یادی از حافظ قرآنی که مؤسس آموزش عالی نوین در ایران شد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، هشتاد و یک سال پیش در سال 1313 در روز هشتم خردادماه، قانون تأسیس دانشگاه تهران به تصویب مجلس وقت رسید.
کلیات طرح تأسیس‌ دانشگاه‌ تهران‌ در سال‌ 1307 هجری شمسی توسط محمود حسابی‌ به‌ حکمت، وزیر معارف‌ وقت‌ ‌پیشنهاد شد. طرح‌ تفصیلی تأسیس‌ دانشگاه‌ تهران‌ نیز در سال‌ 1310 تهیه‌ و به‌ وزیر معارف‌ تقدیم‌ شد. با تلاش‌های دکتر حسابی‌ و مذاکرات‌ وی با نمایندگان‌ مجلس، ‌این‌ طرح‌ در سال‌ 1312 هجری شمسی به‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ رفت‌.

پس از ارائه لایحه تشکیل دانشگاه تهران به مجلس، این لایحه با حضور حکمت، سرپرست وزارت معارف و با در نظر گرفتن پیشنهادات نمایندگان در کمیسیون معارف اصلاح و برای تصویب تقدیم صحن مجلس شد.

به موجب این قانون دانشگاه تهران از مدارس عالی آن زمان از قبیل دارالمعلمین عالی، مدرسه حقوق و علوم سیاسی و مدرسه عالی طب تشکیل و اجزاء مختلف آن به سرعت ایجاد شد. تا قبل از آن، در نقاط مختلف کشور، مدارسی وجود داشت که در آن‌ها، علوم اسلامی و بسیاری از مباحث مربوط به علوم عقلی و نقلی تدریس می‌‏شد. مجموعه این مدارس و ایجاد مدارس عالی دیگر نظیر دارالفنون و دارالمعلمین و همچنین لزوم وحدت و تمرکز در اداره این مدرسه‏‌های عالی سبب شد که وزارت فرهنگ طرح دانشگاهی به روش جدید را تدوین کند.

تنظیم قانون تصویب دانشگاه تهران در 21 ماده

قانون تصویب دانشگاه تهران در بیست و یک ماده تنظیم شد و با تصویب آن در روز هشتم خرداد، ‌سرانجام در تاریخ پانزدهم بهمن ۱۳۱۳، سنگ بنای این دانشگاه گذاشته شد. پس‌ از تأسیس‌ دانشگاه‌ تهران‌، دانشکده‌ فنی‌ به‌‌عنوان‌ یکی ‌از دانشکده‌های‌ شش‌گانه‌ دانشگاه، ‌به‌ ریاست دکتر حسابی‌ تأسیس‌ شد و از مهرماه‌ همان‌ سال‌ فعالیت‌ خود را آغاز کرد. به‌ علت‌ عدم‌ وجود محل‌ خاصی‌ برای‌ استقرار دانشکده فنی‌، طبقه‌ دوم‌ مدرسه‌ دارالفنون به‌عنوان دانشکده فنی مورد استفاده قرار گرفت. در همین‌ سال، ‌از بین‌ ۱۰۰ نفر از فارغ‌التحصیلان دبیرستان‌ها، ۴۰ نفر دانشجو در رشته‌های مهندسی‌ راه‌ و ساختمان‌، مکانیک‌، برق‌ و معدن‌ از طریق‌ کنکور پذیرفته‌ شده و به‌عنوان اولین گروه دانشجویان دانشگاه تهران تحصیل خود را آغاز کردند.

اما در چنین روزی جا دارد از مردی یاد کنیم که پیشرفت ایران برایش اهمیت فراوانی داشت و این را در عمل اثبات کرد. در ادامه بر بخشی از زندگی‌نامه و فعالیت‌های وی در دوره حیات مروری داریم.

محمود حسابی که بود؟

محمود حسابی سوم اسفندماه سال 1281 در تهران و از پدر و مادری که هر دو از سادات تفرش بودند، متولد شد. تا چهارسالگی در تهران بود و در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت و در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می‌گرفت. او قرآن و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت.

او در سن ۱۷ سالگی لیسانس ادبیات و در سن ۱۹ سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ کرد. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ‌التحصیل شد. او همچنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره‌شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.

حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشته فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن ۲۵ سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را با ارائه رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت کرد.

وی در سال ۱۹۵۷ به‌عنوان سناتور انتصابی تهران وارد دوره چهارم مجلس سنای ایران شد. حسابی همچنین وزیر آموزش و پرورش کابینه محمد مصدق در سال‌های ۱۹۵۱–۱۹۵۲ بوده‌ است.

حسابی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه‌گذاری علوم نوین و تأسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه‌اندازی و پایه‌گذاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت.

«تربیت دکتر و مهندس برای ما صد سال زود است»!

حسابی نخستین رئیس دانشکده فنی، پس از تأسیس دانشگاه تهران بود. از قول وی در این باره نقل شده است: «جهت تأسیس دانشگاه تهران با وساطت یکی از دوستان وقت ملاقاتی از وزیر معارف وقت گرفتم، پس از توضیح طرح، وزیر معارف از من پرسید: «دانشگاه بسازید که چه بشود؟» من عرض کردم: «دکتر و مهندس‌ها که برای تحصیل به فرنگ می‌روند را در مملکت خودمان تربیت کنیم» و او پاسخ داد: «تربیت دکتر و مهندس برای ما صد سال زود است».

با این حال، دکتر حسابی مایوس نشد و پس از پیگیری‌های فراوان و خستگی‌ناپذیر، نهایتا توانست با مشقات فراوان، موافقت مسئولان عالی کشور را جلب نماید و پیگیر تدوین طرح دانشگاه تهران و تصویب آن در مجلس شود.

سرانجام محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. آرامگاه وی در شهر تفرش قرار دارد.