامت ضروری و مستلزم حمایت دولت و مجلس است و باور و اعتقاد داریم بدون ارتقای کارآیی درون بخشی حاصلی جز هدررفتن منابع نخواهد داشت. در دور جدید بنا داریم با تدوین سیاستی روشن برای مدیریت هزینه‌ها و جیره‌بندی منابع، اولویت بندی موضوعات از این موضوع که منابع محدود صرف خدمات اساسی و در مناطق محروم با اولویت انجام شود اطمینان حاصل کنیم.

چهارسال آتی در وزارت بهداشت چهار سالی است که هاشمی فرصت این را دارد تا برنامه‌های خود را در زمینه‌های بهداشتی و پیشگیری که برجسته‌ترین مطالبه مخالفان او در میان نمایندگان مجلس و برخی دیگر از منتقدان اوست را در کنار سایر برنامه‌ها پیش ببرد این مسأله علاوه بر اینکه در زمینه کاهش هزینه‌ها می‌تواند مثمر ثمر باشد بلکه گامی مهم در تحقق سلامت جامعه و اقتصاد مقاومتی است از سوی دیگر این امر از لحاظ فرهنگی نیز بسیار مهم است چرا که عمل به مهمترین توصیه دینی و رواج در آن جامعه است.