بررسی چرایی انتخاب نشدن ایران به عنوان «مهمان ویژه» نمایشگاه‌های خارجی
گروه ادب: نمایندگان ۲۵ موسسه انتشاراتی عضو گروه الهدی، علاوه بر ارائه پیشنهادهای خود، نپیوستن به کنوانسیون برن و نپذیرفتن قانون جهانی کپی‌رایت را مانع اصلی در معرفی نشدن کشورمان به عنوان «مهمان ویژه» نمایشگاه‌های خارجی عنوان کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به نقل از انتشارات الهدی، نخستین نشست هم‌اندیشی ناشران عضو گروه انتشاراتی الهدی، عصر سه‌شنبه، پنجم اسفندماه در محل این مؤسسه برگزار شد. در این نشست که با حضور نمایندگان اکثر ناشران عضو این گروه تشکیل شد، در ابتدا حمیدرضا شاه‌آبادی، مدیرعامل مؤسسه الهدی هدف از برگزاری این نشست را ارائه گزارشی از وضعیت فعلی الهدی و همچنین عملکرد این مؤسسه در ارتباط با گروه انتشاراتی الهدی و گرفتن نظرات ناشران همکار دانست.
شاه‌آبادی حضور در بازارهای جهانی کتاب را هدف اصلی این همکاری عنوان کرد و با اشاره به علاقه‌مندی ناشران داخلی برای حضور در بازارهای بین‌المللی و ارائه فرهنگ ایرانی در عرصه جهانی، چالش فعلی در این زمینه را ناآشنایی ناشران داخلی با قواعد حوزه نشر بین‌الملل دانست.
وی با اشاره به این که در گذشته صحبت‌ها و رایزنی‌های جسته و گریخته بین ناشران داخلی و طرف‌های خارجی صورت می‌گرفت، گفت: به دلیل ضعف در موارد حقوقی و تجربه کافی، این مذاکرات کم‌تر منجر به انعقاد قرارداد می‌شد.
شاه‌آبادی با بیان اینکه جایگاه فعلی ناشران داخلی در عرصه بین‌المللی، بسیار دورتر از جایگاه اصلی و ظرفیت آنان است، گفت: آنچه که بدون تعارف باید بیان شود، این است که فعالیت در حوزه کتاب یک فعالیت تجاری و اقتصادی است و مثل هر کالای دیگری باید برای آن بازاریابی و بازارسازی شود.
مدیرعامل الهدی با بیان این که در جهان چند میلیارد نفری امروز، فروش چند میلیون نسخه کتاب، کار دشواری نیست و اشتیاق در بازار فرهنگی وجود دارد، نکته اصلی را ورود به بازار جهانی از راه صحیح آن دانست.
شاه‌آبادی گفت: از سال 93 ساختار مؤسسه الهدی تغییر پیدا کرد و با تشکیل زیرمجموعه‌هایی چون انتشارات رز، آژانس ادبی نوروز و انتشارات دارالهدی، این موسسه به یک گروه انتشاراتی تبدیل شد. سپس با ارسال دعوت‌نامه برای ناشران مختلف از آنها برای پیوستن به گروه دعوت به عمل آمد و آثار منتخب آنان برای عرضه در بازارهای بین‌المللی آماده‌سازی شد که عناوین آن در کاتالوگ مؤسسه قابل دسترسی است. در ادامه طراحی سایت مؤسسه با هدف تبدیل شدن به یک آژانس ادبی مجازی انجام شد که بتواند آثار گروه را در عرصه جهانی معرفی کند.
مدیرعامل مؤسسه الهدی افزود: آثار ناشران همکار تاکنون در 11 نمایشگاه عرضه شده که این آمار تا پایان سال به 14 نمایشگاه خواهد رسید.
وی با بیان این که الهدی در 8 نمایشگاه به طور مستقیم حضور پیدا کرده و در باقی موارد از طریق مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی، کتب مورد نظر را عرضه کرده است، افزود: در این نمایشگاه‌ها سعی شده از تمام توان برای عرضه هر چه بهتر کتاب‌ها استفاده شود.
در ادامه نمایندگان ناشران عضو به بیان نظرات و دیدگاه‌های خود پرداختند.
قرآن نفیس و دیوان خیام در روسیه پرفروش هستند
علیرضا سلطان‌شاهی، رئیس مرکز مطالعات فلسطین ریاست جمهوی، خواستار ارائه گزارش آماری از تفاهم‌نامه‌ها و دستاورد‌های حضور در نمایشگاه‌ها شد که شاه‌آبادی با اشاره به زمان‌بر بودن فعالیت در حوزه فروش کپی‌رایت و حضور در بازارهای جهانی، زمان یک ساله برای ارائه گزارش از نتایج را ناکافی دانست و افزود: تمرکز ما در این جلسه بیشتر بر ارائه عملکرد بوده است.
یاسر کنعانی، سرپرست امور بین‌الملل کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، پیشنهاد هم‌افزایی در میان ناشران گروه برای پوشش تعداد بیشتری از نمایشگاه‌ها را مطرح کرد که با استقبال شاه‌آبادی همراه شد.
در ادامه جلسه، نمایندگان الهدی که در نمایشگاه‌های فرانکفورت، مسکو و کویت شرکت کرده بودند به بیان دیدگاه‌ها و تجربیات خود پرداختند.
رامینه رضازاده، مدیر آژانس ادبی نوروز و نماینده الهدی در نمایشگاه فرانکفورت با بیان اینکه در فرانکفورت با همراهی مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی حضور پیدا کردیم، استقبال ناشران تاجیکی از غرفه ایران را از نکات جالب توجه این نمایشگاه دانست. او برگزاری نشست‌های جنبی در این نمایشگاه از سوی ناشران ایرانی به زبان فارسی را از ضعف‌های بسیار بزرگ دانست و از دیگر موارد قابل ذکر را درخواست ناشران خارجی در مورد ارائه خلاصه کتاب‌ها به زبان انگلیسی عنوان کرد که در این زمینه نیز خلاء‌هایی داشتیم.
حمید دهدشتی، معاون تولید فنی و انتشارات مؤسسه الهدی و نماینده این مؤسسه در نمایشگاه کویت با ارائه مقدمه‌ای، شرایط و ملزومات حضور در نمایشگاه‌های کتاب کشورهای عربی را تشریح کرد. او کشورهای عربی را در سه دسته کشورهای متمول حوزه خلیج فارس، کشورهای عرب با زمینه‌های فرهنگی و کشورهای تحت تاثیر بیداری اسلامی قرار داد و نوع حضور در هریک از این کشورها را تشریح کرد.
دهدشتی، نمود بین‌المللی نمایشگاه کتاب کویت را بسیار ضعیف دانست و از نکات مثبت حضور در این نمایشگاه را مذاکره با رئیس کانون نویسندگان کویت عنوان کرد که قول همکاری در زمینه معرفی آثار ناشران عضو گروه را داده است. همچنین او گفت که سفیر کشورمان در کویت از موافقت و مساعدت در اعزام گروهی از نویسندگان و ناشران کویتی به ایران خبر داده است.
داوود محمدی، معاون بازرگانی مؤسسه الهدی و نماینده این انتشارات در نمایشگاه مسکو، ضمن ارائه آماری از رونق صنعت چاپ و نشر در روسیه، فرهنگ کتابخوانی در این کشور را بسیار گسترده دانست. وی در ادامه به بیان گزارشی از حضور گروه الهدی در بیست و هفتمین دوره نمایشگاه کتاب مسکو پرداخت. محمدی پرمخاطب‌ترین کتاب‌های ایرانی در بازار روسیه را قرآن‌های نفیس، آثار استاد فرشچیان و دیوان خیام عنوان کرد.
نماینده الهدی در نمایشگاه مسکو، حضور ایران در این نمایشگاه در چند سال اخیر را بسیار پررنگ ارزیابی کرد و از چاپ 100 عنوان کتاب به زبان روسی در این کشور خبر داد که به علت همکاری با ناشران روس از توزیع بسیار خوبی نیز در این کشور برخوردار بوده‌اند.
محمدی، اصلی‌ترین چالش ایران در بازار روسیه را نپذیرفتن قانون کپی‌رایت در داخل کشور دانست که موجب بی‌اعتمادی طرف مقابل می‌شود.
در ادامه شاه‌آبادی با ذکر این نکته که در نمایشگاه آینده کتاب مسکو، ایران به عنوان مهمان ویژه حضور خواهد داشت، موقعیت بسیار مناسبی که این موضوع برای کشور ایجاد خواهد کرد را یادآور شد و البته در مورد تبعات حضور ضعیف در نمایشگاه آینده ابراز نگرانی کرد.
نپیوستن به کنوانسیون برن، مانع از انتخاب ایران به عنوان مهمان ویژه شد
در این نشست، لیلی حائری، مدیر آژانس ادبی کیا که به عنوان یکی از دو نماینده انتشارات کتاب نیستان در این نشست شرکت کرده بود، با بیان اینکه در چند سال اخیر ما تلاش بسیاری کردیم تا در نمایشگاه‌های فرانکفورت و بلونیا، ایران به عنوان مهمان ویژه شناخته شود، اما نپیوستن کشورمان به کنوانسیون برن، مانع اصلی اهدای این عنوان به ایران شد. وی از حضور ایران در نمایشگاه مسکو به عنوان مهمان ویژه ابراز خشنودی و در عین حال از امکان حضور ضعیف ناشران ایرانی در این نمایشگاه ابراز نگرانی کرد.
وی حضور پررنگ نهادهای دولتی در عرصه چاپ و نشر را مخرب دانست و عملکرد بخش خصوصی در نمایشگاه‌های خارجی را بسیار ارزشمندتر برشمرد. حائری رویکرد جدید برخی رایزنی‌های فرهنگی درباره کمک گرفتن از ناشران خارجی را امیدوار کننده ارزیابی کرد و دلیل آن را آشنایی ناشران خارجی با بازار جهانی و توزیع مطلوب آثار قلمداد کرد.
توجه ناشران داخلی به ظرفیت‌های آژانس‌های ادبی و همچنین اشتیاق روزافزون ناشران داخلی به خرید کپی‌رایت آثار خارجی از دیگر موارد مورد اشاره مدیر آژانس ادبی کیا در این نشست بود.
الهدی، فرصت همکاری در اختیار دیگر آژانس‌ها قرار دهد
مظفر شجاعی، یکی دیگر از نمایندگان انتشارات کتاب نیستان در این نشست با اشاره به این که همه امور بین‌الملل این نشر به آژانس ادبی کیا محول شده است، استفاده از تیم‌های تخصصی در زمینه بازاریابی و توزیع کتب را از ضروریات این صنعت دانست.
وی استفاده از ظرفیت‌های سایر ناشران و آژانس‌ها همچون آژانس کیا برای نمایندگی اعضای گروه را پیشنهاد کرد. پیشنهاد دیگر او، استفاده از ناشران خارجی برای توزیع کتب به سایر زبان‌ها بود. شجاعی چاپ کتاب در کشور مقصد با مشارکت ناشر خارجی را جایگزین مناسبی برای چاپ در داخل و ارسال به کشور مقصد دانست.
سلطان‌شاهی، رئیس مرکز مطالعات فلسطین نهاد ریاست جمهوری نیز در ادامه این نشست گفت: روابط ایران با سایر کشورها، عموماً سیاسی است؛ در حالی که من معتقد هستم بار روابط بین‌المل کشور باید بر دوش قشر فرهنگی جامعه باشد. وی داخل کشور را سرشار از ایده‌های بزرگ و ارزشمند همچون فرهنگ انقلاب اسلامی دانست که تاکنون به طرز مناسبی در خارج از کشور بازنشر نشده‌اند.
رئیس مرکز مطالعات فلسطین با بیان اینکه توجه به آرمان‌های انقلاب اسلامی باید در رأس امور قرار گیرد، اظهار کرد: مؤسسه الهدی به‌علت رسالتی که برعهده دارد، مسؤلیت ویژه‌ای در این زمینه به دوش خواهد داشت.
سلطان‌شاهی کیفیت حضور در نمایشگاه‌ها را مهمتر از کمیت حضور دانست و در عین حال خواستار دیده شدن راهکارهای اجرایی برای اجرای ایده‌ها در تفاهم‌نامه‌های ناشران همکار با الهدی شد.
وی در انتها دو پیشنهاد نیز مطرح کرد که شامل استفاده از برنامه‌های جنبی در نمایشگاه‌های خارجی همچون حضور نویسندگان، مترجمان و فعالان فرهنگی در این رویدادها و همچنین استفاده از سیستم پخش توانمند در حوزه توزیع کتب بود.
علی بوذری، نماینده انتشارات پیدایش نیز با اشاره به مشکل اصلی حضور ناشران کشور در عرصه بین‌المللی، یعنی عدم پذیرش کنوانسیون برن از سوی کشورمان، فعالیت آژانس‌های ادبی در این شرایط را بسیار دشوار دانست. وی صنعت نشر ایران را به غیر از حوزه کودک در عرصه جهانی ناشناخته دانست و راهکار مطرح کردن کتاب و نشر ایران در عرصه بین‌المللی را تمرکز روی فعالیت‌های فرهنگی به جای تمرکز روی کتاب برشمرد.
شرکت‌کنندگان در نخستین نشست هم‌اندیشی ناشران عضو گروه انتشاراتی الهدی، در پایان آن در ضیافت ناهار این موسسه شرکت کردند. در این نشست، نمایندگانی از موسسات انتشاراتی سروش، عصر داستان، شهرستان ادب، متن، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و ... نیز حضور داشتند.
