مجموعه ۳۰ جلدی قرآن از قرن هشتم؛ نگینی در «باغ نظر» استان فارس

برای مشاهده گزارش تصویری اینجا کلیک کنید

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از فارس، باغ نظر، از شاهکارهای دوره زندیه است که هم‌اکنون باعنوان «موزه پارس» شناخته می‌شود.

باغ نظر، باغ موزه پارس، باغ شاهزاده، عمارت کلاه ‌فرنگی، آرامگاه وکیل، عمارت چهارفصل یا باغ حکومتی نام‌های دیگر این ابنیه تاریخی دوره زندیه شهر شیراز است.
مساحت نخستین آن، چندین برابر مساحت کنونی بوده و انواع درختان سرو، نارنج و کاج در آن دیده می‌شود. این باغ هم‌اکنون در مرکز شهر شیراز و در جنوب ارگ کریم‌خانی قرار دارد. علت نام‌گذاری آن به باغ نظر، داشتن منظر عمومی است و مقصود، باغ عمومی و نظرگاه بوده است.

کریم‌خان پس از به حکومت رسیدن،‌ این باغ را به منزله مرکز ساخت‌وساز اماکن حکومتی و کاخ و عمارت‌ عالیه در نظر گرفته و عمارت‌هایی مانند کلاه‌فرنگی (اتاقکی برای استراحت در میانه باغ‌ها)، ارگ، ‌دیوان‌خانه و میدان توپخانه را در این باغ ساخت و برای درخت‌کاری و گل‌کاری آن فعالیت‌های بسیاری کرد.

کریم‌خان زند ساختمانی هشت گوش در میانه باغ نظر ساخت که به «کلاه فرنگی» مشهور است. این ساختمان که هم‌اکنون موزه پارس در آن قرار دارد، محل پذیرایی سفیران خارجی و مرکز نشست‌های رسمی مهم دوره زندیه بوده است.

در سال‌های دهه اول قرن معاصر که اقدام به ساخت خیابان زند در مرکز شهر کردند، بسیاری از بخش‌های باغ ویران شد و تنها بخشی مختصر باقی مانده که از بناهای زندیه، تنها ساختمان کلاه‌ فرنگی است.

ساختمان کلاه فرنگی به‌صورت هشت ضلعی در میانه باغ نظر و روبه‌روی در ورودی کنونی خودنمایی می‌کند و به وسیله ازاره‌های سنگی یکپارچه و تزیینات کاشی کاری با نقوش اسلیمی، گل و مرغ، مناظر شکارگاه و صحنه‌های الهام گرفته از قصه‌ها و داستان‌های قدیمی تزیین شده است.

داخل بنا شامل یک تالار، مرکزی گنبددار و چهار شاه‌نشین جانبی است که حد فاصل آنها یک اتاق قرار دارد. در وسط تالار حوض مرمرینی وجود دارد که نقطه مرکزی آن است .

سطوح داخلی عمارت شامل طاق‌ها، میان طاق‌ها، مقرنس‌کاری‌ها و طاقچه‌ها است که تمامی نقوش داخل عمارت مشتمل بر طرح‌های اسلیمی و گل و مرغ است.

خارج بنا نیز دارای تزئینات کاشی‌کاری و داخلش نقاشی‌ها و مقرنس‌کاری‌هایی دارد. در بالای عمارت اسپرها و لچکی‌های کاشی‌کاری شده بنا را مزین کرده‌اند، این نگاره‌‌ها به قرنیه در چهار ضلع منظره شکارگاه و روایت بر تخت نشستن حضرت سلیمان را نشان می‌‌دهد.

چهار آب نما در چهار سوی ساختمان وجود داشته که آب نمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفته و تخریب شده است.

بنا به وصیت کریم خان‌زند (وکیل الرعایا)، جسد وی را در شاه‌نشین شرقی عمارت دفن کردند و آن را آرامگاه وکیل نیز نامیدند.
پس از مرگ کریم خان وی را در اینجا به خاک سپردند و آقامحمدخان قاجار در سال ۱۲۰۶ شمسی به دلیل کینه توزی دستور نبش قبر وی را داد و استخوان‌های او را به کاخ گلستان منتقل کردند و مجدداً در زمان پهلوی اول استخوان‌ها نبش قبر شد و به این مکان عودت داده شد.

عمارت کلاه فرنگی وکیل از سال 1315 شمسی به موزه تبدیل و عنوان موزه پارس بر آن نهاده شد. موزه پارس به عنوان قدیمی‌ترین موزه استان فارس آثار ارزشمندی از اشیای فلزی، سفالی، انواع سکه‌ها و مهرها و....از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره معاصر را در خود جای داده است.

مجموعه ۳۰ جلد قرآن به خط یحیی‌الجمالی الصوفی که در قرن ۸ هجری قمری در زمان شاه  ابواسحاق اینجو و به دستور خاتون نوشته شده است همراه با مجموعه‌ای از نقاشی‌های آب رنگ لطفعلی صورتگر شیرازی در این موزه قرار دارد.

تابلوی معروف (کریم خان در حال کشیدن قلیان) هم در این موزه قرار دارد. در این تابلو درباریان زند مثل شیخ علی خان، صادق خان، زکی خان و لطفعلی خان زند نیز به تصیور کشیده شده‌اند. این تابلو اثر جعفر نقاش دوره زنده است. همچنین آثار نقاشان معروف دوره زندیه مثل آقا صادق، میرزا بابا نقاش‌باشی و جعفر به همراه آثاری از نقاشان معاصر مثل صدرالدین شایسته و میر مصور (شاگردان کمال‌الملک) به چشم می‌خورد.

یکی از وسایلی که در این موزه توجه را جلب می‌کند شمشیر کریم‌خان زند است.

در ضلع غربی محوطه باغ، سنگ مدور و استوانه‌ای شکل، معروف به لوح تاریخ، نگه‌داری می‌شود. روی این سنگ سه کتیبه با خطوط ثلث نسخ پهلوی و خط نستعلیق مربوط به سه دوره تاریخی سلجوقی، صفوی و قاجاریه حک شده است.

یکی از دیگر مواردی که در این موزه به چشم می‌خورد، قرآن هفده‌من است. این قرآن در اوایل سده نهم هجری قمری به دست سلطان ابراهیم‌بن شاهرخ تیموری به خط محقق نوشته شد. این قرآن که ابتدا بر سر درب دروازه قرآن در محل تنگ الله‌اکبر نگه‌داری می‌شد، در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی به موزه پارس منتقل شد. در بین عوام معروف بود که هر برگ این قرآن ۱۷ من و مجموع وزن این قرآن نیز ۱۷ من است و این را معجزه این قرآن می‌دانستند.
در محوطه موزه پارس نقش برجسته‌هایی از پهلوانان گرزدین وند حاضر در نبرد با امپراطوری عثمانی و شخص  پهلوان موسی خمیس گرزدین وند پهلوان اول ایران در دوره افشاریه و زندیه تا اوایل  قاجاریه و سردار سپاه ایران در نبرد با  امپراطوری عثمانی که از نوادگان سلطان ملک‌شاه محسوب می‌شود، مشاهده می‌گردد.