ادغام نهایی اتحادیه‌های قرآنی، شاید وقتی دیگر ...
گروه فعالیت‌های قرآنی: اوایل آبان‌ماه امسال بود که دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی از اعلام خبر نهایی ادغام دو اتحادیه قرآنی در دهه فجر خبر داد، حالا نه تنها دهه فجر که بهمن ماه نیز رو به پایان است، اما خبری از ادغام منتشر نشد.
ادغام اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور و نیز اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی کشور، حالا با گذشت از پیچ‌های بسیار زیاد و چکش کاری‌های فراوان و درست در روزهایی که می‌رفت تا خبر نهایی ادغام آن در روز 22 بهمن‌‌ماه اعلام شود، به سرنوشت نامعلومی دچار شده است و مشخص نیست سرانجام این اتحادیه چه خواهد شد. هر چند که مسئولان درگیر در این ادغام با تمام امید از ادغام سخن می‌گویند اما تنها گذر زمان است که می‌تواند سرنوشت این اتحادیه را روشن کند.
اعلام خبر ادغام نهایی
اوایل آبان ماه امسال بود که حجت‌الاسلام حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در نشست خبری که در آن مصوبات جلسه بیست 
و چهارم شورای توسعه فرهنگ قرآنی را اطلاع‌رسانی می‌کرد به بحث ادغام دو اتحادیه قرآنی نیز اشاره کرد و از اعلام خبر ادغام این دو اتحادیه به صورت نهایی تا دهه فجر خبر داد. حجت‌الاسلام محمدی در این نشست خبری از تشکیل دبیرخانه اتحادیه مدغم و نیز تشکیل هیئت 9 نفره رسیدگی به صدور مجوز نیز خبر داده بود و این نوید را داده بود که در آستانه دهه فجر، جامعه قرآنی خبر مسرت‌بخش این ادغام را خواهند شنید.
وعده‌ای که ...
دهه فجر شروع شد، به میانه رسید و با حضور گسترده مردم در روز جمعه و خلق حماسه‌ای دیگر به پایان رسید، اما هنوز هم خبری از آن نویدی که قرار بود در این دهه اعلام شود، نیست و خبر اعلام نهایی ادغام همچنان پشت درهای شورای توسعه فرهنگ قرآنی ماند تا سرنوشت یکی از طولانی‌ترین مباحث قرآنی کشور که سرنوشت بخش مردمی فعالیت‌های قرآنی کشور را تا حدود زیادی مشخص خواهد کرد، همچنان در هاله‌ای از ابهام بماند.
به این دلیل این مبحث قرآنی را باید یکی از طولانی‌ترین مباحث قرآنی نامید که تقریباً از سال 1389 بحث ادغام مطرح و اولین جلسات پیگیری آن به سال 90 کشیده شد، اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت زیرمجموعه‌ای از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی کشور زیرمجموعه‌ای از سازمان تبلیغات اسلامی، که به عنوان دو بازوی اجرایی فعالیت‌های قرآنی در بخش مردمی فعالیت خود را به ترتیب در سال‌های 1381 و 1388 آغاز و بحث ادغام آنها از یک سال بعد کلید زده شد.
پیشینه مطرح شدن ادغام در شورای توسعه/ تهیه پیش‌نویش
با تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های تخصصی آن، از ابتدا موضوع تداخل صدور مجوز مؤسسات قرآنی مردمی مطرح بود تا اینکه در ابتدای زمستان 1389 موضوع موازی‌کاری در صدور 
مجوز در کارگروه نهادها و مؤسسات کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآنی کشور با حضور نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی مطرح شد. بر این اساس پیش‌نویسی مشتمل بر دو بند در کمیسیون مذکور جهت ارائه به شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصویب شد.
در این پیش‌نویس پیشنهاد شده بود که به منظور هماهنگی، انسجام، نظارت و حذف موازی‌کاری در دستگاه‌های مختلف در اعطای مجوز به مؤسسات و تشکل‌های قرآنی و همچنین سیاست‌گذاری و ساماندهی کلیة امور مربوط به این مؤسسات، کمیته‌ای مرکب از نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت کشور، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان ملی جوانان، ستاد عالی نظارت بر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد و دو نفر نمایندگان اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآنی ـ مردمی با عنوان «کمیتة ساماندهی مؤسسات و تشکل‌های قرآنی» تشکیل شود.
در بند دوم پیش‌بینی شد به منظور ساماندهی ارتباط کمیته مذکور با تشکل‌ها و مؤسسات قرآنی، اتحادیه‌ای با عنوان «اتحادیة مؤسسات و تشکل‌های قرآنی مردمی کشور» با نظارت کمیته تشکیل شود.
متن پیشنهادی کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی کشور در جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی مطرح و با قید اصلاحاتی جهت ارائه به شورا تصویب شد.
اختلاف نظر در خصوص نحوه اجرا
هرچند اعضای این جلسه بر ضرورت ساماندهی اتفاق نظر داشتند، اما در خصوص نحوه اجرا و ادغام اتحادیه‌ها اختلاف نظر داشتند. بنابراین با توجه به مقاومت‌های احتمالی دو اتحادیه، موضوع ادغام در این ماده واحده تصریح نشد. در عین حال نمایندگان سازمان تبلیغات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ادغام موافق بودند.
موضوعی که به دلیل طولانی شدن از دستور کار خارج شد
موضوع ساماندهی صدور مجوز و نظارت بر مؤسسات و تشکل‌های قرآنی در هشتمین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در دی ماه سال
90 در دستور قرار گرفت ولی به جهت طولانی شدن بررسی دستور اول (تصویب نهایی پیشنهاد طرح مقابله با ترویج اسلام هراسی، اسلام‌ستیزی و اهانت به مقدسات الهی جهت ارائه به شورای عالی انقلاب فرهنگی) فرصت بررسی این موضوع به دست نیامد و بعداً به دلیل برخی ملاحظات مسکوت ماند و از دستور جلسه بعد خارج شد.
تصویب ساماندهی صدور مجوز/ واگذاری مسئولیت به کمیته
با گذشت یک سال، بار دیگر با پیگیری نمایندگان منتخب مؤسسات قرآنی مردمی عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی، پیش‌نویس ساماندهی صدور مجوز و نظارت بر مؤسسات و تشکل‌های قرآنی در کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی کشور و سپس در جلسه اسفند 90 مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی مطرح و تصویب شد. یکی از اصلاحات این جلسه این بود که در انتهای پیش‌نویس تبصره‌ای مبنی بر واگذاری تمامی اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی در صدور مجوز تأسیس و نظارت بر فعالیت مؤسسات قرآنی به کمیته اضافه شد.
خارج شدن پیش‌نویس ادغام از دستور کار
با مسئولان مرتبط در دو دستگاه، در زمستان 1390 موضوع دوباره به جریان افتاد و این امکان فراهم شد که موضوع در جلسه‌ای در اواخر سال 1390در شورای توسعه فرهنگ قرآنی مطرح شود.
در این جلسه با موضع‌گیری برخی اعضا با استناد به ضرورت مطالعه بیشتر و تدوین گزارش کامل از وضعیت قرآن در صحنه‌های گوناگون کشور با تأکید بر آسیب‌شناسی ساختارها و وظایف قرآنی دستگاه‌های کشور، پیش‌نویس طرح از دستور خارج شد. در این راستا در سال 1391 با مکاتبه با اعضای شورا از آنها خواسته شد دیدگاه‌های کارشناسی و نتایج مطالعات خود را به دبیرخانه اعلام کنند.
در پاسخ به این مکاتبه، یکی از موارد تداخل وظایف و مأموریت‌های قانونی دستگاه‌ها در امور قرآنی که از سوی برخی دستگاه‌های از جمله سازمان تبلیغات اسلامی مطرح شد موضوع صدور مجوز فعالیت مؤسسات قرآنی مردمی از سوی دستگاه‌های غیرمرتبط و غیرمتخصص مانند نیروی انتظامی و شهرداری بود. در نهایت به دلیل نبودن فضای تفاهم لازم امکان پیگیری موضوع فراهم نشد .
این پیشینه‌ای خلاصه بود از چهار سال حضور طرح ادغام اتحادیه‌های قرآنی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی که برخی سنگ اندازی‌ها و مخالفت‌ها باعث شد تا همچنان بعد از گذشت چهار سال همچنان از فراهم شدن مقدمات ادغام و نهایی شدن آن در آینده سخن گفته شود.
به هر حال دهه فجر امسال همه فعالان قرآنی و خصوصاً فعالان حوزه مردمی منتظر شنیدن خبر خوش ادغام نهایی بودند که در نهایت اعلام نشد.
حالا برای اینکه سرنوشت ادغام یک بار برای همیشه برای مخاطبان و فعالان مردمی فعالیت‌های قرآنی روشن شود به سراغ مسئولان این دو اتحادیه قرآنی رفته‌ایم تا علاوه بر کنکاشی بر دلایل عدم ادغام این دو اتحادیه در دهه فجر، سوالات حاشیه‌ای در مورد صفر تا صد این ادغام و مشکلات پیش روی آن که این روزها ذهن بسیاری از فعالان قرآنی حوزه مردمی را به خود مشغول کرده است، پاسخ داده شود.
ادغام قطعاً صورت می‌گیرد/ تلاش عده‌ای برای ادغام نشدن
حسن محمدی، مدیرعامل اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت است، وی در اکثر گفت‌وگوهای خود با رسانه‌ها و از جمله این گفت‌وگو تأکید فراوانی بر قطعی بودن ادغام دارد. محمدی در پاسخ به این سؤال که طولانی شدن روند ادغام باعث شده تا این شائبه پیش بیاید که ادغام 
شدنی نیست، بر ادغام شدن قطعی تأکید می‌کند و می‌گوید: قطعاً مسائل و مشکلاتی وجود داشته و خواهد داشت که تنها با هماهنگی و همدلی می‌توان بر آنها فائق آمد. بعضاً برخی از افراد و حتی از مسئولان هستند که بنا به دلایلی همچون نداشتن اطلاع دقیق نسبت به مشکلات قرآنی در حوزه مردمی و نیز احتمال داشتن منافعی که مغایر با بحث ادغام است، مانع از ادغام شده و تلاشی بر خلاف جهت ادغام این دو اتحادیه دارند.
همدلی بی‌سابقه
وی می‌افزاید: با توجه به تصویبی که در شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان بالاترین حوزه تصمیم‌گیر در حوزه فعالیت‌های قرآنی کشور صورت گرفته است، به نظر می‌رسد که راهی جز ادغام برای همه باقی نمانده است و خوشبختانه دو اتحادیه نیز یک همدلی بی‌سابقه در حوزه ادغام دارند. در آخرین جلسه‌ای که به این منظور در اواخر ماه گذشته صورت گرفت هر دو هیئت مدیره مصوب کردند دو هیئت مدیره اتحادیه‌ها به عنوان هیئت مؤسس اتحادیه مدغم منصوب شده و مشغول فعالیت شوند تا روند فعالیت‌های اجرایی را انجام دهند.
مدیرعامل اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت در ادامه بحث ادغام را تا حدی جدی و نهایی شده می‌داند که به ارسال نامه تشکرآمیز دو اتحادیه از افرادی که در این ادغام نقش داشته‌اند و اتحادیه‌ها را به سمت ادغام سوق داده‌اند اشاره می‌کند و در پاسخ به این سؤال که بسیاری هنوز سردرگم هستند که آیا ادغامی صورت گرفته است یا نه، بیان می‌دارد: هنوز که ادغامی به معنای وجود یک اتحادیه واحد صورت نگرفته است، اما مقدمات قانونی و مقدمات هماهنگی و همکاری‌های لازم انجام شده است که تنها مکانیزم فرایند ادغام باقی مانده است.
50 تا 70 درصد مسیر ادغام طی شده است
محمدی در پاسخ به این سؤال که تاکنون چند درصد ادغام صورت گرفته است، به شکل‌گیری هماهنگی بی‌سابقه برای این ادغام اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر به لحاظ قانون و مصوبه باشد بیشتر از 50 درصد و شاید هم 70 درصد مسیر ادغام را رفته باشیم و 30 درصد بقیه که مربوط به مکانیزم اجرا است باقی مانده باشد. تنها حلقه مفقوده در این مسیر مکانیزم اجرایی آن است.
گلایه از تأخیر در برگزاری جلسات شورا
وی همچنین در پاسخ به سؤال دیگری در مورد دلایل اینکه قرار بود تا 22 بهمن ادغام، نهایی و به طور رسمی اعلام شود، اظهار می‌دارد: این عدم اعلام دلایل گوناگونی می‌تواند داشته باشد که یکی از آنها تأخیر تشکیل جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی جهت تصمیم نهایی برای مکانیزم ادغام است که مقداری از این قضیه نیز گله‌مند هستیم. شورا با توجه به جایگاهی که دارد می‌تواند با هر تصمیم‌گیری خود تحولی را در حوزه فعالیت‌های قرآنی ایجاد کند.
سدی به نام اظهارنظرهای نسنجیده
مدیرعامل اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت در مورد دیگر دلایل نهایی نشدن ادغام تا روز 22 بهمن ماه 1393 می‌گوید: اظهار نظرهای نسنجیده برخی افراد در مورد ادغام غیر از مسئولان اتحادیه‌ها و ایجاد دید منفی کار را خراب و مقداری با تأخیر مواجه کرد که این امر نیز از جمله دلایلی است که باعث شد تا ادغام در موعد مقرر صورت نگیرد.
محمدی در ادامه وجود برخی اختلاف نظرها در مورد مکانیزم ادغام در بین مسئولان دو اتحادیه را انکار نمی‌کند و می‌افزاید: البته این موضوع قابل رفع است و رفع هم خواهد شد.
از حسن محمدی در مورد سرنوشت هیئت 9 نفره رسیدگی به صدور مجوز برای فعالیت مؤسسات نیز سؤال شد که وی در این زمینه نیز به تأخیر جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی برای رسیدگی بیشتر به بحث ادغام اشاره می‌کند و می‌گوید: تصمیم نهایی در مورد تشکیل این هیئت منوط به تشکیل جلسات شورای توسعه است که متأسفانه با تعویقاتی مواجه شده است.
مدیرعامل اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت در ادامه بار دیگر بر وجود یک عزم جدی برای ادغام اتحادیه‌های قرآنی اشاره می‌کند و می‌افزاید: تا به حال و تا به این حد نزدیکی و هماهنگی در حوزه ادغام وجود نداشته است.
ادغام چه زمانی نهایی می‌شود؟
آخرین سؤالی که از حسن محمدی پرسیده می‌شود سرنوشت قطعی ادغام است و اینکه تا پایان سال این ادغام نهایی خواهد شد یا نه، وی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: اگر منظور این است که اتحادیه مدغم تشکیل شود و کار خودش را شروع کند بسیار بعید است اما اگر منظور مقدمات و قوانین و ... باشد تاکنون صورت گرفته است. آرزومندیم همه مسئولان به حوزه مردمی احترام بگذراند و اجازه دهند خود مردم در این زمینه تصمیم گیرنده باشند.
برداشت آزاد از یک اظهار نظر
حجت‌الاسلام سیدحسین کوششی، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی
ـ مردمی کشور، سوی دیگر این داستان است، وی برداشتی آزاد از نشست خبری حجت‌الاسلام حمید محمدی در روز چهارم آبان‌ماه داشته است و به زعم وی دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در آن نشست خبری به جای اعلام قطعی، ابراز امیدواری کرده است که تا 22 بهمن ادغام نهایی شود.
از وی در مورد اینکه تا پیش از این قرار بود در دهه فجر و تا روز 22 بهمن ماه خبر قطعی ادغام اتحادیه‌های قرآنی اعلام شود، ضمن تکذیب این قضیه می‌گوید: چنین چیزی مطرح نبوده است و در نشست خبری که چنین وعده‌ای داده شده تنها ابراز امیدواری شده بود که تا روز 22 بهمن ماه این ادغام نهایی شود و بحثی در مورد قطعی بودن مطرح نبوده است.
توپ در زمین شوراست
وی نیز همچون حسن محمدی توپ را به زمین شورای توسعه فرهنگ قرآنی می‌اندازد و می‌افزاید: فرایند ادغام به شورای توسعه فرهنگ قرآنی برمی‌گردد که باید به کار سرعت ببخشد، آن چیزی که تصمیم شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود این بوده است که هیئت رسیدگی به امور مؤسسات شکل بگیرد و ادغام اتحادیه‌ها یکی از مأموریت‌های آن هیئت بوده است. بحثی که در اینجا مطرح است این است که آن هیئت 9 نفره باید تشکیل شود تا نسبت به فرایند ادغام، اساس‌نامه واحد، آیین‌نامه نهایی برای بحث ادغام و جدول زمانبندی مطرح شود که تاکنون تشکیل نشده است.
چرا هیئت 9 نفره تشکیل نشد؟
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی مردم نهاد در ادامه در مورد دلایل تشکیل نشدن این هیئت 9 نفره نیز بیان می‌دارد: نسبت به اصل مصوبه قرار بود که تشکیکی صورت بگیرد که این امر در حال نهایی شدن است و بعد از آن کار دنبال خواهد شد.
ادغام نهایی شاید وقتی دیگر...
کوششی همچنین در پاسخ به سؤالی در مورد زمان نهایی ادغام اتحادیه‌ها و نهایی شدن آن حداقل تا پایان سال می‌گوید: به هیچ وجه چنین چیزی ممکن نیست پیش‌بینی من از قطعی شدن این ادغام نیمه اول سال آینده است. اینکه به طور قطعی اتحادیه مدغم چه زمانی تشکیل خواهد شد، هیچ‌کسی نمی‌تواند پیش‌بینی کند همه اینها تنها ابراز امیدواری است.
تشکیل هیئت 9 نفره بعد از جلسه اسفند
وی یادآور می‌شود: تعیین تکلیف هیئت رسیدگی به صورت قطعی باید مشخص شود، هیئت تصویب شده است و مشکل چندانی در مورد آن وجود ندارد، بحث دیگر نیز محل دبیرخانه است که تشکیکی در مورد آن وجود دارد که در جلسه آینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی در اسفند ماه قطعی خواهد شد و بعد از آن هیئت تشکیل خواهد شد.
اختلاف نظری هم اگر باشد بر روی اصل ادغام نیست
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی کشور خاطرنشان می‌کند: من رسماً اعلام می‌کنم که مجموعه اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی با اصل ادغام هیچ گونه مخالفتی ندارند و همه متفق‌القول هستند که این ادغام کار مناسب و خوبی است و باید انجام شود، اگر اختلاف نظری هم وجود داشته باشد بر روی ادغام نیست بلکه بر روی مکانیزم‌ها و مسائل جانبی و اجرایی است.
کوششی به برپایی جلسات مشترکی با اتحادیه تشکل‌های قرآنی برای رسیدن سریع به هدف فراتر از جلسات شورا اشاره می‌کند و می‌افزاید: تمام هم و غم ما بر این است که این اتفاق بیفتد، اینکه بگوییم چند درصد کار دارای پیشرفت است قابل گفتن نیست،؛ چرا که هنوز روند و جدول ادغام مشخص نیست تا ما بر اساس آن درصد پیشرفت کار را ارائه دهیم.
وی در پایان می‌گوید: از اعضای شورای توسعه، اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت و همه افرادی که نسبت به انسجام فعالیت‌های قرآنی تلاش می‌کنند تشکر می‌کنم.
حجت‌الاسلام حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز در زمینه اینکه تأخیر در برگزاری جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی از
جمله دلایل نهایی شدن ادغام اتحادیه‌های قرآنی اعلام شده است، می‌گوید: بحث برگزاری جلسات شورا باید با حضور اکثریت اعضا برگزار شود و با حضور اکثریت اعضا است که جلسات رسمیت پیدا می‌کند.
بررسی ادغام در جلسه دوم اسفند
وی با بیان اینکه بحث ادغام قطعی شده است و تنها برخی مسائل جزئی باقی مانده است، می‌افزاید: با این حال بحث ادغام اتحادیه مؤسسات قرآنی مردم نهاد یکی از دستورکارهای جلسه روز دوم اسفندماه است که در این جلسه تکلیف این ادغام مشخص خواهد شد.
در انتظار هموار شدن راه یا .../دوم اسفندی نزدیک
حالا و با وجود اعلان‌های قبلی توسط مسئولان شورای توسعه فرهنگ قرآنی مبنی بر اعلام خبر ادغام نهایی اتحادیه‌ها در روز 22 بهمن، همه چیز به جلسه روز دوم اسفندماه موکول شده است، جلسه‌ای که یکی از دستور کارهای آن رسیدگی به وضعیت ادغام است. باید دید که با تشکیل جلسه شورا و شروع به کار هیئت 9 نفره راه برای ادغام دو اتحادیه قرآنی هموارتر می‌شود یا همچنان باید منتظر ادامه دار بودن بحث‌های یکی از طولانی‌ترین مباحث قرآنی در حوزه مردمی باشیم.
