عرصه صحافی نسخ خطی با پيشرفت صنعت چاپ محدود شده است

گروه هنر: كارشناس مرمت نسخ خطی با اشاره به كتابت محدود كلام‌الله توسط خوشنويسان و نگارگران اظهار كرد: روند پيشرفت چاپ كتاب موجب شده است تعداد فعالان عرصه صحافی نسخ خطی محدود شود.

حميد ملكيان، كارشناس مرمت نسخ خطی و دارای مدرك درجه يك هنری در اين رشته در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) در مرود وضعين كنونی صحافی نسخ خطی با بيان مطلب فوق افزود: در گذشته يك نفر كتابی را نگارش می‌كرد و خودش يا ديگری آن را تذهيب می‌كردند، و دست آخر اين كتاب صحافی می‌شد. تيراژ كتب بالا نبوده به همين دليل صحافی كتاب با وسواس خاصی انجام می‌گرفته است.

كارشناس مرمت نسخ خطی مطرح كرد: صحافی كتاب هنوز جايگاه خود را از دست نداده است و مثل فرش دست‌بافت، آدم‌های خاصی علاقه‌مندند كه آثار نفيس، در خور شأن آن كتاب و كتابت صحافی شود.

وی در مورد وضعيت آموزش اين هنر در دوره معاصر عنوان كرد: چند ترم است كه در گرايش تذهيب رشته هنر 6 واحد درسی صحافی سنتی تدريس می‌شود. اين مبحث برای دانشجويان رشته تذهيب آنچنان جذاب بوده است كه از يك كلاس چهار نفره من، هر چهار نفر پايان‌نامه خود را با موضوع صحافی انتخاب كرده‌اند.

اين مدرس دانشگاه اظهار كرد: اين شايد به اين دليل باشد كه طی برگزاری اين كلاس‌ها دانشجويان با آثار برتر اين حوزه آشنا شدند و برای آنان علاقه‌مندی ايجاد شد. دانشجويان در اين رشته در ابتدا صحافی ساده را آموزش می‌بينند و در آن انواع و اقسام دوخت‌ها و نام‌های آنان را ياد می‌گيرند تا بتوانند آن را عملی كنند.

وی ادامه داد: در ادامه آموزش به سراغ آثار سوخت چرم و معرق چرم می‌رويم. در دوره‌های گذشته بر روی برخی تكنيك‌ها نام‌هايی گذاشته شده است كه اگر هم در آن موقع به معنی صحيح بوده، در عصر معاصر معنای درست نمی‌دهد.

ملكيان گفت: در آثار گذشتگان برخی مشبك‌ها و معرق‌های تزئينی جلد كتب را منبت و يا سوخت ناميده‌اند. در حالی كه منبت به معنای كنده‌كاری است و اغلب بر روی چوب اجرا می‌شود. همچنين مشبك و معرق در صحافی روشی همچون انجام اين كار با چوب است.

وی در تشريح تكنيك معرق چرم اظهار كرد: طرح بر روی چرم به‌صورت شبكه‌ از آن جدا می‌شود، اگر اين شبكه پر نشود و تنها پارچه يا كاغذ با رنگ ديگر در زير آن قرار داده شود آن را مشبك می‌ناميم؛ اما اگر شبكه‌های خالی شده با رنگ‌های متنوع چرم پر شود آن معرق چرم ناميده می‌شود. اوج اين هنر در دوره تيموری بوده است.

اين كارشناس مرمت آثار عنوان كرد: اجرای معرق چرم به دليل ظرافت و جلوگيری از آسيب‌پذيری آن معمولا بر روی جلد صورت نمی‌گرفت، بلكه داخل جلد اجرا می‌شد، همچنين به دليل ارزشمندی كلام‌الله اين كار اغلب در جلد قرآن‌ها اجرا می‌شد.

وی در پايان متذكر شد: اجرای اين هنر و حصول نتيجه درجه يك در آن، كار بسيار مشكلی است و اغلب هنرمندان به سراغ آن نمی‌روند. در كلاس‌های دانشگاهی در برخی دانشجويان به دليل اين كه تذهيب كار می‌كنند و كار ظريف انجام می‌دهند، توانايی انجام معرق چرم ديده می‌شود، اميدواريم اين هنر توسط آنان پی‌گيری و احيا شود.