«رازهای کهنه» حکیمه شولی در اهواز گفته شد
گروه هنر: کتاب «رازهای کهنه»(خاطرات رزمنده بسیجی حکیمه شولی) به قلم مرجان درودی امروز ۹ بهمن در محل داره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس نقد و بررسی شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، ششمین نشست نقد و بررسی آثار ادبیات داستانی دفاع مقدس خوزستان با موضوع نقد و بررسی کتاب «رازهای کهنه» (خاطرات رزمنده بسیجی حکیمه شولی) به قلم مرجان درودی امروز 9 بهمن در اداره کل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خوزستان برگزار شد.
این نشست از سوی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خوزستان در محل این اداره کل با حضور سیدجلال حسنیی مدیر ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خوزستان و نویسندگان و منتقدان عرصه ادبیات دفاع مقدس از جمله فردین کوراوند، ستاره عرفانی‌راد، حسین بذرافکن، حسنه عفراوی، سیده نجات حسینی، مهرنوش گرجی، حسین دیناروند، سیده فرزانه حسینی، نبی‌الله امینی، افتخار فرج، زهرا یعقوبی، حسین ناصر، فاطمه باقری و سکینه فریسات همراه بود.
در ابتدا عبدالصاحب رومزی‌پور دبیر جلسه و مسئول شورای کارشناسی داستان و خاطره بنیاد حفظ آثار خوزستان پس از معرفی کتاب و ارائه گزارشی از روند نگارش، تهیه و چاپ آن، هدف از تشکیل این نشست را حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس عنوان کرد.
به عنوان نخستین منتقد، حسین دیناروند منتقد ادبی گفت: با آن‌که نوشته بر دوره مشخصی متمرکز است؛ اما پراکندگی‌های زمانی بسیاری در آن دیده می‌شود؛ جزئیات نوشته برای مخاطب تازگی ندارد و او را در جست‌و‌جو نگه نمی‌دارد. در واقع جزئیاتی که برای استحکام موضوع اصلی ذکر می‌شوند، قابل پیش‌بینی هستند. نویسنده مهارت زیادی در ساخت‌مندی موضوع ندارد.
وی گفت: با توجه به «خاطره» بودن متن، مخاطب انتظار دارد سازمان‌مندی متن چنان روان باشد که آن را احساس نکند و خود را در بطن ماجرا حس کند؛ اما پراکنده‌نویسی سبب شده طرح روشنی در نوشته وجود نداشته باشد. در واقع روایت مخاطب را هدف‌مندانه هدایت نمی‌کند و سیر رخدادها اتفاقی است. خواننده به سختی تلاش می‌کند تا جهت اصلی را بیابد اما ساختاری که با منطق روایی خواننده را هدایت کند وجود ندارد. سکون و تغییر وضعیت از یکدیگر تمییز داده نمی‌شوند و گزاره‌ها معمولا حضور کارکردی ندارند. سازمان‌بندی نوشتار برای انتقال موقعیت چندان محکم نیست.
دیناروند ادامه داد: زبان و ساختار توان انتقال موقعیت را ندارند. واژه‌ها گنگ و بی‌حالتند و از افعال پویا استفاده نمی‌شود. مخاطب انتظار واژه‌هایی زنده و جاری دارد که توصیف‌گر فضای ویژه خاطره باشد؛ اما در مقابل با واژه‌هایی منفعل روبه‌روست که مدام تکرار می‌شوند. واژه‌سازی در متن صورت نمی‌گیرد و زبان، تصویری روشن و طبیعی از تفکر و ذهنیت صاحب اثر ارائه نمی‌دهد.
این منتقد گفت: در گرامر، با توجه به پراکنده‌گویی‌ها، استفاده از نقطه در انتهای جملات بسیار است. «نقطه ویرگول» نمود بسیار کمی دارد. پاراگراف‌بندی‌های کار، منسجم بسته شده‌اند و خطاهای واژه‌گزینی اندک است اما استفاده‌ی خاصی از واژه‌ها و علامت‌گذاری‌ها نمی‌شود. نقطه‌گذاری‌های بیش از اندازه و استفاده‌های نادرست از حریم علامت‌های گرامری چشم را آزار می‌دهد. همچنین استفاده خلاقانه از گرامر که معناسازی را افزایش می‌دهد اتفاق نمی‌افتد.
وی با بیان اینکه عبارات و اصطلاحات تصنعی هستند، افزود: ساختار جملات معنا را منتقل می‌کند اما این انتقال مفاهیم از نوع هنری و ادبی نیست. جملات از ضرباهنگ مناسب برخوردار نیستند و جریانات زبانی با مفهوم جملات همراهی ندارند. ساختار جملات در اغلب موارد، ساختاری سالم، قابل فهم و صحیح است، اما طرح مناسبی برای آغاز و انجام جملات و سبک مشخصی برای ریتم کار در نظر گرفته نمی شود. ضرباهنگ جملات، فاقد ریتم هنری و تنوع ساختار در جملات اندک است.
در ادامه مهرنوش گرجی گفت: انتخاب این کتاب به عنوان یکی از نامزدهای جایزه کتاب سال دفاع مقدس نشان از ارزشمند بودن این اثر دارد. این کتاب نیاز به ویراستاری مناسب‌تری داشت و در چاپ آن رد پای شتابزدگی را می‌توان مشاهده کرد. روایت خطی و خیلی معمولی پیش رفته‌است. در جای‌جای روایت مدام بعضی از شخصیت‌ها محو می‌شوند و دوباره برمی‌گردند. یکی از نکاتی که توجه نشده ومی‌شد نقطه‌ی قوت اثر باشد، استفاده‌نکردن از لهجه و گویش‌های محلی است. نقش راوی نیز به اندازه کافی موثر و پررنگ نشان داده نشده است.
وی ادامه داد: زمان این روایت‌ها بسیار گم و نامفهوم است. روایت‌ها منقطع و بریده بریده هستند. خواننده در جاهایی از کتاب کنجکاو است بداند چه اتفاقی می‌افتد اما توضیحی داده نمی‌شود و دیگر پیگیری نمی‌شود. شاید نکته‌ای که در کتاب مشخص است ناقص بودن خاطرات است و نیاز به مصاحبه‌های تکمیلی وجود دارد. مشخص نیست فصل‌بندی‌ها بر چه اساسی صورت گرفته است. به نظر می‌رسد مصاحبه‌گر قوی نبوده و خیلی از مسائل از نظرش مغفول مانده است.
در ادامه سیده فرزانه حسینی گفت: برای رسالت سنگین ماندگارنمودن تاریخ و حوادث دفاع مقدس شتابزدگی معنا ندارد و باید به صورت کافی و وافی به این مسائل پرداخته و بعد به دست چاپ سپرده شود. این آثار باید کاملا بازنگری، کارشناسی و بازنویسی شوند تا زحمت نویسنده و راوی به هدر نرود. نویسندگان جوان باید بدانند که دفاع مقدس ما در حزن و اندوه خلاصه نمی‌شود و فضاها و طنزهای بسیار شیرینی در آن دوران در جریان بود که سنگینی کار و غم و اندوه ناشی از جنگ و خونریزی را از بین می‌برد.
در ادامه، سیده نجات حسینی با تقدیر از نویسنده کتاب اظهار کرد: منظور ما از نقد، نقض کتاب نیست؛ بلکه نقد برای ارتقای کیفیت اثر است. این کتاب طرح درست و مناسبی ندارد اما با عنوان کتاب کاملا همخوان و یکدست است. اگرچه عنوان کتاب جالب نیست و ما در این صفحات از افتخاراتی یاد می‌کنیم که حقانیت و سربلندی ما در همه جهان نمایان می‌کند. در مقدمه کتاب خوب بود طرح کلی کار بیان می‌شد و شخصیت مورد بحث به طور اجمالی به خواننده معرفی می‌شد.
وی افزود: انسجام کلی در خاطرات وجود ندارد؛ گاهی شکل خاطره است و گاهی شرح حال و زمانی نیز به شکل گزارش آمده است. از گیرایی و گره‌افکنی در متن خبری نیست و مطالب حاشیه‌ای کتاب بسیارند. فضاسازی بسیار کم‌رنگ است. حوادث بدون استفاده از فن نگارش مقبول، به دنبال هم آمده و باعث زیادی حجم کتاب شده و ریتم آن نیز بر اساس غم و اندوه است که موجب فرسودگی روح خواننده و بی‌میلی به خواندن ادامه داستان می شود.
در ادامه این نشست حسین بذرافکن گفت: برخی از خاطرات این کتاب باید بهتر بیان می‌شدند و فضاسازی این کتاب بسیار ضعیف است. ضمن اینکه بیشتر حجم این کتاب به سال 59 برمی‌گردد و نیاز بود به وقایع پس از این سال نیز پرداخته می‌شد. این کتاب نیازمند فصل‌بندی و تقسیم‌بندی‌است و در یک سیر خطی مستقیم حرکت می‌کند که نپرداختن به این مسئله به کار ضربه زده‌است. نام کتاب نیز تکراری و نامناسب است.
افتخار فرج نیز گفت: به درونیات راوی در هیچ جای این کتاب پرداخته نشده و کارها و فعالیت‌های وی در یک فضای تکراری و بدون شور و هیجان و به صورت روزمره بیان شده‌است.
نبی‌الله امینی نیز به ضرورت معرفی کوتاهی از خانم شولی در کتاب اشاره کرد و گفت: شخصیت ایشان در کل کتاب به گونه‌ای گنگ و مبهم است. نام مناطقی که در کتاب آورده شده، باید زیرنویس معرفی می‌شدند؛ زیرا برای افرادی که خارج از فضای خوزستان زندگی می‌کنند ممکن است ناشناخته بماند.
در ادامه حسنه عفراوی با بیان اینکه این کتاب با زبانی ساده و بدون اشکال نوشته شده است، گفت: «رازهای کهنه» روایت زندگی زنی را به تصویر کشیده که در طول سال‌های جنگ استوار و مقاوم به ایستادگی در برابر دردها و رنج‌های ناشی از جنگ می‌پردازد. زنی که در این مسیر دشوار دو برادر رشید خود را نیز از دست می‌دهد و شاید بتوان گفت دردناک‌ترین تصویر این کتاب همین مسئله باشد.
لازم به توضیح است که کتاب «رازهای کهنه» هم اکنون در شانزدهمین دوره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس به عنوان یکی از 40 اثر راه یافته به مرحله نهایی در حال داوری است. این کتاب در حوزه تاریخ شفاهی است.
