احيای متون خطی در هند، احيای فرهنگ ايران اسلامی است
گروه ادب: در آئين رونمايی از تذكره «لطايف‌الخيال» كه روز گذشته، 3 تيرماه در كتابخانه و موزه ملی ملك برگزار شده بود، بر تصحيح منابع فارسی در هند تأكيد و عنوان شد: هر چه به احيای متون فارسی در هند بپردازيم، فرهنگ ايرانی اسلامی را احيا كرده‌ايم.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، آئين رونمايی تذكره «لطايف‌الخيال» شب گذشته، 3 تيرماه با حضور حجت‌الاسلام و المسلمين سيدصادق حسينی‌اشكوری، رئيس مجمع ذخائر اسلامی، فرزانه لطفی، مدرس دانشگاه تهران، علی حيدری‌يساولی، پژوهشگر ادبی و مدرس دانشگاه، يوسف بيگ‌باباپور و محمدرضا فرزانه از مصححان اين اثر در كتابخانه و موزه ملی ملك برگزار شد.
در ابتدای اين مراسم كه به منظور معرفی كتاب تذكره «لطايف‌الخيال»، اثر دارابی‌اصطهباناتی كه دربردارنده شرح احوال شاعران مناطق مختلف به ويژه هند در قرن يازدهم و دوازدهم است برگزار شده بود، فرزانه لطفی به معرفی تذكره‌ها و ويژگی اين نوع آثار در طول تاريخ پرداخت و با اشاره به اصطلاح اين نوع آثار در منابع متعدد گفت: تذكره واژه‌ای عربی است كه چندين بار در قرآن تكرار شده و به معنی يادآوری و نصيحت است، اما در اصطلاح ادبی و در منابع متعددی چون فرهنگ دهخدا و عميد به آثاری اطلاق می‌شود كه نويسنده در آن به شرح زندگی شاعران و بيان نمونه‌ای از سروده‌های آنها می‌پردازد.
وی با بيان اينكه معمولاً در تذكره‌ها شاعرانی ياد می‌شوند كه سروده‌های آنها ويژگی خاصی از نظر ادبی دارند، ادامه داد: از اين رو، تذكره‌ها از جمله آثار مفيدی هستند كه می‌توانند به پژوهشگرانی كه فرصت چندانی برای مطالعه و بررسی سروده‌های مختلف شاعران ندارند، كمك بسيار كنند.
به گفته اين مدرس دانشگاه، اين نوع آثار علاوه بر بيان اشعار و ويژگی سروده‌های شاعران، اطلاعاتی از مناطق جغرافيايی و محيط زندگی شاعر در خود دارند كه شايد نتوان اين نوع اطلاعات را در ديگر آثار ادبی هم‌عصر مؤلف يافت.
لطفی در ادامه به سنت تذكره‌نويسی در هند اشاره كرد و يادآور شد: هندی‌ها در فرهنگ‌نويسی و تذكره‌نويسی از ايرانيان جلوتر بودند و می‌توان گفت ايرانيان تذكره‌نويسی را از عرب‌ها آموختند و پس از آن شروع به نگارش آثار متعدد در اين زمينه كردند. با تأمل در تاريخ هندوستان متوجه می‌شويم كه در عصر صفوی كه شاهان و سلاطين در دربار به زبان تركی صحبت می‌كردند، 800 سال زبان فارسی در دربار هند زبان رسمی بوده و از اين رو، آثار متعددی به اين زبان به رشته تحرير درآمده است كه «لطايف‌الخيال» و تذكره‌های امثال آن، بخشی از اين آثار را تشكيل می‌دهد.
اين مدرس دانشگاه تهران، در ادامه با اشاره به تعدادی از آثار نوشته شده در قالب تذكره افزود: از جمله آثاری كه طی اين دوره در هند به رشته تحرير درآمده است، می‌توان به «روضة‌السلاطين»، «جواهرالعجايب»، «عرفات‌العاشقين» و... اشاره كرد. از جمله تذكره‌های جالبی كه در اين دوره نوشته شده، تذكره‌ای است كه درباره زنان شاعر كه در خود اطلاعات مفيدی از اين شاعران دارد.
وی با تأكيد بر پژوهش و احيای نسخ خطی موجود در هندوستان گفت: هر چقدر به منابع موجود در هندوستان بپردازيم و آنها را مورد بررسی قرار دهيم، به تاريخ ايران پرداخته‌ايم؛ چراكه هيچ كشوری همانند هندوستان با ايران پيوند فرهنگی ندارد.
علی حيدری‌يساولی، از مدرسان دانشگاه و پژوهشگر ادبی، از ديگر سخنرانان حاضر در اين نشست بود. وی با اشاره به تاريخچه تذكره‌نويسی در ادب فارسی گفت: بسياری آغاز تذكره‌نويسی در ادب فارسی را با «لباب‌الالباب» اثر عبدالرحمان عوفی يكی می‌دانند، در حالی كه پيش از اين اثر منابع متعددی در قالب تذكره با عناوين مختلف از جمله مناقب‌الشعراء نوشته شده بود.
وی در ادامه به «لطايف‌الخيال» و جايگاه آن در تذكره‌های فارسی اشاره و عنوان كرد: «لطايف‌الخيال» به قلم دارابی‌اصطهباناتی در قرن يازدهم هجری، قرنی كه تذكره‌نويسی به اوج خود رسيده بود به رشته تحرير درآمده است. اين اثر را می‌توان از دو وجه مورد بررسی قرار داد. نخست پرداختن به شاعران در مناطق مختلف جغرافيايی است كه از اين رهگذر اطلاعات مختلفی به خواننده منتقل می‌شود و ديگری اشتباهاتی است كه به دليل تأكيد مؤلف بر حافظه خود وارد اثر شده است. به طوری كه گاه يك مصرع يا يك بيت به غلط نوشته شده است. اين موضوع حتی در سروده‌های شاعران توانا مانند سعدی نيز به چشم می‌خورد.
بيگ‌باباپور از مصححان اثر نيز در ادامه اين نشست با اشاره به روند تصحيح كتاب گفت: فقط يك نسخه از كتاب «لطايف‌الخيال» موجود است كه در كتابخانه و موزه ملی ملك نگهداری می‌شود. اين امر روند تصحيح را با دشواری همراه می‌كرد كه گاه مجبور می‌شديم برای اتقان از صحت ضبط كلمات به ديوان‌های مختلف شعری رجوع كنيم و سروده‌ها را مورد بررسی قرار دهيم.
وی با بيان اينكه تصحيح اين اثر با روش قياسی انجام شده است، يادآور شد: بعد از تصحيح، نگارش اعلام را در اولويت قرار داديم كه به علت ضيق وقت و زياد بودن هزينه، فقط به ارائه نمايه‌ای از اين شخصيت‌ها، اماكن جغرافيايی و... بسنده كرديم.
بيگ‌باباپور در ادامه به فعاليت‌های مجمع ذخائر اسلامی اشاره و عنوان كرد: تصحيح اين اثر در راستای تصحيح مجموعه «گنجينه‌های خطی» در مجمع ذخائر اسلامی و با اهتمام حجت‌الاسلام و المسلمين سيدصادق اشكوری انجام شد. در اين مجموعه آثار متعددی در حوزه‌های مختلف علوم از جمله نجوم، رياضی، پزشكی و... تصحيح و به بازار نشر عرضه شده است.
محمدرضا فرزانه از پژوهشگران و مصححان اين اثر، از ديگر سخنرانان بود. وی با اشاره به شخصيت علمی مؤلف «لطائف‌الخيال» گفت: دارابی‌اصطهباناتی از جمله نويسندگان پُركاری بود كه در بسياری از حوزه‌های علمی آثار متعددی از خود برجا گذاشته است كه از اين موارد می‌توان به شرح صحيفه سجاديه، لطايف غيبی در شرح اشعار حافظ، مقامات‌السالكين و... اشاره كرد.
يادآور می‌شود، آئين رونمايی از كتاب «لطائف‌الخيال» در كتابخانه و موزه ملی ملك روز گذشته، 3 تيرماه همزمان با ميلاد مبارك امام حسين(ع) و با حضور پژوهشگران و اساتيد برگزار شد و بعد از آن نمايشگاه «باغ نظر» متشكل از آثار هنری گشايش يافت.
در ابتدای اين مراسم كه به منظور معرفی كتاب تذكره «لطايف‌الخيال»، اثر دارابی‌اصطهباناتی كه دربردارنده شرح احوال شاعران مناطق مختلف به ويژه هند در قرن يازدهم و دوازدهم است برگزار شده بود، فرزانه لطفی به معرفی تذكره‌ها و ويژگی اين نوع آثار در طول تاريخ پرداخت و با اشاره به اصطلاح اين نوع آثار در منابع متعدد گفت: تذكره واژه‌ای عربی است كه چندين بار در قرآن تكرار شده و به معنی يادآوری و نصيحت است، اما در اصطلاح ادبی و در منابع متعددی چون فرهنگ دهخدا و عميد به آثاری اطلاق می‌شود كه نويسنده در آن به شرح زندگی شاعران و بيان نمونه‌ای از سروده‌های آنها می‌پردازد.
وی با بيان اينكه معمولاً در تذكره‌ها شاعرانی ياد می‌شوند كه سروده‌های آنها ويژگی خاصی از نظر ادبی دارند، ادامه داد: از اين رو، تذكره‌ها از جمله آثار مفيدی هستند كه می‌توانند به پژوهشگرانی كه فرصت چندانی برای مطالعه و بررسی سروده‌های مختلف شاعران ندارند، كمك بسيار كنند.
به گفته اين مدرس دانشگاه، اين نوع آثار علاوه بر بيان اشعار و ويژگی سروده‌های شاعران، اطلاعاتی از مناطق جغرافيايی و محيط زندگی شاعر در خود دارند كه شايد نتوان اين نوع اطلاعات را در ديگر آثار ادبی هم‌عصر مؤلف يافت.
لطفی در ادامه به سنت تذكره‌نويسی در هند اشاره كرد و يادآور شد: هندی‌ها در فرهنگ‌نويسی و تذكره‌نويسی از ايرانيان جلوتر بودند و می‌توان گفت ايرانيان تذكره‌نويسی را از عرب‌ها آموختند و پس از آن شروع به نگارش آثار متعدد در اين زمينه كردند. با تأمل در تاريخ هندوستان متوجه می‌شويم كه در عصر صفوی كه شاهان و سلاطين در دربار به زبان تركی صحبت می‌كردند، 800 سال زبان فارسی در دربار هند زبان رسمی بوده و از اين رو، آثار متعددی به اين زبان به رشته تحرير درآمده است كه «لطايف‌الخيال» و تذكره‌های امثال آن، بخشی از اين آثار را تشكيل می‌دهد.
اين مدرس دانشگاه تهران، در ادامه با اشاره به تعدادی از آثار نوشته شده در قالب تذكره افزود: از جمله آثاری كه طی اين دوره در هند به رشته تحرير درآمده است، می‌توان به «روضة‌السلاطين»، «جواهرالعجايب»، «عرفات‌العاشقين» و... اشاره كرد. از جمله تذكره‌های جالبی كه در اين دوره نوشته شده، تذكره‌ای است كه درباره زنان شاعر كه در خود اطلاعات مفيدی از اين شاعران دارد.
وی با تأكيد بر پژوهش و احيای نسخ خطی موجود در هندوستان گفت: هر چقدر به منابع موجود در هندوستان بپردازيم و آنها را مورد بررسی قرار دهيم، به تاريخ ايران پرداخته‌ايم؛ چراكه هيچ كشوری همانند هندوستان با ايران پيوند فرهنگی ندارد.
علی حيدری‌يساولی، از مدرسان دانشگاه و پژوهشگر ادبی، از ديگر سخنرانان حاضر در اين نشست بود. وی با اشاره به تاريخچه تذكره‌نويسی در ادب فارسی گفت: بسياری آغاز تذكره‌نويسی در ادب فارسی را با «لباب‌الالباب» اثر عبدالرحمان عوفی يكی می‌دانند، در حالی كه پيش از اين اثر منابع متعددی در قالب تذكره با عناوين مختلف از جمله مناقب‌الشعراء نوشته شده بود.
وی در ادامه به «لطايف‌الخيال» و جايگاه آن در تذكره‌های فارسی اشاره و عنوان كرد: «لطايف‌الخيال» به قلم دارابی‌اصطهباناتی در قرن يازدهم هجری، قرنی كه تذكره‌نويسی به اوج خود رسيده بود به رشته تحرير درآمده است. اين اثر را می‌توان از دو وجه مورد بررسی قرار داد. نخست پرداختن به شاعران در مناطق مختلف جغرافيايی است كه از اين رهگذر اطلاعات مختلفی به خواننده منتقل می‌شود و ديگری اشتباهاتی است كه به دليل تأكيد مؤلف بر حافظه خود وارد اثر شده است. به طوری كه گاه يك مصرع يا يك بيت به غلط نوشته شده است. اين موضوع حتی در سروده‌های شاعران توانا مانند سعدی نيز به چشم می‌خورد.
بيگ‌باباپور از مصححان اثر نيز در ادامه اين نشست با اشاره به روند تصحيح كتاب گفت: فقط يك نسخه از كتاب «لطايف‌الخيال» موجود است كه در كتابخانه و موزه ملی ملك نگهداری می‌شود. اين امر روند تصحيح را با دشواری همراه می‌كرد كه گاه مجبور می‌شديم برای اتقان از صحت ضبط كلمات به ديوان‌های مختلف شعری رجوع كنيم و سروده‌ها را مورد بررسی قرار دهيم.
وی با بيان اينكه تصحيح اين اثر با روش قياسی انجام شده است، يادآور شد: بعد از تصحيح، نگارش اعلام را در اولويت قرار داديم كه به علت ضيق وقت و زياد بودن هزينه، فقط به ارائه نمايه‌ای از اين شخصيت‌ها، اماكن جغرافيايی و... بسنده كرديم.
بيگ‌باباپور در ادامه به فعاليت‌های مجمع ذخائر اسلامی اشاره و عنوان كرد: تصحيح اين اثر در راستای تصحيح مجموعه «گنجينه‌های خطی» در مجمع ذخائر اسلامی و با اهتمام حجت‌الاسلام و المسلمين سيدصادق اشكوری انجام شد. در اين مجموعه آثار متعددی در حوزه‌های مختلف علوم از جمله نجوم، رياضی، پزشكی و... تصحيح و به بازار نشر عرضه شده است.
محمدرضا فرزانه از پژوهشگران و مصححان اين اثر، از ديگر سخنرانان بود. وی با اشاره به شخصيت علمی مؤلف «لطائف‌الخيال» گفت: دارابی‌اصطهباناتی از جمله نويسندگان پُركاری بود كه در بسياری از حوزه‌های علمی آثار متعددی از خود برجا گذاشته است كه از اين موارد می‌توان به شرح صحيفه سجاديه، لطايف غيبی در شرح اشعار حافظ، مقامات‌السالكين و... اشاره كرد.
يادآور می‌شود، آئين رونمايی از كتاب «لطائف‌الخيال» در كتابخانه و موزه ملی ملك روز گذشته، 3 تيرماه همزمان با ميلاد مبارك امام حسين(ع) و با حضور پژوهشگران و اساتيد برگزار شد و بعد از آن نمايشگاه «باغ نظر» متشكل از آثار هنری گشايش يافت.
