انتقاد از به‌هنگام نبودن بودجه‌های قرآنی/ معضل غیبت وزرا در جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی
گروه فعالیت‌های قرآنی: یکی از اعضای شورای توسعه فرهنگ قرآنی، ضمن انتقاد از به‌هنگام نبودن بودجه‌های تخصیصی فعالیت‌های قرآنی، گفت: یکی از معضلاتی که شورای توسعه با آن مواجه است، تشکیل نشدن جلسات شورا به دلیل حضور نیافتن برخی وزرا است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در مورد آثار و وضعیت اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در جامعه با گذشت پنج سال از ابلاغ آن، گفت: مراد از منشور باید اجزای منشور باشد، شورا هم دارای ماهیتی ستادی است و در آن چند وزیر عضو هستند، آن مجموعه اعضای شورا که امور مربوط به منشور توسعه فرهنگ قرآنی را از حیث ستادی تمشیت می‌کنند، دستگاه‌ها هستند که باید این امور را اجرایی کنند.
جهش در فعالیت‌های قرآنی
وی در ادامه با بیان اینکه در بحث فعالیت‌های قرآنی در سال‌های گذشته با یک جهشی روبرو بوده‌ایم در پاسخ به این سؤال که از فرصت‌هایی که به وجود آمده است به چه صورتی استفاده شده است، افزود: این جهش فرصت‌هایی را فرارو قرار داده است که هم می‌توان از فرصت‌های به دست آمده شاکر بود و هم به بیان آسیب‌ها پرداخت. یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که بودجه‌هایی که برای امور قرآنی در نظر گرفته شده است به‌هنگام نبوده است، هر چند بودجه به نسبت قبل از منشور قابل قیاس نیست؛ چرا که اصولاً در گذشته بودجه‌ای وجود نداشته است، اما اکنون بودجه‌ها قابل ملاحظه شده است، با این وجود به اعتقاد من هنوز هم با انتظارات فاصله دارد اما قابل قبول است.
انتقاد از تأخیر در تخصیص بودجه
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصریح کرد: بنابر این باید گفت که در بحث بودجه، اشکالاتی وجود داشته است، یکی تأخیر در تخصیص اعتبارات از طرف معاونت برنامه‌ریزی راهبردی و هم از جانب خود شورا بوده است. البته شورا ساختاری دارد که سعی دارد تا اندکی بتواند وضعیت و مسئولیت خود را به ستادهای فرعی نظیر کمیسیون‌های موجود بدهد که از جمله می‌توان به کمیسیون‌های آموزش عمومی، مجمع مشورتی و کمیته تخصیص و نظارت و ... اشاره کرد.
تعویق‌های آسیب‌زای جلسات شورا
بهمنی در ادامه تأخیر در برگزاری جلسات شورا را یکی دیگر از آسیب‌هایی که شورای توسعه فرهنگ قرآنی را تهدید می‌کند معرفی و اظهار کرد: با وجود آسیبی همچون به هنگام نبودن تخصیص بودجه‌ها که کاملاً چشمگیر بوده است، تأخیر در برگزاری جلسات شورا در اولویت دوم اهمیت قرار داشته است و این تأخیر نبوده است مگر به خاطر عدم حضور وزراء، این آسیبی است که وجود دارد و خودش را نمایان کرده است.
راهکارهای رفع آسیب‌ها
وی در ادامه در پاسخ به این سؤال که برای حل این معضل چه راهکاری باید در نظر گرفته شود، بیان کرد: در این حیث، تضادی به چشم می‌خورد که بیان آن خالی از لطف نیست، برخی وزرا قبل از عضویت در شورا درخواست عضویت دارند و بعد از اینکه به عضویت در می‌آیند در جلسات شرکت نمی‌‌کنند، معاونانی را که می‌فرستند نیز حق رأی ندارند و به نظر من باید هم حق رأی نداشته باشند؛ چرا که یک وزیر باید خود امر قرآنی را تمشیت کند، این امر باید تحلیل شود و من در حال حاضر نمی‌توانم در این قضیه داوری کنم. باید دید اگر شخص من، وزیر بودم آیا این رفتار را داشتم که برخی از وزرا دارند یا خیر؟ آیا مشکل آنها نگرشی است، یعنی شناختشان از قرآن در حد و اهمیتی هست که در نهایت تشخیص دهند لزومی برای حضور در جلسات نیست.
عضو کمیته تخصیص و نظارت شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پاسخ به این سؤال که این امر تاکنون در شورا مورد بررسی قرار گرفته است یا خیر، گفت: تاکنون چنین بررسی‌ای صورت نگرفته است، احتمالاً بررسی خواهد شد؛ چرا که برخی جلسات دچار مشکل شده است، برای رفع این معضل طرح‌هایی همچون افزایش اعضای حقیقی را داشته‌اند که نیاز به بررسی دارد؛ چرا که می‌تواند آسیب‌ها و نقاط قوتی داشته باشد.
بهمنی با تأکید بر اینکه حضور وزرا در جلسات شورا دارای موضوعیت است، افزود: زمانی که وزرای کابینه در جلسه حضور داشته باشند، افراد دیگر تنها در حد معین ستادی و فکری آن دستگاه‌ها هستند تا به یک جامعیت و شهودیت در عرصه قرآن برسند. متأسفانه این عدم حضورها آسیب‌هایی داشته است که گفته شد. البته برخی جلسات بوده است که اکثر وزرا حضور داشته‌اند اما هیچ جلسه‌ای نبوده است که همه وزاری عضو شورا جمع شده باشند. باز هم تأکید می‌کنم در حال حاضر به عنوان یک آسیب دارد خودنمایی می‌کند.
اهتمام وزرا برای حضور در جلسات
این عضو کمیسیون پژوهش و آموزش عالی شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: در این زمینه راهکارهای دیگری غیر از افزایش اعضا وجود دارد. برخی می‌گویند حق رأی را به معاونان وزیر بدهند تا الزامی بر حضور وزیر نباشد در صورتی که متن منشور خلاف این امر را گفته است. در برخی جلسات ملاحظه می‌شود که برخی وزرا کرنش و ادب خاصی نسبت به قرآن داشته و سعی داشته‌اند که تقویم جلسات سالانه را که دریافت می‌کنند، هیچ برنامه‌ای غیر از برنامه‌های جلسه با مقام معظم رهبری یا رئیس‌جمهور را با آن هماهنگ نکنند. این اهتمام به حدی بوده است که در برخی جلسات شخص وزیر حتی به مدت نیم ساعت هم که شده است در جلسه حضور یافته تا نشان دهند برای قرآن هیچ دریغی ندارند. این امر در همه مشهود است.
با وجود همه فعالیت‌ها هنوز در ابتدای راه هستیم
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی با تأکید بر اینکه در عرصه قرآنی با وجود همه فعالیت‌های صورت گرفته هنوز در ابتدای راه هستیم، گفت: این امکان فراهم است که همه دستگاه‌ها به سطح والایی از مشارکت در امور قرآنی برسند، ما اکنون در ابتدای راه هستیم و فاصله با آرمان بسیار زیاد است، هر چند دستاوردهایی که وجود داشته است جهشی است اما در عین حال نسبت به مسیر در پیش، بسیار فاصله داریم.
بازوی اجرایی منشور وزرا و دستگاه‌ها هستند
بهمنی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به این سؤال که شورا تا چه میزان پاسخگوی مطالبات مطرح شده، بوده است، تأکید کرد: اینکه عده‌ای می‌گویند شورا بازوی اجرایی منشور است، اشتباه است، شورا به هیچ وجه بازوی اجرایی نیست و مکانیزم اجرایی نیز نیست، شورا یک محیط ستادی تقنینی و برنامه‌ریزی دارد، بازوهای نزدیک به عملیات آن کمیسیون‌ها به ریاست وزرا هستند، آنها هم نسبت به سطوح دیگر ستادی به حساب می‌آیند، لذا تقصیر اجرایی کردن را نمی‌توان متوجه شورا دانست، چرا که شورا تنها سیاست‌گذاری می‌کند. این کمیسیون‌ها و به ویژه وزرا هستند که باید مسیر را ریل‌گذاری کرده تا حرکت ادامه یابد.
هماهنگ نبودن مسیر اجرایی مصوبات منشور
وی خاطرنشان کرد: پاسخگویی به مطالبات در شورا از طریق سیاست‌گذاری و تعیین مسیر است، این سیاست‌ها در کمیسیون‌ها به برنامه و عملیات تبدیل شده و وزرا و دستگاه مربوطه به آن برنامه عمل می‌کنند. بنابر این بازوی اجرایی منشور توسعه فرهنگ قرآنی وزرا هستند. به نظر من در بحث قانون‌گذاری آسیب جدی دیده نشده است و مسیر روشن و مطلوب است اما مسیر اجرایی هماهنگ نیست، با اینکه کارهای خوبی شده است و فعالیت‌ها انکار نمی‌شود اما با انتظارات می‌سنجیم.
تحلیل عملکرد کمیسیون‌ها
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی در مورد عملکرد کمیسیون‌ها نیز بیان کرد: به شکل کلی نمی‌توان گفت کمیسیون‌ها فعالیت‌هایشان قابل قبول یا غیر قابل قبول است، برخی از کمیسیون‌ها همچون کمیسیون پژوهش و آموزش عالی دیر فعالیت خود را شروع کردند و برخی همچون کمیسیون تبلیغ و ترویج خیلی زود فعالیت خود را آغاز کردند، برخی دیگر نیز معمولی بودند. برخی همچون وزارت علوم از لحاظ ستادی خوب پیشرفت کردند و ساختار خوبی تعریف کردند اما برخی دیگر همچون کمیسیون تبلیغ و ترویج در این حوزه جا ماند، کمیسیون آموزش عمومی نیز در این حوزه معمولی بوده و حرکت یکنواختی داشته است. کمیسیون بهداشت نیز فراز و فرودهایی داشته است. در یک حالت کلی باید گفت که هر سه کمیسیون اصلی هنوز برای رسیدن به شرایط مطلوب نیاز به انسجام بیشتری دارند.
تأکید بر تدوین اسناد راهبردی
بهمنی در ادامه صحبت‌های خود بر لزوم تدوین سند راهبردی برای هر یک از کمیسیون‌ها اشاره کرد و افزود: یکی از مسائلی که زمین مانده است تدوین سند راهبردی هر کمیسیون است که تاکنون چنین چیزی تهیه نشده و به صحن نیامده است. در حال حاضر چنین سند مدونی برای کمیسیون‌ها در نظر گرفته نشده است.
موفقیت منشور در انسجام‌بخشی فعالیت‌های قرآنی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در مورد میزان انسجام بخش بودن منشور توسعه فرهنگ قرآنی نیز اظهار کرد: قطعاً عملکرد منشور در این زمینه موفق بوده است، موفقیت تبعات و عرصه‌های مختلف دارد، در این که کشور یکپارچه مأموریت قرآنی پیدا کرده است جسارت خوبی داده شد و تمام دستگاه‌ها را عضو شورا کرد که این حرکت بسیار بزرگی است، بعید می‌دانم در جای دیگر جهان و در کشورهای اسلامی چنین نمونه‌ای داشته باشیم، در حوزه آموزش عمومی نیز تمام مأموریت به یک مسئول اجرایی درجه یک کشور داده شد و همه دستگاه‌های مرتبط را جمع کرد، این یک نمونه بارز انسجام بخشی است. در مورد دیگر دستگاه‌ها نیز به همین صورت عمل شد. این اتفاق به تنهایی یک انقلاب است.
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی همچنین در مورد امور مورد غفلت قرآنی در دستگاه‌ها که در منشور نیز آمده است، تصریح کرد: آنچه که جا مانده و مورد غفلت واقع شده و حتی مصوبه هئیت دولت نیز بوده است تصویب اسناد راهبردی شورا است، اسناد راهبردی اسنادی هستند که می‌توانند بسیاری از موانع را رفع کنند، با اینکه یک دبیرخانه فعال و پای کاری در شورا وجود دارد که در مستند سازی کم نظیر است اما این اسناد تا کنون نگارش نشده است. در عین حال که این کارها صورت نگرفته است همگرایی و هماهنگی ستادی خوبی به وجود آمده است.
دلیل موفق نبودن ادغام اتحادیه‌ها تا کنون
بهمنی در ادامه در پاسخ به این سؤال که به چه دلیل شورا در امر ادغام اتحادیه‌های قرآنی به عنوان یکی از مصادیق ایجاد انسجام و همگرایی، چندان موفق نبوده است، گفت: زمانی که اشکالی در مصوبه‌ای پیش می‌آید با تشکیل جلسه و تصمیم‌گیری در آن مورد، اشکال پایان خواهد یافت، متأسفانه این امر میسر نشده است، گاهی برای رفع مشکل همه چیز آماده است و تنها معطل یک مصوبه است که جلسه تشکیل شود اما این جلسه تشکیل نمی‌شود. البته این را باید گفت که ادغام دو اتحادیه بزرگ ملی با هم کار آسانی نیست، نوعی بسیط تر با طمأنینه و با وقار حرکت کردن و التیام دادن بسیار بهتر از حرکت کردن سریع است، گاهی درنگ‌ها در ظاهر ممکن است آسیب‌زا به نظر برسد اما در باطن می تواند باعث خیر شود. زمانی که حرکت با طمأنینه‌تر باشد اصحاب دو طیف از حیث نظری و عاطفی برای التیام آماده‌تر خواهند شد، شاید اگر در زمان کمی این ادغام اتفاق بیفتد آن اثرگذاری و عمق لازم را نداشته باشد.
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه در مورد التزام‌آور بودن مصوبات شورا، به ستادی بودن شورای توسعه فرهنگ قرآنی اشاره کرد و یادآور شد: در برنامه پنجم در این زمینه صحبت شده است که دستگاه‌ها باید ذیل منشور حرکت کنند یعنی هیئت دولت و مجلس بنا را بر این بگذارند که منشور عملی شود، از سوی دیگر قوه قضائیه نیز درخواست داشته است که عضو شورا شود و این به معنای آن است که قوه قضائیه خواستار هماهنگ شدن با منشور است.
وی افزود: در سطح ستادی حرکت‌ها و هماهنگی‌ها مطلوب بوده است، اما در سطح عملیاتی کردن این اسناد بزرگ، پنج یا 10 سال فرصت را لازم دارند که جریان پیدا کنند؛ چرا که تمام رده‌های صف، در صف استراتژیک این اوامر، اتفاق افتاده است، یعنی وزرا جلسات را در کمیسیون‌ها تشکیل می‌دهند، معاونان و مدیران تکاپو می‌کنند تا برنامه را اجرایی کنند، البته زمان منطقی نیز لازم دارد. همانطور که گفته شد حرکت‌های خوبی انجام شده است اما با نقطه مطلوب بسیار فاصله داریم.
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی با بیان اینکه تعبیر من از فعالیت‌های صورت گرفته مثبت است، گفت: راه زیادی برای توسعه فعالیت‌های قرآنی رفته‌ایم اما هنوز به هدف اصلی نرسیده‌ایم.
فاصله منشور با جامعه زیاد است
بهمنی در ادامه در پاسخ به این سؤال که تاکنون چند درصد از مفاد منشور در جامعه پیاده شده است، بیان کرد: فاصله منشور در جامعه بیشتر است، منشور باید در سطوح ستادی کاملاً جریان پیدا کند، بعد از عملیاتی شدن که توسط دستگاه‌ها صورت می‌گیرد منشور در مردم تجلی خواهد یافت، از سیاست‌های ما در کمیته تخصیص و نظارت که سیاست هفتم است، تقویت موسسات مردم نهاد است، کوشش شده است تا در زمان تخصیص وقتی برنامه و بودجه می‌آید اولویت به نهادهای مردمی داده شود. نهادهای مردمی معمولاً بابرکت‌تر، کم هزینه‌تر و پویاتر از دستگاه‌های دولتی هستند، این تا حدودی اتفاق افتاده است و همین امر بخشی از تجلی منشور در جامعه است، به عنوان مثال مقایسه این فعالیت‌ها با منویات مقام معظم رهبری مشاهده می‌شود که در برخی جهات نهضتی اتفاق افتاده است که بارزترین آن نهضت حفظ است که رشد بسیاری داشته‌ایم. در بسیاری از شهرها به خصوص مراکز استان‌ها مدارس حفظ قرآن کریم راه افتاده است. این یک نهضت است.
آثار ملموس منشور در جامعه
وی در پایان در پاسخ به این سؤال که شکوفایی نهضت حفظ قرآن در کشور را از وجوه عملیاتی شدن منشور در جامعه می‌دانید یا خیر، گفت: این امر زمینه برکات و نورانیت سخنان مقام معظم رهبری است چرا که در منشور آمده است که زمانی که مقام معظم رهبری در زمینه قرآنی مطالبه‌ای دارند، منشور باید خود را با آن هماهنگ کند. اگر منشور نبود و این دستگاه هم نبود زمانی مقام معظم رهبری چیزی را مطالبه می‌کردند قطعاً طیف وسیعی از کسانی که دل در گرو بیانات ایشان دارند به حفظ قرآن رو می‌آوردند، اما منشور آمده و راه را هموارتر کرده است.
همونطور که خود آقای بهمنی هم گفتند تخصیص بودجه نابهنگامه، نه خود بودجه. 
