سفره‌ای قرآنی برای عوام و خواص/ تقدیم ثواب «تفسیر حکیم» به سیدالشهدا(ع)

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ تفسیر حکیم از جمله تفاسیر قرآن کریم است که سه جلد آن طی سال‌های اخیر از سوی موسسه دارالعرفان الشیعی به بازار نشر عرضه شده است. همچنین سه جلد از این مجموعه آماده چاپ است و خبر جدید آن که،‌ طبق گزارشی که پیش از این داده شده است،‌ نگارش این تفسیر پس از 13 سال به پایان رسیده است.

رویکرد نگارش این اثر و تفاوت‌هایی که تفسیر حکیم از نظر نگارش و ویرایش و زاویه دیدی که به آیات قرآن کریم دارد،‌ فعالیت‌هایی که موسسه درالعرفان بر روی آن انجام داده است و سخنان استاد انصاریان درباره نگارش این تفسیر و فعالیت‌هایی که در طول این سال‌ها و برای به ثمر نشاندن این اثر قرآنی انجام داده‌ است،‌ مطالبی است که در این بخش از گزارش ارائه شده است.

بر این اساس در ادامه مصاحبه با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد صابریان،‌ مدیر موسسه دارالعرفان الشیعی درباره تفسیر حکیم استاد حسین انصاریان که روز گذشته،‌ 26 فروردین در این رسانه منتشر شد،‌ بخش دوم این مصاحبه از نظرتان می‌گذرد؛

 ـ استاد انصاریان پس از 13 سال تلاش مستمر بعد از پایان نگارش تفسیر حکیم،‌ چه حسی داشت؟

هنگامی که ایشان این تفسیر را می‌نوشت، هیچ احساس خستگی نمی‌کرد، ولی به محض اینکه آخرین جمله تفسیر را نوشتند و تفسیر به پایان رسید،‌ ایشان گفت که خدا را شکر و یک جمله به عنوان تشکر از حضرت باری‌تعالی نوشت و پس از آن گفت: «چنان خسته شده‌ام که نیاز به استراحت بسیار زیادی دارم تا این خستگی 13 ساله از بدن من بیرون بیاید»؛ در عین حال رفع خستگی ایشان باز هم با انجام کار است.

استاد در نظر دارد که ترجمه «کامل‌الزیارات» را شروع کند. تا پیش از این، در طول این سال‌ها استاد فقط می‌گفت که «دعا کنید بتوانم این تفسیر را تمام کنم» و عاجزانه این درخواست را از خدا داشت. اکنون که این اثر تمام شده است،‌ استاد می‌گوید که این تفسیر،‌ کار من نبوده و عنایت خود اهل بیت (ع) بوده است. ایشان همچنین در پایان این تفسیر نوشته‌ است که اگر خداوند ثوابی برای این اثر در نظر دارد، آن را به روح مقدس حضرت اباعبدالله الحسین(ع) هدیه می‌کند.

ـ لطفاً درباره تفسیر حکیم و اینکه این اثر از چه ساختاری برخوردار است و چه تفاوتی با دیگر تفاسیر می‌کند برایمان توضیح دهید.

غالباً در تفسیر، سبک و روش خاصی مراعات می‌شود؛ به این معنی که تفسیر از نظر لغوی، شأن نزول و سیاق ادبی مورد توجه قرار می‌گیرد و سپس مفاهیم آیات بررسی می‌شود و یا تفسیر روایی ناظر به روایات ائمه معصومین است مانند تفسیر نورالثقلین یا برهان و یا صافی و مانند آن و یا تفسیر آیه به آیه  مفسر هر آیه از قرآن را با آیه دیگر بررسی و تطبیق می‌کند که تفسیر المیزان مرحوم علامه طباطبایی از این سنخ است.

 در تفسیر حکیم با عنایت و توجه به آیات مبنا بر مفهوم گیری از آیات و بررسی مفاهیم هر آیه است که این خود وجه امتیاز این تفسیر است به این معنی که مفسر ضمن دقت و توجه به شان نزول و نکات دقیق ادبی و مسائل دقیق تفسیری اولویت را به تبیین حقایق و مفاهیم نهفته در آیات قرار داده است و در جای خود ضمن اشاره به آیات و روایات مرتبط با موضوع آیه از دقت در نکات ادبی مورد نیاز در مفهوم گیری غافل نشده است.

استاد انصاریان چرا به تفسیر اقدام کرد؟ به دو دلیل؛ اول اینکه قرآن برای هدایت جامعه آمده است و کسی که با قرآن برخورد می‌کند، اولین مطلبی که به ذهنش می‌آید این است که پیام آیات قرآن چیست و چه چیزی می‌خواهد به وی بگوید.

غالبا مخاطب  به دنبال این نیست که «واو» آورده شده در آیه، عطف است یا «الف و لام» استغراق و یا غیره که این امری تخصصی برای مفهوم گیری صحیح بعنوان ابزار دست مفسر است . قرآن برای درمان درد جامعه و روشن کردن مسیر حیات انسان و خدایت بشر و به سعادت رساندن آن است . مخاطب به این کار دارد که آیه شریفه، چه نسخه درمانی دارد و چه دردی را درمان می‌کند و چه مسیری را برای سعادت او برنامه ریزی کرده است.

لذا در تفسیر حکیم استاد توجه ویژه به بیان مفاهیم و توضیح جامع پیرامون هر موضوع دارد به همین خاطر در تفسیر هر آیه ابتدا  ترجمه  آیه قرار می‌گیرد، سپس نکات این تفسیر و محورهایی که درباره آیه مورد نظر بیان شده است ارائه می‌شود. سپس هر موضوع به صورت تفصیلی بحث می‌شود.

برای مثال درباره آیه 27 سوره بقره به سه نکته اشارهشده ؛ یکی جرم شکستن پیمان محکم و استوار خداوند. دوم؛ گسستن پیوندهایی که خداوند، اتصال به آن را فرمان داده است و سوم؛ فساد و تباهی در زمین. همه این موارد مورد تفسیر قرار گرفته و به صورت تفصیلی بحث شده است. در این آیه درباره شکستن پیمان بحث شده است و اگر در آیه‌ای دیگر نسبت به این موضوع بحثی به میان آمده باشد،‌ دیگر به صورت تفصیلی در آن باره صحبت نمی‌شود که چه اتفاقی افتاده است و موضوع آیه مورد نظر را به آیه 27 سوره بقره ارجاع می‌دهد. بر این اساس مطلب دوباره تکرار نمی‌شود و فقط مفهوم پیمان‌شکنی که در آن آیه آمده است به دنبال مفاهیم جدید از آیه بیان می‌شود.

بر همین اساس باید گفت که اتفاقی که در این تفسیر افتاده، آن است که آیات در ابتدای تفسیر به تفصیل بحث می‌شوند؛ برای مثال درباره حجاب،‌ تاریخ،‌ فلسفه و روایاتی که درباره حجاب است به صورت مفصل توضیح داده می‌شود و در هر موضوعی حتی به اندازه یک مقاله کامل مورد تفسیر و تبیین قرار می‌گیرد. در جای دیگر که آیه ای  درباره حجاب آمده دیگر بحث به صورت مفصل توضیح داده نمی‌شود و به  مبحث قبلی ارجاع می‌دهد.

در این راستا،‌ کسی که این تفسیر را مطالعه می‌کند باید با همه فضای اثر ارتباط برقرار کند و این طور نباشد که همین آیه را می‌خواند، فقط به آن کفایت ‌کند؛ بنابراین در بعضی از موارد به نکات و موضوعاتی می‌رسیم که موضوعاتی که در آیه آمده،‌ پیش از این تکرار شده است که مجبور به ارجاع شده‌ایم و فقط به مفهومی که در آن آیه دنبال می‌شود تذکر داده است و در بحث تحقیق هم این اتفاق به صورت دقیق رعایت می‌شود.

همچنین به این دلیل که زبان این تفسیر و نوع نگارش آن، به زبان فارسی است، در ابتدای امر تصور می‌شود که مخاطب این تفسیر فقط عموم هستند؛ ولی به اذعان کسانی که تخصص در این کار دارند، کسانی که به این حوزه ورود پیدا کرده‌اند و این تفسیر را بررسی کرده‌اند،  این تفسیر برای خواص هم سفره‌ای گسترده‌ است که طعام لذیذی در این سفره برای خواص وجود دارد که در تقریظ مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی نیز به آن اشاره شده است.

تفسیر حکیم اثر ارزشمندی است که هم برای عموم و هم برای خواص جامعه به ویژه کسانی که خودشان به تعبیری پزشک روح انسان‌ها هستند تالیف شده است. به این معنا که می‌خواهند این آیات را برای درد مردم و درمان درد آنان به کار ببرند. یا ممکن است فرد مورد نظر مبلغ باشد که به این تفسیر ورود پیدا می‌کند. به تعبیر استاد انصاریان، این تفسیر برای به تصویر کشیدن قرآن در یک فضای بسیار راحت، آرام و متقن از نظر علمی، و یک غذای آماده برای مبلغان است که اصل کار آنها تخصصی است،‌ اما خوراکی برای مردم عادی هم فراهم می‌کند که جنبه عمومی دارد.

ـ چرا جلدهای نخست این تفسیر زودتر از این به چاپ نرسیده است و فعالیت موسسه دارالعرفان در این باره چیست؟

معاونت پژوهش موسسه دارالعرفان بر روی این تفسیر کارهایی انجام می‌دهد. اهل دقت می‌دانند هر اثری که از زیر دست مولف بیرون می‌آید، نیاز به برخی از اقدامات دارد تا به صورت استاندارد به چاپ برسد و در اختیار مخاطب قرار  بگیرد.

یکی از اقداماتی که در این باره انجام می‌شود آن است که روی بحث ویرایش صوری و ظاهری این کتاب و جمله‌بندی آن از نظر نگارشی و ویرایشی و از این منظر که تفسیر و متن آن از نظر ادبیاتی که در آن به کار گرفته شده است،‌ درست باشد،‌ فعالیت می‌کند.

اقدام دومی که در این باره انجام می‌شود آن است که در این تفسیر به مطالب، روایات، آیات و نکات بسیار مختلفی اشاره شده و ممکن است که از یک مصدر فرعی فقط آدرس داده شده باشد. یکی از کارهای که در این مجموعه انجام می‌شود این است که تمام این مصادر به مصادر اصلی برگرداننده می‌شود؛ ضمن رعایت اینکه اگر نکته‌ای از هر کتابی آمده باشد، به اصل آن اشاره می‌شود که این مطلب از چه کتابی است و مصادر دیگر در کنار آن برشمرده می‌شود.

و اما اقدام سوم در این باره آن که، این تفسیر از نظر جمله‌بندی نگارشی و مسائل مختلفی که باید در یک کتاب توجه شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد. حتی در بعضی از موضوعاتی که تحقیق در آن باره به صورت جامع نبوده است با اشراف استاد انصاریان توسط گروه تحقیق موضوع تکمیل می‌شود.

همچنین برخی از نکات که توسط محققان مجموعه نگارش می‌شود، به صورت مجدد به استاد تحویل داده می‌شود و ایشان مطالب را مورد بازنگری مجدد قرار می‌دهد و اگر صلاح بداند، آنها را مکتوب می‌کند که این مطالب باید دوباره در تفسیر بیاید.

از آنجا که کار بسیار سنگین است،‌ ممکن است تفسیر بعضی از آیات کامل نشده باشد و بعضی از نکته‌هایی که استاد در ابتدا به آن اشاره کرده است، در وسط کار کامل شود و به صورت مجدد به آن ارجاع داده می‌شود. این موارد از نکته‌های بسیار دقیقی است که در آماده‌سازی یک اثر برای چاپ انجام می‌شود.

موسسه دارالعرفان الشیعی گروه تحقیقاتی بسیار خوبی دارد که در اینجا از زحمات همه عزیزان تشکر و قدردانی می‌شود. بر این اساس یک دوره تفسیر جامع و کامل درباره قرآن کریم برای عموم و خواص مردم به چاپ می‌رسد.

برای مشاهده بخش اول گفت‌وگو اینجا کلیک کنید.

گفت‌وگو از آزاده غلامی

انتهای پیام