حسن نیت؛ شرط ثبات قدم در صراط مستقیم/ توصیه آیت‌الله بهجت در مورد عزم راسخ
گروه اندیشه: آیت‌الله ری‌شهری توفیق الهی را شرط ثبات‌قدم در صراط مستقیم و حسن نیت را شرط توفیق الهی دانست و بیان کرد: هر چه تصمیم انسان بر این که راه درست برود قوی‌تر و محکمتر باشد، کمک الهی هم بیشتر است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیت‌الله ری‌شهری در جلسه تفسیر هفتگی خود در ادامه تفسیر سوره مبارکه «حمد»، به بیان آخرین نکته خود در باب صراط مستقیم پرداخت و گفت: نکته پایانی ما در این رابطه در پاسخ به این سؤال است که اصلی‌ترین عامل ثابت قدم ماندن در صراط مستقیم چیست؟
توفیق الهی؛ اصلی‌ترین عامل ثابت‌قدم ماندن در صراط مستقیم
آیت‌الله ری‌شهری با بیان این که اصلی‌ترین عامل ثابت قدم ماندن در صراط مستقیم توفیق الهی است، اظهار کرد: ما در نمازهای پنجگانه مکرر از خدا می‌خواهیم که خدایا ما را به راه راست و صراط مستقیم هدایت کن، اما این که چه چیزی باعث میشود که این دعا مستجاب شود و انسان در این راه درستی که انتخاب کرده است، در راه اسلام، راه اهل بیت و راه بندگی خدا ثابت قدم بماند اصلی‌ترین عامل توفیق الهی است.
مبدأ توفیق الهی چیست؟
وی با اشاره به سؤالی که در مرحله بعد مطرح میشود و این که چه چیزی مبدأ این توفیق است؟ گفت: سؤال این است که چرا خدا به بعضی‌ها این توفیق را می‌دهد که در راه مستقیم تا آخر عمرشان بمانند و یک عده این توفیق را پیدا نمی‌کنند و منحرف می‌شوند و به بیراهه می‌روند و یا اصولاً راه راست را از ابتدا انتخاب نمی‌کنند. هر کسی در زندگی خود چنین اشخاصی را دیده است و عکس آن را هم دیده است. حالا ُرال این است که مبدأ توفیق الهی چیست و چرا خدا به یک عده توفیق می‌دهد که به سعادت دنیا و آخرت برسند و به یک عده‌ای توفیق نمی‌دهد و به بعضی‌ها کمتر توفیق می‌دهد و به بعضی‌ها بیشتر؟
حسن نیت؛ شرط توفیق الهی
آیت‌الله ری‌شهری برای پاسخ به این سؤال به روایتی از امام باقر(ع) اشاره کرد و گفت: امام باقر(ع) در حدیثی که در صفحه 301 اعلام الدین آمده است، می‌فرماید: «إذا عَلِمَ اللهُ حُسنَ نیهٍ مِن أحَدٍ إکتَنَفَهُ بِالعِصمَهِ»؛ یعنی وقتی که خداوند ببیند کسی حسن نیتی دارد و تصمیم دارد که راه درست را برود و می‌خواهد حقیقتاً از راه درستی که انتخاب کرده است منحرف نشود یا می‌خواهد راه درست زندگی را پیدا کند، اگر خدا بداند کسی حقیقتاً چنین می‌خواهد، راه را به او نشان می‌دهد. اگر کسی بخواهد در راه درست بماند و مشکلات راه را تحمل کند، خدا به او کمک می‌کند که این راه ادامه بدهد تا به آخر برسد.
وی ادامه داد: حسن نیت خیلی کارساز است و این که انسان تصمیم داشته باشد راه درست برود و کج‌راهه و بیراهه نرود. هر چه این تصمیم قوی‌تر و محکمتر باشد کمک الهی بیشتر است.
کمک خداوند به اندازه نیّات بندگان است
آیت‌الله ری‌شهری همچنین با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) که می‌فرماید «انما قدر الله عون العباد علی قدر نیاتهم»، گفت: امام(ع) در پاسخ به همین سؤال که چرا خدا به یک عده بیشتر کمک می‌کند و به یک عده و به یک عده توفیق نماز شب می‌دهد و به یک عده توفیق نماز اول وقت را هم نمی‌دهد و به یک عده هم اصلاً توفیق نماز خواندن را نمی‌دهد، می‌فرماید که خداوند کمک کردن به بندگان را به اندازه تصمیم‌شان و نیتشان، مقدر کرده است. بنابراین هر چه انسان نیتش پاکتر و درست‌تر و تصمیمش قوی‌تر و راسخ‌تر باشد خدا بیشتر کمکش می‌کند.
ایشان با اشاره به ادامه این سخن امام صادق(ع) که می‌فرماید «فمن صحت نیته تم عون الله له»، افزود: هر کس که نیتش صحیح باشد، کامل باشد، قوی باشد، پاک باشد، درست باشد و تصمیمش جدی باشد خداوند کمکش کامل است. بنابراین میزان کمک الهی مرتبط است با میزان تصمیم انسان و حسن نیت انسان. «و من قصرت نیته قصر عنه العون بقدر الذی قصره»؛ هر کس هم که نیتش کمتر باشد، کوتاهتر باشد، ضعیفتر باشد، تصمیمش ناقصتر باشد، به همان اندازه هم کمک خدا کمتر میشود. این حدیث هم در بحار الانوار، جلد 70، صفحه 211 آمده است.
توصیه آیت‌الله بهجت در مورد شرط بودن عزم راسخ
آیت‌الله ری‌شهری در ادامه به توصیه‌ای از آیت‌الله بهجت اشاره کرد و گفت: من مکرر خدمت آیت‌الله بهجت می‌رسیدم، شخصیت بسیار بزرگ و والایی بود. ایشان جمله‌ای را می‌فرمودند که خیلی جمله مهم و نصیحت بزرگی است. فرمودند که هیچ نصیحتی از این بزرگتر نیست که انسان تصمیم جدی بگیرد که اگر خداوند متعال به او 100 سال عمر داد، عالماً و عامداً گناه نکند. این خیلی مهم است؛ این که انسان تصمیم بگیرد که صبح که از خواب بیدار میشود تا شب که می‌خوابد با علم گناه نکند، آگاهانه گناه نکند و عمداً خلاف انجام ندهد. اگر واقعاً انسان چنان حالی داشته باشد و خداوند چنین حالی را در انسان ببیند خدا به او توفیق می‌دهد و کمک می‌کند.
وی ادامه داد: باز ایشان می‌فرمودند که برای سالک در اولین مرحله مهمترین چیز عزم راسخ و مستمر بر ترک معاصی است. کسی که می‌خواهد در مسیر سیر و سلوک وارد بشود و به مقصد اعلای انسانیت برسد مهمترین چیز و اولین نکته این است که تصمیم بگیرد که اگر هزار سال هم خدا به او عمر داد از نظر اعتقادی و عملی خلاف نکند و در این راه تصمیم جدی داشته باشد. اگر خدا بداند و ببیند کسی چنین تصمیمی دارد کمکش می کند. این مضمون در روایات متعددی از اهل بیت(ع) آمده است.
عزم و اخلاص؛ بهترین توشه سالک در بیان امام صادق(ع)
آیت‌الله ری‌شهری در ادامه با اشاره به جملاتی از یکی از ادعیه امام صادق(ع) که فرموده‌اند «اللهم و قد علمت ان افضل زاد الراحل الیک عزم الاراده و اخلاص النیه» و همچنین «و قد علمت ان افضل زاد الراحل الیک عزم الاراده یختارک بها»، عنوان کرد: امام می‌فرمایند که خدایا من می‌دانم که بهترین توشه‌ای که انسان را در راه مستقیم ثابت قدم می‌دارد و به مقصد می‌رساند و کامل می‌کند تصمیم است، عزم و اراده استوار است و اخلاص نیت است. این که انسان در زندگی تصمیم داشته باشد که در راه خدا استوار بماند و خودش این راه راست را جدی بگیرد؛ نیتش پاک باشد و تصمیمش جدی. تصمیم داشته باشد که خلاف نکند و اگر احیاناً شیطان او را فریب داد زود برگردد و تصمیمش را تجدید کند.
وی ادامه داد: همچنین امام می‌فرمایند که بهترین توشه‌ای که سالک را به مقصد می‌رساند یک تصمیم جدی است که تو را در زندگی انتخاب کند. هر کسی در زندگی هدفی، محبوبی و مرادی دارد و بهترین توشه سالک الی الله این است که انسان خدا را در زندگی انتخاب کند. اگر چنین تصمیمی برای انسان حاصل شد آن وقت خداوند به او کمک می‌کند.
چرا خدا عده‌ای را معصوم آفریده است؟
آیت‌الله ری‌شهری در مورد این پرسش که گاه مطرح میشود مبنی بر این که چرا خداوند یک عده را معصوم آفریده است و به آن‌ها توفیق عصمت داده است، به بیان دیگری از امام صادق(ع) استناد جست که تفصیل آن در مصباح الزائر صفحه 446 آمده است.
به بیان آیت‌الله ری‌شهری خلاصه جواب امام صادق(ع) این است که وقتی خداوند می‌داند که یک عده تصمیم دارند که در زندگی به هیچ قیمتی، حتی اگر آن‌ها را بسوازنند و اگر آن‌ها را قطعه قطعه کنند، ذره‌ای بر خلاف مسیری که حضرت حق تعیین کرده است حرکت نمی‌کنند آنان را یاری می‌کند.
آیت‌الله ری‌شهری افزود: این روایات نشان می‌دهد که حسن انتخاب انسان و عزم و اراده انسان در عنایت ویژه الهی و در توفیق ویژه الهی و این که انسان از هدایت خاص الهی که او را به مقصد می‌رساند بهرمند شود، نقش دارد.
حسن نیت همان گمشده امروز جامعه ماست. متشکر 
