به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، ششمين روز همايش «در سايهسار نهجالبلاغه» با حضور دكتر «منصور قاسمی» از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دكترای علوم قرآن و حديث و حجتالاسلام والمسلمين «ابراهيم يعقوبيان» در سالن اجتماعات دانشگاه رضوی برگزار شد.
در اين نشست كه با ريزموضوع «مسئوليتپذيری از نگاه اميرالمؤمنين(ع)» بود، ابتدا دكتر قاسمی به ايراد سخن پرداخت. وی در اين برنامه به ادامه بررسی نامه 45 كتاب شريف نهجالبلاغه كه در برنامه قبلی آن را به طور مبسوط مطرح كرده بود پرداخت و ادامه بحث را حجتالاسلام و المسلمين يعقوبيان ادامه داد.
اين استاد حوزه مسئوليت را در چهار حوزه ارتباط انسان با خدا، ارتباط انسان با خود، ارتباط انسان با طبيعت و ارتباط انسان با ساير موجودات تقسيم كرد و گفت: در اين چهار حوزه اميرالمؤمنين(ع) مطالب مهمی مطرح فرمودند و به دو بخش آن اشاره میكنيم؛ بخش اول ارتباط انسان با طبيعت و بخش ديگر ارتباط انسان با حيوانات موجودات است و در نهايت هم تطبيق بين حقوق بشر از نگاه اميرالمؤمنين(ع) و غرب خواهيم داد.
وی اشارهای به خطبه 167 داشت و تصريح كرد: در خطبه 167 بند 5 امام(ع) میفرمايند: «اتقوا الله فی عباده و بلاده فانكم مسؤولون حتی عن البقاع و البهائم» كه از خدا بپرهيزيد و در مورد بندگان خدا تقوا پيشه كنيد و سرزمينها و بلادی كه شما نسبت به زمين، خانه و بهائم و حيوانات مسئول هستيد. ابن ابیالحديد عبارتی آورده است كه خداوند متعال راجع به بهائم فردای قيامت از شما میپرسد كه چرا شما اين حيوانات را زديد و يا مجروح كرديد.
وی در ادامه اشاره به مسئله حقوق بشر كرد و افزود: نه تنها حقوق بشر بلكه به كليات حقوق حيوانات نيز در اسلام و اين كتاب شريف به طور مبسوط پرداخته شده است. به عنوان نمونه در بيان نورانی اميرالمؤمنين(ع) خصوصا در نامه 26 حضرت(ع) كلياتی از حقوق حيوانات را وقتی يكی از نمايندگانشان را برای جمعآوری ماليات فرستادند، مطرح فرمودند.
يعقوبيان افزود: مثلا در بيان پيامبر اكرم(ص) آمده است كه حيوانات 6 حق دارند و هر كجا كه وارد میشويد به فكر تأمين خوراك آن باشيد، هرگاه به آب رسيد آب را بر او عرضه كنيد، به صورت حيوان نزنيد؛ زيرا تسبيح خدا میگويد، بیجهت بر حيوان سوار نشويد، بيش از طاقت حيوان از آن كار نكشيد و حيوان را دشنام ندهيد و وادار به پيمودن مسيرهای طاقت فرسا نكنيد و مستحب است برای حيوان نامهای مناسبی بگذاريد.
وی با اشاره به اينكه در كتب فقهی ما نيز اين مسائل بيان شده است، اذعان كرد: در كتابهای فقهی ما هم احكام بسيار قابل توجهی برای حيوانات مطرح شده است. در «جواهرالكلام» جلد 31 مطرح شده است كه برآوردن نياز حيوان و فراهم كردن وسائل زندگی وی واجب است. اگر صاحب حيوان از برآوردن نيازهای و تهيه وسائل زندگیاش ناتوان بشود يكی از اين امور بايد انجام دهد؛ اگر حلال گوشت است و میتواند از گوشتش بهره ببرد آن را ذبح كند اگر حلال گوشت نباشد يا نتواند از گوشتش بهره ببرد بايد حيوان را بفروشد و ... .
اين استاد حوزه در مورد بخش ديگر حقوق كه مربوط به طبيعت است، گفت: در مورد طبيعت نيز داريم كه درختان ثمر بخش را قطع نكنيد كه موجب عذاب الهی است. در خطبه 16 اين كتاب شريف حضرت(ع) اينگونه فرمودند: «لا يهلك علی التقوی سنخ اصل و لا يظمأ عليها علی زرع قوم» كه اگر دولتی دولت تقوا پيشه باشد، اجازه نمیدهد ريشه هيچ درختی بدون ثمر بماند و زراعت هيچ قومی به خشكی و بیآبی درچار شود. در حديث نبوی(ص) هم هست كه اگر كسی درخت بيابانی يا درخت مورد استفاده خودش يا ديگران را آبياری كند، گويی مؤمنی را سقايت كرده است و اين عمل، ثواب آب دادن يك مؤمن را دارد.
يعقوبيان گفت: اگر اين موضوعات را با قانون حمايت از حيوانات در جهان مقايسه كنيم كه در غرب در سال 1822 ميلادی برای اولين بار در پارلمان انگلستان تصويب شد و سال 1911 آن را تكميل كردند و بعدها آلمان انگليس، بلژيك و ... تازه آمده و قوانين مشابه آن را وضع كردند، اين در حالی است كه ما در احكام دينی خود داريم كه شما حتی حق نداريد به لانه جوجههای حيوانات حمله كنيد و استراحت و خواب پرندگان را سلب كنيد.
يعقوبيان با اشاره به اين ظرافتها اظهار كرد: اين همه ظرافت در وقتی كه اروپا در دوران ظلمت خودش سير میكند، در آيين ما وجود دارد و حال در چنين شرايطی ما 1400 پيش كه اين احكام را میگفتيم و اميرالمؤمنين(ع) و عترت طاهرين(ع) فرمودند، دوران قرون وسطی در غرب است؛ يعنی اوج ظلمت و تاريكی در جهان غرب آيا خندهدار نيست كه امروز دنيا به ما حقوق بشر را بياموزد، مايی كه از حقوق حيوانات و طبيعت غافل نيستيم و رابطهای كه با طبيعت و حيوانات داريم رابطهای دقيق و لطيف و با توجه به نكات بسيار ظريف است.
وی در ادامه شخنانش به عواقب مسئوليتگريزی اشاره كرد و افزود: در رابطه با مسئوليتگريزی بايد گفت كه مرحوم سيد رضی در كتاب شريف نهجالبلاغه چند بار درباره كسانی كه از پيكار، همراه با اميرالمؤمنين(ع) سرباز زدند عنوان «فی الذين اعتزلوا القتال معه» را بيان میكند. ما در اسلام اعتزال را به دو معنا داريم يكی به معنای مكتب فكری است و ديگری اعتزال سياسی است. مكتب اعتزال در مقابل مكتب اشاعره است، اما اعتزال سياسی سالها قبل از اعتزال فكری و اعتقادی به وجود آمد.
اين استاد حوزه افزود: زمانی كه اميرالمؤمنين(ع) بنا داشتند كه رهسپار جنگ با معاويه و ديگران شوند، سه نفر در رأس همه اينها سر باز زدند؛ يعنی عبداللهبن عمر، در جنگ جمل شركت نكرد و در مورد او گفتند «لشدة عبادة»؛ يعنی به خاطر شدت عبادتش با اميرالمؤمنين(ع) همراهی نكرد. در واقع زهد دروغين او را از همراهی با حضرت(ع) منع كرد. سعدبن ابی وقاص پدر عمر سعد، گوسفند خريد و مشغول چرا شد و گفت من فرصت همراهی با او را ندارم. حسن بصری به آخرت و صومعه چسبيد و زير بار مسئوليت نرفت.
وی اظهار كرد: زمانی كه ثمره مسئوليتگريزی را در نهجالبلاغه میبينيند در میيابيد كه ابتدای اعتزال، محروم كردن امام(ع) به مدت 25 سال از حكومت بود و نقشی برای حضرت(ع) در مديريت جامعه قائل نشدند. اعتزال در استمرار خود به اينجا رسيد كه بعد از جنگ صفين كسانی مثل عمرو عاص و ابوموسی اشعری اين دو نالايق دون، بنشينند و تصميم بگيرند كه آيا اميرالمؤمنين(ع) در صدر حكومت اسلامی باشد يا نباشد؟
يعقوبيان با بيان اين مطلب كه كار مسئوليتگريزی تنها به اينجا ختم نمیشود كه سرنوشت اميرالمؤمنين(ع) را فقط به دست ابوموسی اشعری بدهند، در پايان سخنانش خاطرنشان كرد: اين كار به اينجا ختم میشود كه بدن حجت خدا(ع) را در كربلا قطعه قطعه میكنند و حتی به تعبير امام سجاد(ع) عمامه حضرت(ع) را میدزدند و كسی واكنشی نشان نمیدهد. اين آثار مسئوليتگريزی از نگاه تاريخ و منظر اميرالمؤمنين(ع) است كه در نهجالبلاغه شريف منعكس شده است.