غدیر؛ اعلام مرجعیت علمی یا سیاسی/ بازخوانی احتجاجات امیرالمومنین(ع) به واقعه غدیر

به گزارش ایکنا؛ بی‌گمان مهم‌ترین پیام غدیرخم در خطبه غدیریه پیامبر اکرم(ص) جمله «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ» است. اختلافی که میان شیعه و سنی وجود دارد، در همین موضوع است که «مولی» به چه معناست. اهل سنت قائل بر این هستند که «مولی» به معنای دوستی است و ما نیز اهل بیت(ع) را دوست داریم، اما شیعه قائل بر این است که «مولی» در اینجا به معنای اولی به تصرف و جانشینی است.

یکی از مهم‌ترین ادله‌ای که شیعه برای اثبات معنای موردنظر از واژه «مولی»، دارد بحث احتجاجاتی است که به ماجرای غدیر وارد شده است. آخرین کسی که در این زمینه زحمات گذشتگان را جمع‌آوری کرد، مرحوم علامه امینی بود که ۲۴ مورد از مصادر اهل سنت درباره احتجاجات و مناشدات به حدیث غدیر را جمع‌آوری کرد.

از جمله این احتجاجات، احتجاج عبدالله بن عباس با معاویه است، او چنین نقل می‌کند که پیامبر(ص) در جنگ موته می‌فرماید: جعفر بن ابی طالب فرمانده لشگر باشد، اگر او شهید شد، زید بن حارثه و اگر او شهید شد، عبدالله ابن رواحه فرمانده باشد. ابن‌عباس به همین استناد می‌کند پیامبر(ص) راضی نشد آنان برای خودشان فرمانده انتخاب کنند، چطور ممکن است امتش را بی‌سرپرست رها کند؟

با این وجود، برخی از محققین شیعی با نادیده انگاشتن این مسئله، خطابه غدیر را تنها ناظر بر اعلام مرجعیت دینی و علمی امیرالمومنین(ع) می‌دانند. به عبارتی، در خصوص دلالت خطابه غدیر سه نظر مطرح است: نظر اهل سنت که خطابه را ناظر بر اعلام لزوم مودت و دوستی امیرالمومنین(ع) می‌دانند؛ نظر شیعه که مسئله غدیر را اعلام مرجعیت دینی و سیاسی حضرت می‌داند؛ نظر سومی که بر پایه دلالت خطبه غدیر بر اعلام مرجعیت دینی و نه مرجعیت سیاسی استوار است.

از جمله قائلان به این نظر حجت‌الاسلام سید محمدعلی ایازی است؛ وی در گفت‌وگو با ایکنا تصریح کرد: در میان عالمان گذشته و امروز شیعه این مسئله مطرح بوده است که آیا منظور از مولا بودن علی(ع) چیست؟ آیا امامت و ولایتی که در خطبه غدیر مطرح شده به معنای مرجعیت دینی و مذهبی امام است و یا علاوه بر این ابعاد مرجعیت سیاسی را نیز شامل می‌شود که البته نظر مشهور عالمان شیعه مرجعیت دینی و سیاسی با هم است.