رابطه نرخ سود و تورم در اقتصاد اسلامی/ قرارداد بیع اقساطی تورم‌زاست

مجتبی باقری تودِشکی، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره رابطه تعیین نرخ سود وتورم در اقتصاد اسلامی پرداخت و اظهار کرد: بهره می‌تواند بر روی تورم اثر داشته باشد؛ چراکه بهره، هزینه تولید است و در اقتصاد متعارف هنگامی‌که بهره زیاد شود روی قیمت محصول تولید شده اثر می‌گذارد و افزایش قیمت محصول تمام شده، همانند این است که هزینه تولید زیاد شده است و افزایش هزینه تولید مسلما تورم‌زاست.

نرخ سود در قرارداد مشارکتی تأثیری بر تورم ندارد
وی ادامه داد: اما آنچه که در بانک‌ها ما وجود دارد را نه بهره بلکه سود می‌نامیم و آن سودی است که بعد از اینکه همه هزینه‌ها را بررسی کردیم، اگر پولی باقی ماند بین بانک و سپرده‌گذار تقسیم می‌شود، بنابراین اگر این سود از نوع مشارکتی باشد، برخلاف بهره که جزء هزینه‌های تولید محسوب می‌شد و با افزایش بهره باید هزینه‌های تولید افزایش پیدا کرده و قیمت کالا افزایش پیدا می‌کرد، تأثیری بر روی تورم ندارد؛ چراکه هزینه‌ها را افزایش نمی‌دهد.
باقری افزود: در بانکداری اسلامی، بانک وکیل است و بعد از انجام تولیدات و کسر هزینه‌ها، تازه این را بررسی می‌کند که البته اگر قرارداد مشارکتی همانند مضاربه، مساقات و امثالهم باشد تا چه اندازه به سپرده‌گذار سود پرداخت کند؟ اما می‌توان گفت این نرخ سودی که در بانک‌های ما لحاظ می‌شود تقریبا مشابه همان نرخ بهره بوده و تأثیراتش همانند تأثیر نرخ بهره بر روی تورم است.

قراردادهای بیع اقساطی تورم‌زا هستند

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید تأکید کرد: این سخن به این معنی است که نوعی از نرخ سود وجود دارد که شاید اکثر قراردادهای بانک‌های ما هم از همین نوع هستند که این نوع قراردادهای و تعیین نرخ سودها بر روی تورم تأثیر می‌گذارد و آن سود قراردادهایی است که از نوع قراردادهای بیع اقساطی باشند. نرخ سود در این نوع قراردادها می‌تواند بر روی تورم تأثیرگذار باشد، چراکه مشارکتی نیستند.

وی ادامه داد: در این نوع قرارداد، بانک‌، پول مردم را گرفته و با این پول برای کسانی‌که مثلا ماشین نیاز دارند ماشین را خریده و به صورت قسطی گران‌تر به او می‌فروشد  و سود را تعیین می‌کند و اینگونه بر روی قیمت‌ها اثر می‌گذارد؛ بنابراین سود از نوع قراردادهای مشارکتی تأثیری بر تورم ندارد اما افزایش نرخ سود از ناحیه قراردادهای بیع اقساطی بر روی تورم اثرگذار است.

رابطه نرخ سود و بهره در اقتصاد اسلامی

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید در پاسخ به پرسشی درباره تفاوت نرخ سود و بهره اظهار کرد: نرخ سود و بهره دارای تفاوت ماهوی هستند، به این معنی که سود بعد از انجام تولید و بعد از بررسی درآمد و هزینه مشخص می‌شود، در حالی‌که بهره، خود جزئی از هزینه است و ماهیت این دو دارای تفاوت است و این درحالی است که اکثریت وام‌های ما از نوع بیع اقساطی است و می‌تواند منجر به تورم شود، هرچند که در عمل، آن چیزی که در روابط بانکی و درقراردادها وجود دارد، اسمش سود است اما این موضوع بسیار پیچیده‌ای است و باید قراردادها را بررسی کرد که هر بانکی به چه شکلی عمل می‌کند؟
باقری در پاسخ به پرسشی درباره رابطه نرخ سود و ربا عنوان کرد: ما در اقتصاد دارای یک بهره حقیقی و یک بهره اسمی هستیم که نرخ تورم از بهره حقیقی کم می‌شود؛ مثلا وقتی بانک، وام با نرخ سود 20 درصد پرداخت می‌کند اگر تورم هم 20 درصد باشد، بانک در اصل پولش را پس می‌گیرد و اینجا بهره حقیقی، صفر و بهره اسمی 20 درصد بوده است، بنابراین بهره اسمی منهای تورم، بهره حقیقی است و آن سودی که بیش از میزان تورم موجود در اقتصاد کشور باشد بهره حساب شده و حرام است والا سود کمتر از میزان تورم بهره محسوب نمی‌شود و این همان چیزی است که فقها آن را مطرح می‌کنند.