نرخ سود در بانکداری اسلامی براساس سازوکار بازار تعیین می‌شود
گروه اقتصاد: حبیبیان اظهار کرد: در اقتصاد اسلامی به این دلیل که نرخ سود ثابتی در عقود مختلف وجود ندارد بنابراین سازوکار بازار درصد نرخ سود را تعیین می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مجید حبیبان‌نقیبی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره نحوه تعیین نرخ سود بانکی براساس نرخ تورم اظهار کرد: آنچه که معمولا در اقتصاد متعارف در مورد نرخ بهره مطرح می‌شود، نرخ بهره واقعی و اسمی است و تفاوت بین این دو در میزان تورم است و اگر بخواهیم به صورت روشن‌تر مطرح کنیم مثلا اگر در جامعه‌ای نرخ تورم 25 درصد باشد اگر سود اسمی بانکی ما 30 درصد باشد میزان سود واقعی سپرده‌ها 5 درصد خواهد بود و پول در این جامعه به دلیل وجود تورم 25 درصد کاهش ارزش خواهد داشت.
نرخ سود باید تابعی از تغییرات نرخ تورم باشد
وی ادامه داد: بنابراین باید نرخ سود بانکی بیشتر از تورم باشد تا انگیزه سرمایه‌گذاری مردم نزد بانک‌ها ایجاد شود و اگر نرخ سود بانکی کمتر از تورم باشد، درست است که به ظاهر 20 درصد سود به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود اما اگر تورم بالا باشد عملا کسی‌که در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده است 5 درصد ضرر کرده است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: این رابطه در همه جا و از جمله در ایران مطرح می‌شود و یک رفتار عُقلایی است. همچنین باید دانست که الان هم اگر تورم کاهش پیدا کند باید نرخ سود بانکی و خصوصا نرخ سود تسهیلات بانکی تابعی از تغییرات نرخ تورم باشد ولی عملا آن چیزی که اکنون در مورد اقتصاد جامعه بیان می‌شود با آنچه که احساس می‌شود سازگاری ندارد.
تورم نقطه‌ای شاخص مناسبی برای برنامه‌ریزی نیست
وی افزود: این نرخ تورم نقطه‌ای هم که برای برنامه‌ریزی در اقتصاد هرجامعه مورد بررسی قرار می‌دهند شاخص قابل اتکایی نیست اما اخیرا بانک مرکزی بانک‌ها را ملزم کرده است که سود بیش از 22 درصد پرداخت نکنند ولی چون جذب منابع برای آنها به صرفه است قانون را دور می‌زنند. البته آنچه که اکنون مطرح می‌کنند برای سود سپرده است اما برای تسهیلات قید مشخصی عنوان نکرده‌اند.
حبیبیان در پاسخ به این پرسش که آیا کاهش نرخ سود سپرده‌ها تأثیری بر کاهش نرخ سود تسهیلات خواهد گذاشت؟ اظهار کرد: باید اینگونه باشد و کاهش نرخ تورم برکاهش نرخ سود هر دو بخش تأثیرگذار باشد؛ چراکه آن چیزی که برای بانک سود واقعی حساب می‌شود مابه‌التفاوت میزان نرخ سود تسهیلات و تورم است حال اگر نرخ سود برای اعطای تسهیلات 29 درصد و میزان تورم 20 درصد باشد بانک عملا 9 درصد از شما سود واقعی دریافت می‌کند و وضعیت در بخش سپرده‌گذاری هم همین‌گونه است.
تعیین نرخ سود ثابت نیازمند اقتصاد باثبات است
وی تأکید کرد: البته در اقتصادهای باثبات اینگونه است و نمی‌توان برنامه‌های میان‌مدت را هم براین اساس اجرایی کرد. حال فرض کنید اگر نرخ تورم در آخر سال دوباره به 22 درصد بازگردد شما نمی‌توانید بگوئید که اکنون بانک مرکزی نرخ‌ها را مشخص کند و دو ماه دیگر دوباره نرخ سود را تغییر دهد. بنابراین برای یک برنامه‌ریزی میان‌مدت یا بلندمدت باید یک اقتصاد باثبات را دارا بود تا سود معینی را در نظر گرفت مگر اینکه ما به شرایطی قائل باشیم که نرخ سودها کاملا شناور باشند که دائما براساس نرخ تورم تغییر پیدا کنند.
نحوه تعیین نرخ سود در اقتصاد اسلامی
وی در پاسخ به این پرسش که نرخ سود در بانکداری اسلامی چگونه تعیین می‌شود؟ اظهار کرد: در بانکداری اسلامی نرخ سود براساس مکانیسم بازار تعیین می‌شود. البته در برخی عقود تفاوت‌هایی وجود دارد؛ مثلا در مضاربه چون سرمایه‌گذار، پول را در اختیار عامل قرار می‌دهد و او فعالیت بازرگانی انجام داده و سود تقسیم می‌شود قطعا نرخ سود ثابتی وجود ندارد و متغییر است اما در برخی موارد همانند اجاره به شرط تملیک، طبیعتا نرخی وجود دارد اما نرخ‌های بازدهی براساس بازار تعیین می‌شود و در اینجا تعیین می‌کنند که آن سرمایه، چه مقدار بازدهی می‌تواند داشته باشد و این میزان بازدهی در شرایط مختلف متغیر خواهد بود ولی در طول دوره اجاره میزان بازدهی توسط بازار تعیین شده است.
