جامعه مدرن و چالش‌های آن با عزاداری سنتی/10
يك جامعه‌شناس: برخی عزاداریهای امروزی به خلسه عقيدتی جوانان می‌انجامد
گروه اجتماعی: برخی از عزاداریهای امروزی كه در قالب آن مداحان از واژه‌های نامأنوسی برای اهل بيت و به‌ويژه امام حسين(ع) استفاده می‌كنند، بار معنوی خاصی ندارد و به ايجاد نوعی خلسه فرهنگی و عقيدتی در جوانان می‌انجامد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمين سيد «محمد ثقفی» عضو هيأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌مركز در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، با بيان اين مطلب درباره چالش‌های عزاداری سنتی با جامعه مدرن گفت: در حال حاضر عزاداریهای اهل‌بيت(ع) به شيوه گذشته همراه با تجدد و نوگرايی در جامعه رواج دارد و نمی‌توان آن را به دليل برخورداری و استفاده از ابزارهای موسيقی، مدرن دانست.
وی افزود: در عزاداریهای كنونی انحرافاتی از سوی برخی مداحان در شيوه نوحه‌سرايی‌ها وارد شده است، بدين ترتيب كه نوحه‌هايی كه در گذشته به شيوه سنتی و مطابق با تاريخ اسلام خوانده می‌شد، در حال حاضر با تغيير شيوه و الگو گرفتن از ترانه‌ها و موسيقی غربی ارائه می‌شود.
اين جامعه‌شناس دينی با تأكيد بر اينكه استفاده از اين نوع موسيقی با اصل سوگواری مغايرت دارد، تصريح كرد: چنين آسيب‌هايی در واقع عزاداریهای عاشورايی را از مسير اصلی حماسه، رشادت و انتقال عبرت‌های آن دور می‌سازد.
بررسی وضعيت كنونی عزاداری‌ها در كشور مبحث ديگری بود كه با ثقفی درباره آن به گفت‌وگو نشستيم كه اين استاد دانشگاه در پاسخ گفت: آثار اجتماعی برپايی عزاداریهای سنتی در حركت‌هايی همچون انقلاب مشروطه، انقلاب اسلامی و تظاهرات دسته‌جمعی مردم در برابر ظلم و ستم در طول تاريخ همواره مشهود بوده است.
وی در ادامه با اشاره به محتوای نوحه‌ها و مداحی‌های به كار گرفته در اين عزاداری‌ها افزود: در گذشته محتوای نوحه‌ها كاملاً عميق و عاشورايی بود كه برگرفته از دادخواهی حق مظلوم از ظالم بود، اما در حال حاضر محتوای نامناسب برخی نوحه‌ها كه بيشتر به جنبه مادی و جسمانی قيام عاشورا می‌پردازد، تنها عزاداریهای سنتی را به انحراف كشانده است.
اين مدرس دانشگاه در پاسخ به پرسش ديگر ايكنا مبنی بر دلايل كمرنگ شدن انتقال پيام‌های معنوی عاشورا در برخی مجالس مذهبی و عزاداریهای امروزی، گفت: در جامعه كنونی مداحان به يك گروه اجتماعی تبديل شده‌اند كه تأثيرات زيادی نيز به همراه دارند؛ البته اين گروه اجتماعی به دو دسته تقسيم می‌شوند، گروه اول مداحان باتقوا و باايمانی هستند كه به مسائل معنوی عاشورا توجه دارند و دسته ديگر هم به دليل سطح اطلاعات اندك، نوحه‌هايی به سبك و سياق غربی ارائه می‌كنند.
ثقفی دسته دوم مداحان را عاملی برای ايجاد تغييرات در شيوه عزاداریهای سنتی دانست و اظهار كرد: برخی از اين مداحان خواسته و يا ناخواسته در راستای توطئه‌های فرهنگی بيگانگان عمل می‌كنند.
آسيب‌شناسی استفاده از ابزارهای مدرن عنوان مبحث ديگر اين گفت‌وگو بود كه عضو هيأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌مركز در اين‌باره تصريح كرد: شيوه و نوع عزاداری به فرهنگ هر اجتماع و يا منطقه بستگی دارد كه آسيب‌شناسی آن به مردم‌شناسی نيازمند است؛ البته برخی از جامعه‌شناسان در اين زمينه آثار و تأليفاتی دارند كه در آن به بررسی علل و آسيب‌های استفاده از ابزارهای عزاداری پرداخته‌اند.
وی در ادامه از قمه‌زدن به‌عنوان يكی از اين آسيب‌ها نام برد و گفت: دست زدن به چنين اقداماتی موجب شده است تا عزاداریهای حسينی برای مخاطبان خارجی، خشن و بی‌مفهوم جلوه داده شود و بايد به خاطر داشته باشيم كه در دنيای ارتباطات، دشمنان می‌تواند به راحتی از اين بعد در خدشه‌دار كردن دين اسلام و مذهب تشيع استفاده كنند.
ثقفی درباره راهكارهای جلوگيری از بروز تغيير و انحراف در شيوه عزاداریهای اصيل، با تأكيد بر نقش مراكز فرهنگی همچون جامعه وعاظ تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... تصريح كرد: اين مراكز می‌توانند با الهام گرفتن از انديشه‌ها و تفكرات دينی به پشتوانه حوزه علميه قم از ظهور و بروز انحرافات در عزاداری‌ها جلوگيری كنند.
اين جامعه‌شناس دينی با اشاره به نقش نويسندگان، فرهيختگان و رسانه‌ها در اين حوزه اظهار كرد: اين افراد و مراكز با نقد و بررسی انواع عزاداری‌ها و تبيين واقعيت‌های حماسه عاشورا می‌توانند مانع از بروز انحرافات در عزاداری باشند.
وی با اشاره به استفاده برخی مداحان از الفاظ نامأنوس درباره امام حسين(ع) در مجالس عزاداری گفت: بهره‌مندی از اين شيوه نه تنها پيامی برای مخاطبان ندارد بلكه موجب می‌شود افرادی كه به‌صورت مكرر در چنين مجالسی حضور می‌يابند به‌نوعی خلسه گرفتار شوند و موجب دور شدن آنها به‌ويژه جوانان از مسير اصلی نهضت عاشورا نيز خواهد شد.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اينكه عزاداری اهل بيت(ع) در فرهنگ تشيع و نزد بزرگان دينی ريشه تاريخی دارد، به روند تاريخی عزاداری در ادوار مختلف اشاره كرد و افزود: عزاداری اهل‌بيت(ع) از دوران آل‌بويه در ايران به‌صورت علنی برپا می‌شد كه شيوه آن كاملاً سنتی همراه با سينه‌زنی و نوحه‌سرايی بود كه اين شيوه در دوران بعد تغيير يافت.
اين استاد دانشگاه در پاسخ به پرسش خبرنگار ايكنا مبنی بر تاريخچه استفاده از ابزارهايی همچون طبل و سنج در عزاداری‌ها گفت: اين ابزارها و علامت‌هايی كه در حال حاضر در دستجات عزاداری استفاده می‌شود از دوران صفويه و قاجاريه ـ كه اروپائيان مراودات زيادی با ايران داشتند ـ به مجالس عزاداری وارد شده و برگرفته از اعتقادات مسيحی بوده است.
ثقفی با اشاره به تاريخچه تعزيه و نقش آن در عزاداریهای سنتی نيز يادآوری كرد: مراسم تعزيه اهل بيت(ع) و نمايش مصيبت‌ها و وقايع آن از دوران قاجار در عزاداری‌ها رواج يافت كه آن هم برگرفته از تئاتر اروپائيان بوده است.
اين جامعه‌شناس دينی همچنين در پايان استفاده از ابزارهای مدرن و نامناسب در عزاداری‌ها را موجب دوری آنها از اثرات معنوی و واقعيت‌های حماسه حسينی عنوان كرد.
وی افزود: در عزاداریهای كنونی انحرافاتی از سوی برخی مداحان در شيوه نوحه‌سرايی‌ها وارد شده است، بدين ترتيب كه نوحه‌هايی كه در گذشته به شيوه سنتی و مطابق با تاريخ اسلام خوانده می‌شد، در حال حاضر با تغيير شيوه و الگو گرفتن از ترانه‌ها و موسيقی غربی ارائه می‌شود.
اين جامعه‌شناس دينی با تأكيد بر اينكه استفاده از اين نوع موسيقی با اصل سوگواری مغايرت دارد، تصريح كرد: چنين آسيب‌هايی در واقع عزاداریهای عاشورايی را از مسير اصلی حماسه، رشادت و انتقال عبرت‌های آن دور می‌سازد.
بررسی وضعيت كنونی عزاداری‌ها در كشور مبحث ديگری بود كه با ثقفی درباره آن به گفت‌وگو نشستيم كه اين استاد دانشگاه در پاسخ گفت: آثار اجتماعی برپايی عزاداریهای سنتی در حركت‌هايی همچون انقلاب مشروطه، انقلاب اسلامی و تظاهرات دسته‌جمعی مردم در برابر ظلم و ستم در طول تاريخ همواره مشهود بوده است.
وی در ادامه با اشاره به محتوای نوحه‌ها و مداحی‌های به كار گرفته در اين عزاداری‌ها افزود: در گذشته محتوای نوحه‌ها كاملاً عميق و عاشورايی بود كه برگرفته از دادخواهی حق مظلوم از ظالم بود، اما در حال حاضر محتوای نامناسب برخی نوحه‌ها كه بيشتر به جنبه مادی و جسمانی قيام عاشورا می‌پردازد، تنها عزاداریهای سنتی را به انحراف كشانده است.
اين مدرس دانشگاه در پاسخ به پرسش ديگر ايكنا مبنی بر دلايل كمرنگ شدن انتقال پيام‌های معنوی عاشورا در برخی مجالس مذهبی و عزاداریهای امروزی، گفت: در جامعه كنونی مداحان به يك گروه اجتماعی تبديل شده‌اند كه تأثيرات زيادی نيز به همراه دارند؛ البته اين گروه اجتماعی به دو دسته تقسيم می‌شوند، گروه اول مداحان باتقوا و باايمانی هستند كه به مسائل معنوی عاشورا توجه دارند و دسته ديگر هم به دليل سطح اطلاعات اندك، نوحه‌هايی به سبك و سياق غربی ارائه می‌كنند.
ثقفی دسته دوم مداحان را عاملی برای ايجاد تغييرات در شيوه عزاداریهای سنتی دانست و اظهار كرد: برخی از اين مداحان خواسته و يا ناخواسته در راستای توطئه‌های فرهنگی بيگانگان عمل می‌كنند.
آسيب‌شناسی استفاده از ابزارهای مدرن عنوان مبحث ديگر اين گفت‌وگو بود كه عضو هيأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌مركز در اين‌باره تصريح كرد: شيوه و نوع عزاداری به فرهنگ هر اجتماع و يا منطقه بستگی دارد كه آسيب‌شناسی آن به مردم‌شناسی نيازمند است؛ البته برخی از جامعه‌شناسان در اين زمينه آثار و تأليفاتی دارند كه در آن به بررسی علل و آسيب‌های استفاده از ابزارهای عزاداری پرداخته‌اند.
وی در ادامه از قمه‌زدن به‌عنوان يكی از اين آسيب‌ها نام برد و گفت: دست زدن به چنين اقداماتی موجب شده است تا عزاداریهای حسينی برای مخاطبان خارجی، خشن و بی‌مفهوم جلوه داده شود و بايد به خاطر داشته باشيم كه در دنيای ارتباطات، دشمنان می‌تواند به راحتی از اين بعد در خدشه‌دار كردن دين اسلام و مذهب تشيع استفاده كنند.
ثقفی درباره راهكارهای جلوگيری از بروز تغيير و انحراف در شيوه عزاداریهای اصيل، با تأكيد بر نقش مراكز فرهنگی همچون جامعه وعاظ تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... تصريح كرد: اين مراكز می‌توانند با الهام گرفتن از انديشه‌ها و تفكرات دينی به پشتوانه حوزه علميه قم از ظهور و بروز انحرافات در عزاداری‌ها جلوگيری كنند.
اين جامعه‌شناس دينی با اشاره به نقش نويسندگان، فرهيختگان و رسانه‌ها در اين حوزه اظهار كرد: اين افراد و مراكز با نقد و بررسی انواع عزاداری‌ها و تبيين واقعيت‌های حماسه عاشورا می‌توانند مانع از بروز انحرافات در عزاداری باشند.
وی با اشاره به استفاده برخی مداحان از الفاظ نامأنوس درباره امام حسين(ع) در مجالس عزاداری گفت: بهره‌مندی از اين شيوه نه تنها پيامی برای مخاطبان ندارد بلكه موجب می‌شود افرادی كه به‌صورت مكرر در چنين مجالسی حضور می‌يابند به‌نوعی خلسه گرفتار شوند و موجب دور شدن آنها به‌ويژه جوانان از مسير اصلی نهضت عاشورا نيز خواهد شد.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اينكه عزاداری اهل بيت(ع) در فرهنگ تشيع و نزد بزرگان دينی ريشه تاريخی دارد، به روند تاريخی عزاداری در ادوار مختلف اشاره كرد و افزود: عزاداری اهل‌بيت(ع) از دوران آل‌بويه در ايران به‌صورت علنی برپا می‌شد كه شيوه آن كاملاً سنتی همراه با سينه‌زنی و نوحه‌سرايی بود كه اين شيوه در دوران بعد تغيير يافت.
اين استاد دانشگاه در پاسخ به پرسش خبرنگار ايكنا مبنی بر تاريخچه استفاده از ابزارهايی همچون طبل و سنج در عزاداری‌ها گفت: اين ابزارها و علامت‌هايی كه در حال حاضر در دستجات عزاداری استفاده می‌شود از دوران صفويه و قاجاريه ـ كه اروپائيان مراودات زيادی با ايران داشتند ـ به مجالس عزاداری وارد شده و برگرفته از اعتقادات مسيحی بوده است.
ثقفی با اشاره به تاريخچه تعزيه و نقش آن در عزاداریهای سنتی نيز يادآوری كرد: مراسم تعزيه اهل بيت(ع) و نمايش مصيبت‌ها و وقايع آن از دوران قاجار در عزاداری‌ها رواج يافت كه آن هم برگرفته از تئاتر اروپائيان بوده است.
اين جامعه‌شناس دينی همچنين در پايان استفاده از ابزارهای مدرن و نامناسب در عزاداری‌ها را موجب دوری آنها از اثرات معنوی و واقعيت‌های حماسه حسينی عنوان كرد.
