تلاش تاریخ برای کتمان فعالیت‌های اجتماعی حضرت فاطمه(س)/ برچه اساس حضرت جزو اولیای الهی هستند؟

حجت‌الاسلام محسن ادیب بهروز، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر گروه تاریخ اسلام حوزه‌های علمیه خواهران قم در گفت‌وگو با ایکنا؛ به بیان بخشی از ابعاد شخصیت اجتماعی حضرت فاطمه(س) پرداخت و با اشاره به آیه 42 سوره آل عمران که می‌فرماید: «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ؛ و [ياد كن] هنگامى را كه فرشتگان گفتند اى مريم خداوند تو را برگزيده و پاك ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است»، گفت: در این آیه به صراحت نام حضرت مریم مطرح و عنوان شده که ایشان در میان زنان عالم گزینش شده‌اند و این گزینش با یک هدف و منظور است و آن هم الگو شدن برای دیگران است.

آیه‌ای که اثبات می‌کند حضرت زهرا(س) الگوی کل زنان هستی است

وی در تفسیر این آیه گفت: حضرت رسول(ص) در خصوص این آیه روایت‌های متعددی مطرح و عنوان فرموده‌اند که این آیه دربرگیرنده چهار زن در دنیا است که شامل حضرت مریم، حضرت خدیجه، حضرت فاطمه و حضرت آسیه می‌شود. سپس از پیامبر(ص) سؤال شد که تفاوت این بانوان از جهت مراتب کمالی چگونه است؟ که حضرت فرمودند: حضرت زهرا(س) الگوی کل زنان هستی از ابتدا تا انتها است(من الاولین الی آخرین) و مفسرین ما معتقد هستند که حتی این الگو بودن منحصر به عالم دنیا نیست و در عالم برزخ و قیامت هم هست.

حجت‌الاسلام ادیب بهروز ادامه داد: حضرت رسول(ص) اما در خصوص سه بانوی دیگر این الگوگیری را به زمان مشخصی محدود کرده و فرمودند: حضرت خدیجه الگوی زنان امت من هستند و حضرت مریم الگوی زنان دوره خودشان هستند. این روایت این پیام را می‌رساند که حضرت فاطمه(س) انسانی بوده و به کمالاتی رسیده که هر زنی در کل جهان هستی اگر تصمیم بگیرد که به ایشان اقتدا کند می‌تواند یک الگوی کارآمد و کامل را داشته باشد.

مدیر گروه تاریخ اسلام حوزه‌های علمیه خواهران قم در ادامه به بیان عملکرد اجتماعی حضرت فاطمه(س) در برهه‌های زمانی مختلف زندگیشان اشاره کرد و گفت: حضرت فاطمه(س) در زمان حیات مبارک مادرشان بروز و ظهوری ندارند چون همراه مادر مسیر کمال را طی می‌کنند. ما معتقد هستیم اگر وجود مبارک حضرت خدیجه نبود قطعاً شخصیتی مثل حضرت فاطمه(س) نداشتیم و این نشان می‌دهد بخش مهمی از شخصیت ایشان مرهون تلاش‌ها و تربیت حضرت خدیجه (س) است.

وی افزود: ولی زمانی که مادر رحلت می‌کنند شخصیت حضرت در جایگاه ام‌ابیها برای پدر قرار می‌گیرد و تلاش می‌کنند خلاء نبود حضرت خدیجه را برای پدر پر کنند که اینجا هم شخصیت اجتماعی ایشان بروز چندانی ندارد تا زمانی که حضرت به مدینه وارد می‌شوند.  

آغاز فعالیت‌های گسترده اجتماعی حضرت فاطمه(س) با ورود به مدینه

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران شروع ارتباطات اجتماعی حضرت در مدینه را در قالب پاسخ به سؤال‌های بانوانی که به ایشان مراجعه می‌کردند، عنوان و اظهار کرد: ما در تاریخ داریم که مراجعاتی به حضرت می‌شد و سؤال‌های اعتقادی، فقهی و تفسیری را خدمت حضرت می‌آوردند و ایشان پاسخ می‌دادند و به تعبیری در مدینه خانم‌هایی که به دنبال کمال بودند مثل فاطمه بنت اسد مادر حضرت علی(ع) اگر چه به خودی خود دارای شخصیت کمال‌یافته‌ای بودند اما کمال آنها نیاز به تداوم داشت که این تداوم می‌توانست به کمک خانمی شکل بگیرد که از نظر کمالات (نه از نظر سنی که از همه کوچک‌تر بودند) پیش‌کسوت بودند.

تلاش تاریخ برای کتمان فعالیت‌های اجتماعی حضرت فاطمه(س)

وی به ازدواج حضرت زهرا(س) نیز اشاره کرد و گفت: اگر علی(ع) نبودند، ایشان ازدواج نمی‌کردند چون هم کفو نداشتند و این جایگاه والای ایشان را نشان می‌دهد. حضرت زهرا وقتی در خانه حضرت علی هستند هم ارتباط و فعالیت اجتماعی خود را در قالب پاسخ به سؤال‌ها، حل شبهات اعتقادی و حتی فراتر ادامه می‌دهند و شروع می‌کنند به حل مشکلات و گرفتاری‌های غیر اعتقادی، مثل مشکلات اقتصادی و سایر مشکلات بانوان جامعه. اگر چه تاریخ سعی کرده این فعالیت‌ها را کتمان کند.

حجت‌الاسلام ادیب بهروز برجسته‌ترین دوره تاریخی که نقش اجتماعی حضرت زهرا(س) بروز و ظهور پیدا می‌کند را پس از وفات حضرت رسول(ص) تا زمان شهادت خودشان عنوان کرد و گفت: در تاریخ شهادت حضرت زهرا(س) طی فاصله زمانی 75 تا 95 روز پس از وفات حضرت رسول عنوان شده است. (به همین دلیل دو بار ایام فاطمیه داریم) و در این مدت برخلاف آنچه برخی‌ مطرح می‌کنند که فقدان پدر موجب شده بود شب و روز در غمگساری به سر ببرند، دو اتفاق مهم رخ می‌دهد که نشان می‌دهد در بعد اجتماعی بیش از آنچه انتظار دیگران بود ایشان فعالیت دارند.

وی تشریح کرد: یکی از این اتفاق‌ها ماجرای غصب حق خلافت حضرت علی(ع) است. خود حضرت علی(ع) بنا به وصیتی که از جانب پیامبر(ص) صورت گرفته بود مستقیماً برای بازپس گرفتن خلافت اقدامی ندارند. حتی برای برخی سؤال است که چرا حضرت مستقیماً برای دفاع از حقی که شخصی هم نیست و مربوط به مردم است اقدامی نمی‌کنند. ابن عباس هم این مسئله را با حضرت علی(ع) مطرح می‌کنند که حضرت علی(ع) می‌فرمایند: من اکنون دارم به وصیت پیامبر عمل می‌‌کنم پیامبر به من دستور داده اگر بعد از من چنین وضعیتی رخ داد شما صبر کن تا از هدر رفت خون شما جلوگیری شود. پیامبر (ص) چنین وصیتی به حضرت علی(ع) کردند تا شهادت ایشان در زمانی انجام بگیرد که آثار ماندگاری داشته باشد اگر در آن برهه شهید می‌شدند شهادتشان آثاری که سال‌ها بعد رخ می‌دهد را نداشت.

حجت‌الاسلام ادیب بهروز ادامه داد: اینجاست که حضرت فاطمه ورود پیدا می‌کند و برای دفاع از یک حق غصب شده در خانه ساکت نمی‌نشیند و در مقابل یک مشکل حاد اجتماعی سکوت نمی‌کند، مسجد را که بخش زیادی از شخصیت‌های کلیدی در آنجا حضور داشتند انتخاب و شروع می‌کنند به بیان خطبه فدکیه و به نوعی با خلیفه گفت‌و‌گو می‌کنند که خلیفه قانع می‌شوند در اینکه که خطای خود را جبران و فدک را بازپس دهد.

وی با اشاره به اینکه حضرت زهرا(س) در سخنرانی خود به مسئله حق خلافت حضرت علی(ع) و حق خودشان بر فدک اشاره کرده‌اند، گفت: پیامبر(ص) فدک را برای اهل بیت قرار داده بودند که از طریق آن منبع، فقرای مدینه و بیرون مدینه را از نظر اقتصادی تأمین کنند. این باغ نه به منظور استفاده شخصی اهل بیت(ع) بلکه برای فقرای ساکن در مدینه و بیرون مدینه در مدیریت حضرت فاطمه(س) بوده است که حضرت به گونه‌ای استدلال می‌کنند که خلیفه اول نظرش تغییر می‌کند و حتی تصمیم می‌گیرد که فدک را برگرداند اما خلیفه دوم که مشاور خلیفه اول بوده قبول نمی‌کند و می‌گوید اگر قبول کرده و عقب نشینی کنیم تمام اهدافمان را از دست می‌دهیم.

سخنرانی و مذاکره فردی اقدامات حضرت زهرا(س) برای بازپس گیری حق

مدیر گروه تاریخ اسلام حوزه‌های علمیه خواهران قم تصریح کرد: این اقدام حضرت در غصب خلافت و فدک تزلزلی ایجاد می‌کند اما باز هم به این کار اکتفا نمی‌کنند و به سراغ افرادی که به صورت فردی در این جرایانات نقش دارند می‌روند و گفت‌و‌گو‌ می‌کنند تا حجت را برای کسانی که اطلاعات غلطی به آنها داده شده بود و یا دچار لغزش شده بودند تمام کنند که همه این اقدامات منجر به شهادت ایشان می‌شود.

وی در نتیجه‌گیری این بخش از سخنان خود گفت: یعنی شهادت نتیجه اقدام اجتماعی ایشان است. چون خلیفه اول و دوم در گفت‌و‌گویی که دارند مطرح می‌کنند که اگر حضرت زنده بمانند و به اقدامات اجتماعی خودشان ادامه دهند، یعنی با خواص صحبت ‌کنند و برای بانوان روشنگری کنند، خلافت ما از بین می‌رود.

ادیب بهروز افزود: خلفا به یقین رسیدند که حرکت اجتماعی حضرت فاطمه(س) اگر ادامه پیدا کند دیگر از خلافت و برنامه‌ای که آنها برای 200 تا 300 سال برنامه ریزی کرده بودند خبری نخواهدبود. شاید برخی این حرف ما را قبول نکنند اما اگر تاریخ اسلام را مطالعه کنیم می‌بینیم که برنامه‌ای برای 200 تا 300 سال برنامه ریزی شده بود تا در ادامه کل آینده اسلام را دربربگیرد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به حرکت الهی ـ اجتماعی حضرت نیز اشاره و عنوان کرد: از سوی دیگر کنار حرکت اجتماعی که ایشان دارند یک حرکت الهی که بُعد اجتماعی هم دارد صورت می‌گیرد. در ایام بعد از وفات حضرت رسول(ص) حضرت جبرئیل خدمت حضرت فاطمه(س) می‌رسند و حامل پیام‌هایی برای ایشان هستند. ایشان با امیرالمومنین صحبت می‌کنند و می‌گویند جبرئیل پیام‌هایی را برای من آورده‌اند و قرار بر این می‌شود که وجود حضرت علی(ع) به عنوان کاتب پیام‌ها حضور داشته باشد.

مصحف و جایگاه اجتماعی آن در زندگی اهل بیت(ع)

وی افزود: مجموعه دیدار حضرت جبرئیل با حضرت فاطمه(س) و ابلاغ پیام‌ها منبعی به وجود می‌آورد به نام مصحف. در مورد محتوای این مصحف شیعیان و حتی خواص بی‌خبر هستند و این نشان می‌دهد مصحف به منظور ما مردم(به طور مستقیم) نبوده است.

ادیب بهروز اضافه کرد: از ائمه(ع) در خصوص مصحف سؤال می‌شود که پاسخ اهل بیت(ع) ابعاد اجتماعی مصحف را روشن می‌کند و می‌فرمایند محتوای مصحف غیر از قرآن است و از سوی دیگر علم ما کان و ما یکون است یعنی آنچه اتفاق افتاده از ابتدای خلقت و آنچه بعداً اتفاق می‌افتد را خداوند در قالب پیام به حضرت فاطمه(س) ابلاغ می‌کنند و ایشان این مصحف را به عنوان منبع در اختیار امامان قرار می‌دهند و منبعی برای امامان می‌شود که وقتی وارد جامعه می‌شوند و در عرصه اجتماع می‌آیند، از آنچه رخ داده و آنچه رخ خواهدداد آگاه شوند.  

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به سؤالی که ممکن است برای بسیاری از شیعیان در این خصوص پیش بیاید نیز اشاره کرد و گفت: شاید برای بسیاری از شیعیان سؤال است که ما از یک سو معتقد هستیم که امامان معصوم صد درصد ارتباط وحیانی نداشتند و وحی به آنها ابلاغ نمی‌شود و از سوی دیگر ما شاهد هستیم که ائمه(ع)اطلاعات کاملاً درستی در امور هستی دارند، این چگونه ممکن است؟ که پاسخ ساده این سؤال این است که امامان بر اساس مصحف در خصوص مسائل اجتماعی اطلاع داشتند.

چهار بانویی که جزو انبیای الهی هستند

وی به مطالب بیان شده از سوی «ابن عاشور» که یکی از مفسران سنی مذهب قرآن است نیز اشاره کرد و گفت: ابن عاشور در تفسیر آیه 42 سوره آل عمران نتیجه‌گیری می‌کند چون جبرئیل خدمت این چهار زن رسیده است و پیام‌های خداوند را به این چهار بانو ابلاغ کرده است این چهار زن جزو انبیای الهی بوده‌اند. البته وی تعبیر رسول به کار نمی‌برد بلکه می‌گوید از انبیای الهی هستند که یک بُعد و رسالت انبیا فعالیت اجتماعی است.

ادیب بهروز در جمع‌بندی پایانی سخنان خود گفت: پس می‌توان گفت حضرت تا زمان شهادتشان بعد اجتماعی خود را اینگونه ارائه می‌کنند که از خلافت غضب شده دفاع می‌کنند و تزلزلی ایجاد می‌کنند، از فدک که منبع برای فقرا بود دفاع می‌کنند که خلیفه تصمیم می‌گیرد که فدک را بازگرداند اما عمر نمی‌گذارد و سوم اینکه مصحف را دریافت می‌کنند و این مصحف را در اختیار امام حسن و امام حسین (ع) قرار می‌دهند تا ائمه(ع) در بعد اجتماع هم نقصی نداشته باشند.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی

انتهای پیام