ايمان و اعتقادات قهرمانان حماسه عاشورا در ادبيات فارسی آن‌ها را ماندگار كرده است
گروه فرهنگ و هنر: ماندگاری قهرمانان حماسه عاشورا در ادبيات فارسی از جنبه ايمان و اعتقاد آن‌ها است و اگر ميان پهلوانان شاه‌نامه شكست به معنای پايان راه و تمام شدن كار است برای حماسه‌سازان كربلا، شهادت و شكست سوری، عين پيروزی است.
«خيرالله محمديان»، شاعر، نويسنده و پژوهش‌گر خوزستانی، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) شعبه خوزستان، با بيان اين مطلب اظهار كرد: تفاوت ديگر پهلوانان اسطوره‌ای با قهرمانان حماسه عاشورا علاوه بر جنبه دينی و اعتقادی در نوع شخصيت آن‌ها است، مثلاً رستم كه نماد انسان آرمانی هر ايرانی و در واقع انسان كامل شاه‌نامه است، فراز و نشيب‌های روحی بسياری دارد و در نبرد با سهراب وقتی مغلوب می‌شود و در آستانه مرگ قرار می‌گيرد با حيله سهراب از مرگ می‌گريزد و در نوبت دوم و فرصت ديگر حريف خود را شكست می‌دهد.
وی ادامه داد: الگو‌های ما در قيام كربلا اهل دروغ و حيله نيستند و اين شگردها نمی‌تواند برای ما الگو باشد، نيت ايشان مقدس و راهشان روشن است، آن‌ها برای پاسداشت عقيده جهاد می‌كنند.
محمديان بيان كرد: در شاه‌نامه امور خارق‌العاده بيرون از نظام طبيعی را می‌بينيد مثل روئين‌تن بودن اسفنديار يا قدرت مافوق بشری رستم، اما در كربلا حماسه‌سازان همان انسان‌های معمولی هستند كه جهادشان را مقدس و كشته شدن در راه آن‌را عين زندگی و شكست آن‌را عين پيروزی می‌دانند.
مسئول بسيج هنرمندان بهبهان، خاطرنشان كرد: مرثيه‌سرايی به سابقه تاريخ، قدمت دارد. نخستين مرثيه را حضرت آدم(ع) در سوگ هابيل كه به‌دست قابيل به شهادت رسيد، سرود. اصولاً انسان با مرثيه متولد می‌شود و نخستين ندايی كه همان گريه آغازين است در واقع مرثيه‌ای است كه از دنيای آرمانی خود جدا شده و قدم به عرصه ديگری نهاده است.
وی افزود: در زبان فارسی از پدر شعر پارسی يعنی رودكی، مرثيه‌هايی در دست است كه در بی‌وفايی روزگار سروده شده و يا شعری كه در رثای شهيد بلخی سروده است.
محمديان ياد‌آور شد: اگر منظور از مرثيه‌سرايی معنی خاص آن يعنی ذكر وقايع كربلا و عاشورا و مصائب اهل‌بيت(ع) باشد، بايد گفت كه اين نوع ادبی بين شاعران زبان فارسی از قرن 4 تاكنون رواج داشته است كه شاخص‌ترين آن‌ها «كسايی مروزی» در قرن 4، «سوزنی سمرقندی» و «ناصرخسرو قباديانی» در قرن 5، «ثنايی» در قرن 6، «سيف‌فروانی» در قرن 7 و ... هستند.
شاعر و نويسنده خوزستانی، با اشاره به سنی مذهب بودن «سيف فرقانی» گفت: وی با آن‌كه از اهل سنت بوده اما قصيده بسيار باشكوهی در رثای شهدای اهل‌بيت(ع) سروده كه مطلع آن چنين است، «ای قوم در اين عزا بگرييد/ بر كشته مصطفی بگريد». مولوی نيز در غزل عاشورايی خود به نكات زييايی اشاره دارد كه «كجائيد ای شهيدان خدايی/ بلا‌جويان دشت كربلايی» و ... .
وی افزود: در ايران، شيوه مرثيه‌سرايی و نوحه‌پردازی از زمان آل‌بويه كه شيعه بودند، آغاز شد و در قرون بعد ادامه داشت تا زمان صفويه كه اوج مرثيه‌گويی در ادب پارسی محسوب می‌شود و پادشاهان صفوی با تشويق و ترغيب شاعران به سرودن نوحه و مرثيه در عزای سيد و سالار شهيدان امام حسين(ع) فضای تازه‌ای را در تاريخ ادبيات ايران فراهم كردند.
محمديان تصريح كرد: از آن زمان تاكنون شعر عاشورايی به شكوفايی خاصی رسيد و از نظر كميت و كيفيت رشد كرد، به‌گونه‌ای كه اكنون قسمت عمده‌ای از ادبيات فارسی به اين نوع خاص كه بسيار ارزشمند و تأثيرگذار است، اختصاص يافته و شاعران بزرگی چون «صبايی بيگدلی»، «امان سامانی»، «وصال شيرازی»، «مكلای طالقانی»، «شباب شوشترِی»، «ميرزاشوقی بهبهانی» و ... مرثيه‌های بسيار جان‌سوزی را خلق كردند.
وی ادامه داد: الگو‌های ما در قيام كربلا اهل دروغ و حيله نيستند و اين شگردها نمی‌تواند برای ما الگو باشد، نيت ايشان مقدس و راهشان روشن است، آن‌ها برای پاسداشت عقيده جهاد می‌كنند.
محمديان بيان كرد: در شاه‌نامه امور خارق‌العاده بيرون از نظام طبيعی را می‌بينيد مثل روئين‌تن بودن اسفنديار يا قدرت مافوق بشری رستم، اما در كربلا حماسه‌سازان همان انسان‌های معمولی هستند كه جهادشان را مقدس و كشته شدن در راه آن‌را عين زندگی و شكست آن‌را عين پيروزی می‌دانند.
مسئول بسيج هنرمندان بهبهان، خاطرنشان كرد: مرثيه‌سرايی به سابقه تاريخ، قدمت دارد. نخستين مرثيه را حضرت آدم(ع) در سوگ هابيل كه به‌دست قابيل به شهادت رسيد، سرود. اصولاً انسان با مرثيه متولد می‌شود و نخستين ندايی كه همان گريه آغازين است در واقع مرثيه‌ای است كه از دنيای آرمانی خود جدا شده و قدم به عرصه ديگری نهاده است.
وی افزود: در زبان فارسی از پدر شعر پارسی يعنی رودكی، مرثيه‌هايی در دست است كه در بی‌وفايی روزگار سروده شده و يا شعری كه در رثای شهيد بلخی سروده است.
محمديان ياد‌آور شد: اگر منظور از مرثيه‌سرايی معنی خاص آن يعنی ذكر وقايع كربلا و عاشورا و مصائب اهل‌بيت(ع) باشد، بايد گفت كه اين نوع ادبی بين شاعران زبان فارسی از قرن 4 تاكنون رواج داشته است كه شاخص‌ترين آن‌ها «كسايی مروزی» در قرن 4، «سوزنی سمرقندی» و «ناصرخسرو قباديانی» در قرن 5، «ثنايی» در قرن 6، «سيف‌فروانی» در قرن 7 و ... هستند.
شاعر و نويسنده خوزستانی، با اشاره به سنی مذهب بودن «سيف فرقانی» گفت: وی با آن‌كه از اهل سنت بوده اما قصيده بسيار باشكوهی در رثای شهدای اهل‌بيت(ع) سروده كه مطلع آن چنين است، «ای قوم در اين عزا بگرييد/ بر كشته مصطفی بگريد». مولوی نيز در غزل عاشورايی خود به نكات زييايی اشاره دارد كه «كجائيد ای شهيدان خدايی/ بلا‌جويان دشت كربلايی» و ... .
وی افزود: در ايران، شيوه مرثيه‌سرايی و نوحه‌پردازی از زمان آل‌بويه كه شيعه بودند، آغاز شد و در قرون بعد ادامه داشت تا زمان صفويه كه اوج مرثيه‌گويی در ادب پارسی محسوب می‌شود و پادشاهان صفوی با تشويق و ترغيب شاعران به سرودن نوحه و مرثيه در عزای سيد و سالار شهيدان امام حسين(ع) فضای تازه‌ای را در تاريخ ادبيات ايران فراهم كردند.
محمديان تصريح كرد: از آن زمان تاكنون شعر عاشورايی به شكوفايی خاصی رسيد و از نظر كميت و كيفيت رشد كرد، به‌گونه‌ای كه اكنون قسمت عمده‌ای از ادبيات فارسی به اين نوع خاص كه بسيار ارزشمند و تأثيرگذار است، اختصاص يافته و شاعران بزرگی چون «صبايی بيگدلی»، «امان سامانی»، «وصال شيرازی»، «مكلای طالقانی»، «شباب شوشترِی»، «ميرزاشوقی بهبهانی» و ... مرثيه‌های بسيار جان‌سوزی را خلق كردند.
