لزوم تصدیگری واحد در بخش فرهنگ برای استفاده بهینه از اعتبارات/ تخصیص بودجه بر پایه آمایش سرزمین باشد
گروه اقتصاد ــ عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: اینکه بخش فرهنگ در بودجه مورد کمتوجهی قرار میگیرد کاملا سخن صحیحی است و علتش هم این است که این بخش دارای متصدی نیست. وقتی نان، آب یا برق گران میشود، صدای عدهای در میآید اما اگر تغییر یا کمبودی در حوزه فرهنگ حاصل شود کسی اعتراض چندانی نخواهد کرد.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در روزهای اخیر در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، از تأكید رهبر معظم انقلاب مبنی بر تدوین برنامه‌ای برای اصلاح ساختار بودجه كشور با هدف كاهش هزینه‌ها و حمایت از برنامه‌های اقتصاد مقاومتی خبر داد و گفت: اصلاح ساختار بودجه در شرایط كنونی، كاری پرفایده، سودمند و در جهت منافع كشور است.
برای بررسی بیشتر لوازم اصلاح ساختار بودجه کشور در راستای مقاومسازی اقتصاد و همچنین دلایل کمتوجهی به بخش فرهنگی و دینی در بودجههای سالانه، با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد رجایی‌باغسیایی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس به گفتوگو نشستیم.
رجایی‌باغسیایی در ابتدا با اشاره به مهمترین مشکلات کنونی بودجه‌ریزی در ایران به ایکنا گفت: بنده معتقدم مشکل اصلی بودجه کنونی در ایران این است که عملیاتی نیست و همچنین منابع براساس آمایش سرزمین تخصیص داده نمیشود. بودجه کنونی عمدتا براساس رایزنیها و لابیگریهایی که استانها دارند بسته میشوند و همین امر باعث تخصیص ناکارآمد منابع و همچنین عدم توازن منطقهای میشود.
ضرورت توجه به آمایش سرزمین در بودجه‌ریزی
وی افزود: اگر قرار باشد بودجه‌ریزی درست باشد باید دولت براساس آمایش سرزمینی، بودجه مناطق مختلف رابا هدف رفتن به سمت توازن منطقهای اختصاص دهد و نمایندگان هم از دید منطقهنگری خارج شوند. یکی از مشکلات کنونی بودجه این است که وقتی لایحه بودجه به مجلس میآید، بیشتر نمایندگان به دنبال این هستند که برای منطقه خودشان، منابع بیشتری دریافت کنند. البته با این سیستم کنونی چارهای غیر از این هم وجود ندارد چراکه اگر نمایندهای چنین کاری انجام ندهد، حق منطقه وی ضایع خواهد شد.
این نماینده سابق سابق مجلس تأکید کرد: بنابراین باید از این سیستم بودجه‌ریزی کنونی خارج شویم و دولت و سازمان برنامه و بودجه، نیازهای واقعی بودجه را در نظر گرفته و بودجه را بر اساس این نیازها تخصیص دهند و نمایندگان هم با دید کلان‌نگر به بودجه نگاه کنند و نگاه تنگنظرانه منطقهای نداشته باشند. لازمه رسیدن به چنین وضعیتی تغییر بسیاری از امور است چراکه با شرایطی که اکنون وجود دارد بعید است بتوان بودجه را به این سمت و سو برد.
رجایی‌باغسیایی ادامه داد: وقتی یک نماینده از یک منطقه میخواهد رأی مردم را بگیرد، به آنان قول داده است بیشترین منابع و کمک‌ها را برای منطقه خود جذب کند لذا نمیتواند غیر از این عمل کند وگرنه دیگر کسی به وی رأی نخواهد داد بنابراین اگر قرار باشد ساختار بودجه‌ریزی کشور به گونه‌ای اصلاح شود که در چارچوب اقتصاد مقاومتی قرار بگیرد طبیعتا باید سازوکارهای لازم دیده شود و یکی از این راهها این است که محور در بودجه‌ریزی، آمایش سرزمین باشد و دولت فارغ از اینکه فلان نماینده، بودجه کمتر یا بیشتری دریافت کرده است، از کلیت کاری که انجام داده، در مجلس دفاع کند.
اهمیت تغییر در سیستم انتخاباتی
وی یادآور شد: انتخابات هم باید به گونه‌ای باشد که نماینده در قبال وظایف اصلی نمایندگی خود مورد تشویق یا مؤاخذه قرار گیرد اما در شرایط کنونی اینگونه نیست و همه نمایندگان دنبال این هستند که بیشترین منابع را برای منطقه خود ببرند و در این زمینه از همدیگر سبقت میگیرند بنابراین نمیتوان سیستم بودجه‌ریزی را به آن صورتیکه مقام معظم رهبری فرمودند اجرایی کرد مگر اینکه ساختار دیگری دیده شود تا شاهد این اتفاق باشیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که چرا این اصلاحات در طول چهار دهه گذشته انجام نشده است، بیان کرد: یکی از مشکلاتی که با آن مواجه هستیم این است که ما مردم‌سالاری را به شکل واقعی به ارمغان آوردهایم و واقعا هیج کسی نمیتواند دخالت مؤثری در انتخابات داشته باشد اما مشکلی که به آن مواجه هستیم این است که احزاب قوی نداریم. یکی از الزامات دموکراسی‌ها و مردم‌سالاری این است که احزاب قوی در جامعه باشند که این احزاب، با فکر و برنامه، به فکر پیشرفت و حل مشکل باشند و آدمهای مناسب برای هر مسئولیتی را تربیت کنند.
رجایی‌باغسیایی افزود: این احزاب پس از حمایت از برخی افراد برای انتخاب در مسئولیتهای اجرایی، هم خوراک فکری به آنها خواهند داد و هم اینکه از آنها میخواهند در فلان جهت حرکت کنند اما به دلیل سابقه نامناسبی که احزاب در گذشته کشور ما داشتهاند در دوران پس از انقلاب هم احزاب قوی شکل نگرفتهاند. در واقع اگر 290 نماینده برای مجلس انتخاب میشوند، ما دارای 290 نفر هستیم که صرفا به فکر منطقه خود هستند.
مزایای وجود تحزب در کشور
این نماینده سابق مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اگر رئیس جمهوری هم برای کشور انتخاب میشود، هیچ برنامه مدونی از قبل ندارد و از قبل هم آدمهای مناسب را شناسایی نکرده است لذا بعد از انتخاب شدن، در طول دو سال اول به آزمون و خطا مشغول است و نمایندهای هم که به مجلس میآید معتقد است با وعدههایی که به مردم داده وارد مجلس شده است لذا باید به دنبال تحقق وعدههای خود برود. افراد اندکی هم که با وعده و وعید وارد مجلس نشدهاند چندان مورد اقبال مردم قرار نمیگیرند.
وی ادامه داد: اما اگر حزب داشته باشیم، دیگر اولا هر کسی نمیتواند کاندیدا شود، ثانیا رأی دادن براساس تفکر و برنامه انجام میشود و ثالثا وقتی هم که این افراد رأی آوردند، هم پشتوانه دارند و هم اینکه کنترل میشوند. بنابراین حزبی که از آنان حمایت کرده است، هم خوراک فکری به آنان خواهد داد و هم آنها را کنترل خواهد کرد که باید در این جهت حرکت کنید. ما در شرایط کنونی چنین احزابی را نداریم و نمایندگان هم به دنبال مصالح منطقه خود یا حتی تعداد اندکی به دنبال منافع شخصی هستند.
لوازم توجه به اقتصاد مقاومتی در بودجه
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: معتقدم اگر میخواهیم کاری اساسی برای مملکت انجام دهیم که فرمایشات مقام معظم رهبری هم به درستی اجرایی شود باید فکری اساسی به حال احزاب و انتخابات کنیم وگرنه با ادامه شرایط کنونی، هرکدام از مسئولان دولتی و مجلسی، سخنی از لزوم اصلاح ساختار بودجه به میان خواهند آورد اما عملا اتفاق چشمگیری نمی‌افتد و فرمایشات رهبر معظم انقلاب هم روی زمین میماند بنابراین باید مقدماتی که عرض کردم فراهم شود تا بتوان ساختار بودجه‌ریزی را اصلاح کرد.
رجایی‌باغسیایی با اشاره به لوازم توجه به اقتصاد مقاومتی در بودجه گفت: یکی از مسائل مهم در تحقق اقتصاد مقاومتی، توجه به تولید ملی است. در این راستا باید توجه بیشتری به تولید شود. در شرایط کنونی افزایش نرخ ارز، برای تولیدکنندگان بسیار گران تمام شده است. تولید کننده‌ای که قبلا با حدودأ هفتهای یک میلیارد تومان هزینههای خود را تأمین میکرد اکنون نیازمند حدود چهار میلیارد تومان است تا هزینه وی تأمین شود. بانک‌ها هم معمولا همکاری نمیکنند.
بانک‌ها توجهی به اقتصاد مقاومتی ندارند
وی افزود: بانک‌ها یاد گرفتهاند که عمده تسهیلات خود را به بخشهای تجاری بدهند که سود بیشتری را نصیب آنها کند. تلاش و برنامه دولت باید به گونه‌ای باشد که نرخ ارز کاهش پیدا کند چراکه این نرخ ارز در اقتصاد ما توجیهی ندارد. همچنین بانک‌ها باید موظف شوند بخش تولید را حمایت کنند. اساسا در بودجه باید یارانهای برای بخش تولید و همچنین تسهیلاتی که باید سیستم بانکی به بخش تولید بدهد در نظر گرفته شود تا این بخش بتواند کمبود سرمایه خود را جبران کند وگرنه اگر این اتفاق نیفتد، کارخانهها یکی پس از دیگری، یا تولید خود را کاهش خواهند داد یا ورشکست خواهند شد و در نتیجه هدف اصلی از اقتصاد مقاومتی که تقویت تولید ملی باشد تحقق پیدا نخواهد کرد.
این نماینده سابق سابق مجلس تأکید کرد: معتقدم باید بر روی اشتغال و افزایش تولید ملی در بودجه کار شود و منابعی برای آن در نظر گرفته شود. در زمینه فرهنگسازی برای استفاده از کالای ایرانی هم باید تدابیری اندیشیده شده و از سوی دیگر باید بودجه‌ریزی از حالت منطقهای و لابیگری خارج شود. بنابراین تا سیستم انتخابات اصلاح نشود، تحقق این موضوع بسیار سخت است.
مظلومیت بخش فرهنگ در بودجههای سالانه
رجایی‌باغسیایی درباره دلایل کمتوجهی به بودجههای دینی و فرهنگی در لوایح سالانه بودجه گفت: اینکه بخش فرهنگ در بودجه مورد کمتوجهی قرار میگیرد کاملا سخن صحیحی است و علتش هم این است که این بخش دارای متصدی نیست. وقتی نان، آب یا برق گران میشود، صدای عدهای در میآید اما اگر تغییر یا کمبودی در حوزه فرهنگ حاصل شود کسی اعتراض چندانی نخواهد کرد لذا این بخش، مظلومترین بخش است.
وی یادآور شد: این در حالی است که بخش فرهنگ، مؤثرتر از سایر بخشهاست. اگر میخواهیم اقتصاد را درست کرده یا تولید ملی را تقویت کنیم باید فرهنگ مردم را هم اصلاح کنیم و بانک‌ها یاد بگیرند در خدمت اقتصاد ملی باشند. از سوی دیگر باید تولید کننده یا بگیرد که کالای خود را با کیفیت و با قیمت ارزان تولید کند. مصرف کننده هم باید یاد بگیرد که به مصرف کالای خارجی افتخار نکند بلکه افتخار وی استفاده از کالای ایرانی باشد. کارگر باید یاد بگیرد در محیط کار خود از لحاظ کمیت و کیفیت، سنگ تمام بگذارد و تولید کننده هم باید یاد بگیرد که حق کارگر را ادا کند. همه این موارد به مسائل فرهنگی و فرهنگسازی برمیگردد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان بیان کرد: یک بخش دیگر ماجرا در مورد نحوه هزینه کردن بودجههای فرهنگی است که این هم نیازمند تأمل و برنامهریزی است. اکنون در مسائل فرهنگی، مؤسسات بسیاری به دنبال گرفتن بودجه هستند که به نظرم باید بسیاری از آنها تجمیع شده و وحدت رویهای حاصل شود تا هر کسی راه خود را نرود چراکه نتیجه تلاشهای همدیگر را خنثی خواهند کرد لذا باید سیاستگذاری مشخصی باشد و مرجعی وجود داشته باشد که نهادهای فرهنگی از آن خط گرفته و یک مسیر واحد را طی کنند.
گفتوگو از اکبر ابراهیمی
انتهای پیام
