هشدار مراجع به اخلالگران و غارتگران/ واکنش‌ها به نفی فقه نظامات
گروه حوزه‌های علمیه ــ بحث داغ حوزه علمیه در هفته‌ای که گذشت، اظهارات آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی نسبت به عدم نظام‌مندی فقه و واکنش‌های مربوط به آن بود؛ همچنین برخی از مراجع عظام تذکرات خود را درباره برخورد جدی با سودجویان داخلی و غارتگران بیت‌المال تکرار کردند.
به گزارش ایکنا؛ در هفته‌ای که گذشت رخدادهای مهمی را در بخش حوزوی و دانشگاهی شاهد بودیم که البته مهم‌ترین اتفاق اظهارات آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی مبنی بر عدم نظام‌مندی فقه و تقلیل فقه اسلامی به مجموعه‌ای از قواعد و احکام فاقد نظام بود که این اظهار نظر واکنش‌هایی را به دنبال داشت. آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یکی از افرادی بود که به این اظهارات واکنش نشان داد.
واکنش آیت‌الله رشاد به اظهارات درباره عدم نظام‌مندی فقه
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و رئیس شورای سیاست‌گذاری حوزه علمیه استان تهران پیش از آغاز درس خارج فقه که امروز دوشنبه در حوزه علمیه امام رضا(ع) تهران برگزار شد، نسبت به اظهارات آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی مبنی بر عدم نظام‌مندی فقه و تقلیل فقه اسلامی به مجموعه‌ای از قواعد و احکام فاقد نظام، واکنش نشان داد و گفت: آقای فاضل که از مدرسین سطوح عالی حوزه علمیه قم است، در ضمن سخنرانی در دومین همایش نکوداشت مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی (ره) گفته بود: فقه فاقد نظام است، و نظام سازی فقهی ممکن نیست، و اگر چنین بود، آن‌کسی که باید به آن می‌رسید در درجه اول حضرت امام(ره) بود.
وی بیان کرد: چندی است که هر کس از راه می‌رسد، و هر که فرصتی می‌یابد، نقدی و نقضی بر فقه وارد می‌کند و هجمه‌ای و حمله‌ای به فقها می‌برد و گاه حتی افرادی که از آن‌ها توقع نمی‌رود نیز چنین رفتار می‌کنند، گویی این رویه مد شده و «هر دم از این باغ بری می‌رسد». اخیراً در رسانه‌ها آمده که یکی از فضلای محترم که از مدرسین موفق سطوح عالی حوزه علمیه قم است در خلال سخنرانی در یک همایش مطالبی فرموده است که اگر انتساب آن‌ها به ایشان درست باشد بسیار مایه تعجب و تأسف است، من برای شخص و شخصیت ایشان، به اعتبار فضائل خود او و به اعتبار مقام والد بزرگوارشان، احترام خاصی قائلم. ایشان فرد محققی است، من باور نمی‌کنم ایشان به چنین مطالبی تفوه کرده باشند.
واکنش دیگر
حجت‌الاسلام والمسلمین امین رضا عابدی نژاد داورانی، از محققان حوزوی و نویسنده کتاب «ماهیت و الزامات فقه پیشرفت» درباره مباحثی که در نفی فقه نظامات از سوی آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم مطرح شده بود، در یادداشتی خطاب به وی نوشت «نکته تعجب‌برانگیزی که در بیانات منسوب به حضرت عالی وجود دارد آن است که حضرت عالی فرموده‌اید که در اسلام احکام و قواعد وجود دارد، اما چیزی به نام نظام وجود ندارد. این در حالی است قول به وجود قواعد کلی حاکم بر احکام فرعیه تفصیلی از مقومات اندیشه فقه نظام است. در واقع این قواعد نخ تسبیح انسجام و سازگاری و علت داخلی نظام فقهی بشمار می‌روند. حضرت عالی انتقاداتی را متوجه روش نظام سازی شهید صدر کرده‌اید و به اختلاف میان فتاوی را مانعی برای شکل گیری نظام معرفی کرده‌اید در پاسخ به این اشکال باید گفت که اولا بر فرض که اشکال حضرت عالی به روش شهید صدر وارد باشد از ابطال استدلال و روش شهید صدر قول به اعدام نظام در فقه نتیجه نمی‌شود ثانیا شهید صدر خود به این اشکال توجه داشته و آن را مانعی برای استنباط نظام فقهی نمی‌دیده و از جمله برای حل این اشکال مجال اختیار ذاتی را به عنوان یک راه حل ارائه کرده ثالثا فقه نظام مستظهر به ادله و شواهدی است که این جانب در کتاب فلسفه فقه نظام اجتماعی پیشرفت گرا مسمی به فقه پیشرفت به تفصیل پیرامون آن سخن گفته و اشکالات احتمالی را دفع کرده‌ام.»
بیانات مراجع عظام
تشبیه کار سودجویان داخلی به رفتار ترامپ توسط آیت‌الله مکارم شیرازی
درس خارج آیت‌الله مکارم شیرازی، از مراجع تقلید، روز 14 آذر برگزار شد و در بخش‌هایی از این جلسه کار سودجویان داخلی به رفتار ترامپ تشبیه شد. این مرجع تقلید بیان کرد: داد مردم از بی‌انصافی گروهی از تجار و کسبه درآمده است که پشت سر هم اجناس را گران می‌کنند. در یک جامعه اسلامی چرا باید چنین افرادی باشند؛ کسانی که حتی در برابر مأمور تعزیرات هم مقاومت و گستاخی می‌کنند؛ کار وقتی به اینجا رسید رسوایی برای کشور است؛ مسلمان هستیم و دم از پیروی امام علی(ع) می‌زنیم؛ ایشان به مالک فرمودند که قیمتی برای اجناس قرار بده که هم برای تولیدکننده و هم مصرف‌کننده مقرون به صرفه باشد ولی الان حساب و کتاب ندارد. وقتی از آنان می‌پرسیم که چرا اجناس گران است می‌گویند دلار گران شده ولی حالا که دلار پایین آمده چرا قیمت‌ها را کاهش نمی‌دهند.
هشدار آیت‌الله جوادی‌آملی به غارتگران بیت‌المال
آیت‌الله جوادی آملی، ۱۱ آذر ماه در جلسه تفسیر خود در مسجد اعظم قم با بیان اینکه ما در پذیرش اصول دین نیازمند یقین هستیم، گفت: این مسئله در اصول مطرح است که فرد، دین خود را تقلیدی نگیرد، ولی درک برخی مسائل برای افراد دشوار است.
این مرجع تقلید در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ستم‌هایی که انسان کرده است، هرگز از بین نمی‌رود؛ علامه طباطبایی در المیزان تعبیر لطیفی دارند که کاری که انسان کرده مثلا دست‌درازی به بیت‌المال، این فعل موجود می‌شود و در خط تولید می‌افتد و هرگز از بین نمی‌رود؛ این عمل یک اثری دارد و چون این اثر موجود است، دنباله‌ای دارد و گاهی بعد از چندین سال باعث رسوایی یک فرد می‌شود.
پاسخ آیت‌الله سبحانی به مطالب یک روزنامه
آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی، ۱۴ آذرماه، در بخش‌هایی از درس خارج خود بیان کرد: چند روز قبل روزنامه‌ای به بنده دادند و کسی نوشته بود باید تبعیض‌های میان زن و مرد از بین برود؛ این فرد فرق تبعیض و تفاوت را متوجه نشده، زیرا تبعیض محکوم است اما تفاوت محکوم نیست و اگر تفاوت در دیه و ارث و ... است، ناشی از تفاوت ساختمان مزاجی زن و مرد است و مسئولیت زن و مرد با هم تفاوت دارد.
نشست‌های تخصصی حوزه علمیه
بررسی «جایگاه کرامت انسان در استنباط فقهی»
نشست علمی «جایگاه کرامت انسان در استنباط فقهی»، دهم آذرماه با سخنرانی حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی ایازی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد. وی بیان کرد: قرآن در سوره اسراء و در سوره حجرات در باب کرامت انسان دو آیه بیان فرموده است؛ در سوره حجرات موضوع اکرمیت و در سوره نساء سخن از کرامت ذاتی است.
ایازی با بیان معنای کرامت و دلالت آن و تقریری که می‌توان از آن برای استنباط احکام ارائه داد، بیان کرد: این سؤال مطرح است که استنباطی که از این مسئله می‌شود فرع فقهی و یا قاعده حاکم بر فقه است؟ همچنین لوازم کلام در احکام و حقوق انسان چیست؟ قبل از دوره معاصر چند شخصیت در ذیل آیه ۷۰ سوره اسراء «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا» تصریح فرموده که آیه صرفاً بیان اخبار نیست؛ از جمله سیدمحمد فضل‌الله کرامت در این آیه را اصل فقهی می‌داند؛ همچنین آیت‌الله منتظری در چند جا به این موضوع پرداخته است و در ۲۴ مورد استناد به اصل کرامت کرده است؛ شخصیت دیگر هم آیت‌الله صانعی است که در باب حقوق انسان و زن استناد به اصل کرامت کرده است.
پرسش از چیستی اخلاق سیاسی» در کرسی علمی- ترویجی
کرسی علمی- ترویجی «چیستی اخلاق سیاسی»، 12 آذر در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدکاظم سیدباقری، عضو هیئت علمی گروه سیاست پژوهشگاه در این نشست بیان کرد: هر چند اخلاق سیاسی در فرهنگ و تمدن اسلامی دارای سابقه‌ای دیرین است و روش و منابع آن ذیل دانش اخلاق تعریف شده است، اما وجوه دانشی آن کمتر مورد توجه بوده و بیشتر دستورهای اخلاقی اسلام مرتبط با سیاست، بررسی شده است.
وی تصریح کرد: اخلاق به تعبیر مرحوم نراقی، دانش برتر است. سپس ایشان به این نکته اشاره می‌کند که شرافت هر علمی به دلیل شرافت موضوع آن است و موضوع این علم، نفس ناطقۀ انسانیه است که اشرف انواع کائنات و افضل طوایف ممکنات است و به واسطه این علم از حضیض مرتبه بهائم به اوج عالم ملائکه عروج مىنماید.
بررسی «سازگاری قرآن کریم و تبیین‌های تکاملی اخلاق»
این نشست علمی یکشنبه، ۱۱ آذرماه در خانه اخلاق‌پژوهان در قم برگزار شد و حسن میانداری، عضو هیئت علمی دانشگاه قم در این مراسم بیان کرد: مسلمانان در نسبت قرآن کریم و نظریه تکامل، بیشتر جزو نیای مشترک به بررسی این نظریه پرداخته و عمدتاً هم رأی به ناسازگاری داده‌اند. معتقدم که توصیفات و دستورهای اخلاقی قرآن با تبیین‌های تکاملی اخلاق سازگار هستند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: خصوصیات اخلاقی طبیعی انسان‌ها که در قرآن بیان شده به ویژه مواردی که دال بر چگونگی خلقت انسان است، در تمام یا اکثریت انسان‌ها مشترک است؛ ارتباط با دنیا و نزدیک‌بینی انتخاب طبیعی، ارتباط با خویشاوندان و انتخاب خویشاوند، ارتباط با بیگانگان ژنتیکی و مقوله جبران، پاکی و ناپاکی اخلاقی و انتخاب فرهنگی، اخلاقیات درون و بیرون گروهی و انتخاب گروه ژنتیکی همچنین خدای بزرگ اخلاقی و انتخاب گروه فرهنگی همگی مؤید این سازگاری هستند.
برگزاری نشست خبری به مناسبت هفته پژوهش
نشست خبری به مناسبت هفته پژوهش، 11 آذر در ستاد مرکزی حوزه بین‌المللی جامعة المصطفی برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین بی‌نیاز، معاون پژوهش جامعه المصطفی(ره) در بخش‌هایی از این مراسم بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران در این مدت به بلوغ و کمال و شکوفایی فراوانی رسیده و زمینه برای پرداختن به تولیدات پژوهشی هم فرارسیده است. در المصطفی که متولی امر تعلیم و تربیت طلاب غیرایرانی در داخل و خارج کشور است، اقدامات ارزنده‌ای را در زمینه پژوهش شاهدیم؛ حدود صدهزار طلبه و عالم دین از ۱۳۶ کشور در این نهاد مشغول تحصیل و یا فارغ‌التحصیل شده‌اند.
وی تصریح کرد: حدود ۴۰۰ رشته هم در المصطفی از دوره تمهیدی تا دکتری طراحی شده و بیش از صد رشته در ایران و کشورهای دیگر در حال اجراست و بسیاری از فارغ‌التحصیلان المصطفی در سمت‌های بالای علمی و فرهنگی و مدیریتی در کشورهای خودشان در حال فعالیت هستند.
بررسی وضعیت علوم عقلی در حوزه‌های علمیه
نشست علمی «بررسی وضعیت علوم عقلی در حوزه‌های علمیه» 13 آذرماه برگزار شد و حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، رئیس موسسه حکمت و فلسفه ایران در این نشست بیان کرد: برخی دغدغه‌مندان علوم عقلی به گونه‌ای اظهارنظر می‌کنند که گویا حوزه علمیه امروز همان حوزه ۵۰ سال قبل است و علوم عقلی رشد ندارد؛ علوم عقلی در حوزه رشد قابل‌توجهی داشته و از طرف دیگر تهدیدات جدی هم وجود دارد. توصیف علوم عقلی در حوزه در چند ساحت تخصصی (علمی و پژوهشی)، ساحت عمومی همچنین موضوعی قابل بحث است؛ در ساحت عمومی هر طلبه‌ای از پایه‌های اول و دوم منطق و مباحث کلام عقلی را می‌خواند؛ هرچند مباحث کلام به سمت نقلی گرایش بیشتری دارد و بعداً هم مخیر می‌شوند که «بدایة» یا درس دیگری را بخوانند و البته حضور و غیاب هم صورت نمی‌گیرد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: در حوزه کنونی دروس آزاد علوم عقلی فراوان شده است و شاید بیش از ۲۰۰ کلاس درس مانند فلسفه، عرفان نظری و کلام عقلی تدریس می‌شود و حتی تفسیر عقلی قرآن و نهج‌البلاغه هم رو به تزاید است؛ همچنین گروه‌های آموزشی در مراکز حوزوی شکل گرفته و دروس تخصصی مصوب شده و کتبی مانند «نهایةالحکمه» و «شواهدالربوبیة» تدریس می‌شود.
وضعیت علوم عقلی در حوزه‌های علمیه
نشست علمی «بررسی وضعیت علوم عقلی در حوزه‌های علمیه»، 13 آذرماه در قم برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رمضانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این نشست بیان کرد: اگر عقل را از انسان بگیریم انسان نخواهد بود و بر همین اساس است که حکما مراتب عقل انسان مانند عقل مستفاد و اتصال به عقل فعال را تشریح کرده‌اند. گرچه علوم به دو بخش علوم نقلی و عقلی تقسیم می‌شود ولی علوم نقلی ما تا از منظر عقلی هم قابل دفاع نباشد، قابل پیگیری نخواهد بود. گرچه اعمال را هم به تعقلی و تعبدی تقسیم می‌کنیم ولی همان تعبد را هم باید از پایگاه عقل و عقلانیت اثبات کنیم تا تعبد معقول شکل بگیرد، زیرا تعبد کورکورانه و بی‌منطق و خالی از معیارات عقلی متناسب با مقام انسان و انسانیت او نیست.
وی در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: متأسفانه در شرق بیشتر به سمت بایدها و نبایدها و فلسفه نظری رفته‌ایم و این بُعد فربه شده است که قابل مقایسه با غرب به لحاظ گستردگی نیست ولی در بُعد عملی غربی‌ها بیشتر از ما کار کردند و عمده نظر و کارشان را به مقوله کاربردی کردن فلسفه برده‌اند که در حوزه به فراموشی سپرده شده است. اگر در رأس حوزه یعنی مراجع حمایت را داشته باشند قطعاً موفق می‌شویم ولی اگر مخالف و یا بی‌تفاوت در برابر این علوم باشند و آن را ضد دینی و ضدشرعی بدانند نباید انتظار موفقیت داشته باشیم.
گفتوگو با حوزویان
محمد اسعدی: وضعیت پژوهش‌های قرآنی در حوزه و دانشگاه
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد اسعدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در گفتوگو با ایکنا با بیان اینکه وضعیت پژوهش‌های قرآنی در حوزه و دانشگاه روالی عادی دارد، اذعان کرد: باید گفت که مطالعات نه متوقف است و نه در وضعیت پیش‌رونده قرار دارد؛ از این حیث باید تدابیری اندیشیده شود.
وی در بخش دیگری از صحبتهای خود بیان کرد: فعالیت علمی در تربیت استادان، انگیزه‌بخشی و کتب درسی حرف اول را می‌زند و باید شرایط به سمتی سوق داده شود که توجه عموم قرآن‌پژوهان به نیازهای زمان و جایگاه قرآن در تولید علوم انسانی نهادینه شود، زیرا هم‌اکنون برای خیلی از افرادی که در این زمینه فعالیت دارند این مسئله فراگیر نیست و به خصوص در سطح نخبگانی به تنهایی مفید نیست و باید به بدنه حوزه و دانشگاه هم وارد شود. پروژه قرآنی کردن علوم انسانی و تولیدات متناسب با نیازهای روز در حکم پروژه‌های اصلی در سطح نخبگانی است که عمومی نشده است و باید توده‌های دانشجویان و طلاب با آن مواجه و درگیر شوند. متأسفانه عموم تحقیقات قرآنی مشمول این قضیه هستند و این درگیری در سطح غیرنخبگانی وجود ندارد.
سعیدی‌روشن و کتاب «معنا، واقع و صدق در گزاره‌های دینی»
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدباقر سعیدی‌روشن، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و نویسنده کتاب «معنا، واقع و صدق در گزاره‌های دینی»، در گفتوگو با ایکنا؛ گفت: کتاب مذکور یک سالی است که برای انتشار به پژوهشگاه حوزه و دانشگاه سپرده شده و قرار است در ۱۳ فصل و ۳۴۰ صفحه منتشر شود.
وی تصریح کرد: در بخشی از کتاب دیدگاه علمای اسلامی درباره بحث معنا مطرح شده و نظریه‌های معنایی جدید و عمدتاً معطوف به نظریه‌های غربی مورد بحث قرار گرفته است. بنده نیز در نهایت نظرم را ارائه کرده‌ام و آن اینکه معنا از واقعیات نفس‌الامری است که انحای واقعیات را شامل می‌شود.
سیدرضا مؤدب: وضعیت رو به افول پژوهش‌های قرآنی
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدرضا مؤدب، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، در گفتوگو با ایکنا؛ در ارزیابی خود از وضعیت پژوهش‌های قرآنی در حوزه و دانشگاه گفت: پژوهش‌های قرآنی در چند سال اخیر رو به افول رفته است و این افول در کتب، مقالات، پایان‌نامه‌ها و حتی در طرح‌های ملی مشهود و محسوس است؛ البته ممکن است علت افول در طرح‌های ملی ناشی از کمبود مالی باشد.
وی بیان کرد: اکنون در حوزه و دانشگاه دانشجویان دکتری و سطح ۴ زیاد شده‌اند ولی کیفیت پژوهش‌های قرآنی بهتر نشده است؛ سالانه ۳۰۰ نفر دانشجو در رشته قرآن و حدیث در مقطع دکتری جذب می‌شوند که تعدادی از آن‌ها در این سال‌ها فارغ‌التحصیل هم شده‌اند، اما نتوانسته‌اند وضعیت پژوهش‌های قرآنی کشور را کارآمدتر کنند و ارتقا دهند.
علی‌تبار فیروزجایی: گرایش خاموش حوزه به سمت سکولاریزاسیون
رمضان علی‌تبار فیروزجایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفتوگو با ایکنا بیان کرد: مباحث مرتبط با رواج سکولاریسم دعوایی مبنایی است و نباید صرفاً آن را سیاسی تلقی کنیم؛ برخی معتقدند که دین باید از سیاست جدا شود؛ دغدغه این افراد هم جلوگیری از آسیب دین است و حتی این سخن را ممکن است برخی از روحانیون مطرح کنند؛ به نظر بنده وقتی حوزه علمیه به مسائل تمدنی و انسانی وارد نمی‌شود خود به خود گرایش خاموش به سمت سکولاریزاسیون ایجاد می‌شود.
وی تصریح کرد: در دنیای غرب و در رنسانس هم عده‌ای برای حفظ دین می‌گفتند که دین امری فردی و مقدس است و تمدن و پیشرفت بحثی دنیوی، یعنی حتی طرفداران و مدعیان و مفسران دین به سکولاریسم در مسیحیت دامن زدند و این خطر حوزه علمیه را نیز تهدید می‌کند.
ششمین جلد تفسیر تنزیلی عبدالکریم بهجت‌پور
ششمین جلد تفسیر تنزیلی به سوره‌های ۵۵ تا ۵۷ قرآن کریم یعنی انعام، صافات و لقمان اختصاص دارد که با روش تنزیلی بحث شده است. این جلد در ۶۳۸ صفحه با مدیریت حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مدیر حوزه خواهران و از شاگردان آیت‌الله معرفت تألیف شده است.
در این جلد به ارتباط آیه آخر سوره حجر و انعام همچنین به دستورات و آموزه‌های سور صافات و لقمان پرداخته شده است که از جمله در سوره انعام تفکیک جامعه ایمانی دوره رسول‌الله(ص) از مشرکین با برخی دستورات از جمله نخوردن گوشتی که به نام خدا ذبح نشده انجام شده است.
جزئیات آغاز ثبت‌نام متقاضیان ورود به جامعةالزهراء(س)
حجت‌الاسلام والمسلمین اباذر عمرانی‌فر، مدیر سنجش و پذیرش جامعةالزهرا(س) ۱۴ آذر، در نشستی خبری در این مرکز حوزوی درباره پذیرش طلبه در جامعةالزهرا(س) در سال تحصیلی ۹۹-۹۸ گفت: این مرکز حوزوی از ۲۰ آذرماه تا ۲۰ دی‌ماه پذیرش طلبه را انجام می‌دهد و متقاضیان می‌توانند با مراجعه به سایت جامعةالزهرا(س) اطلاعات کامل را کسب کنند. اطلاعات ابتدایی و دفترچه از ۱۵ آذر روی سایت قرار می‌گیرد، همچنین آزمون ورودی روز جمعه، ۲۶ بهمن‌ماه، در تمامی مراکز استان‌ها برگزار می‌شود، مجری این آزمون دانشگاه فرهنگیان است.
