با گسترش روز افزون شبکههای اجتماعی موبایلی و به روز شدن امکانات آن مسأله امنیت این شبکهها نیز روز به روز بیشتر مطرح می شود.
با ارتقای نسخههای جدید و طبعا امکانات زیاد تر، کاربران این شبکهها نیز بیشتر در معرض تهدید قرار میگیرند، اگر تا چندی پیش افراد از طریق مزاحمت تلفنی و تلفنهای عمومی میتوانستند برای افراد و خانوادهها ایجاد مزاحمت کنند اکنون این مزاحمت به حوزههای الکترونیک دیگری چون شبکههای اجتماعی مجازی منتقل شده است.
ستون اخبار مطبوعات، خبرگزاریها و پایگاههای اطلاع رسانی نهادهایی چون پلیس فتا آکنده از اخباری شامل سوءاستفاده از این شبکه ها، وقوع جرم در آنها و استفاده از اطلاعات بارگذاری شده افراد جهت ایجاد مزاحمت برای صاحبان این اطلاعات است.
با عمومی شدن شبکههای مجازی و چت روم های ایرانی در اوایل دهه هشتاد شمسی از طریق هک کردن پروفایلها و رایانه ها، افراد بزهکار مجازی می توانستند به اطلاعات شخصی افراد دست یافته و اقدام به تهدید و ارعاب قربانیان کنند.
در سه، چهار سال اخیر و با ورود تلفن های هوشمند و رقابت شرکتهای نرم افزاری تولید اپلیکیشن های مورد استفاده در این گوشی ها، شبکه های اجتماعی موبایلی نیز در این گوشیها رشد چشمگیری داشته است.
نام هایی چون تانگو، وی چت، وایبر، واتس آپ، لاین، ایمو و تلگرام چیزی جز پیامرسانها« مسنجرها» و شبکههای اجتماعی موبایلی نیستند اما در میان کاربران به عنوان محبوبترین شبکه های اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرند.
استقبال از این اپلیکیشنها چنان زیاد است که شرکتهای سازنده به فکر تولید نسخههای مورد استفاده در رایانه های خانگی نیز افتادند و Viber for Desktop تولید شدند، شرکتهای دیگر نیز برای شبکههای خود نسخه های مشابهی تولید کردند با این کار افراد بیشتری به این شبکه ها دسترسی پیدا کردند.
چند روزی است که سوء استفاده برخی از کاربران این شبکههای اجتماعی موبایلی (هر چند دیگر تنها موبایلی نیستند) از عکس های این کاربران دوباره در رسانهها مطرح شده است.
فارس در این باره نوشت: «اخیراً برخی افراد با سوءاستفاده از تصاویر نمایه (پروفایل) زنان و دختران و اضافه کردن نوشتارهای مختلف کنار آن اقدام به ساخت برچسبهای (استیکر) غیراخلاقی از این تصاویر میکنند.» همچنین می نویسد: «استفاده از این برچسبها (استیکر) در شبکه اجتماعی تلگرام قابلیتهای خاصی نیز دارد، یکی از این قابلیتها تبدیل عکس دلخواه فرد به یک برچسب (استیکر) است؛ آنهم فقط در چند ثانیه!»
در این مورد نظر امیر رشیدی کارشناس امنیت شبکه و فضای مجازی را جویا شدیم وی در این باره به ایکنا گفت: پیش از هر چیزی باید تعریفی از استیکر یا همان برچسب را ارائه داد؛ ساده ترین تعریف آن این است که استیکر تنها که یک فایل تصویری است که به این اپلیکیشن اضافه شده است. این فایلها قابلیت ارسال توسط سایر اپلیکیشنها مانند وایبر و واتس آپ و سایر اپلیکیشنهای پیام رسان و یا شبکههای اجتماعی را دارد.
این کارشناس آی تی ادامه میدهد: هر نوع عکسی را میشود ارسال کرد و در واقع می توان گفت: هر عکسی به خودی خود یک برچسب یا استیکر است در تمامی شبکههای اجتماعی و پیامرسان نیز وجود دارند، این تصاویر تنها با استفاده از فوتوشاپ تغییراتی یافتهاند تا مناسب الگوی مورد نظر تلگرام شوند. بنابراین اگر بگوییم که تلگرام نرم افزار خاصی را برای این کار اختصاص داده است تا تصاویر افراد را دستکاری کند سخن اشتباهی بر زبان راندهایم تنها تفاوت تلگرام با سایر شبکهها این است که تلگرام گزینه ای دارد که با استفاد از آن می توان این فایلهای تصویری را به صورت بخشی ثابت از این اپلیکشن استفاده کرد.
با توجه به گفته این کارشناس می توان گفت که این دستکاری تصاویر امر تازهای نبوده و از زمان ساخته شدن نرم افزار فوتوشاپ قابلیت تغیر تصاویر شده ایجاد شده است اما مسألهای که این کارشناس هم به آن اشاره کرد ثابت کردن این تصاویر است که در هر گفتوگویی می توان از آن استفاده کرد.
این امر می تواند خطری برای کاربران به خصوص بانوان ایجاد کند تا تصاویر آنها را به عنوان برچسب های تلگرامی در عرصه وسیعی منتشر کند.
در فصل چهارم قانون جرایم رایانه ای که به بحث عفت عمومی می پردازد این موارد جزء موارد جرم بوده و در ماده 14 آن مجازات افرادی که به این کار اقدام می کنند 91 روز حبس ذکر شده است همچنین در تبصره 4 این ماده آمده است: « محتویات مستهجن به تصویر، صوت یا متن واقعی یا غیر واقعی یا متنی اطلاق می شود که بیانگر برهنگی کامل زن یا مرد یا اندام تناسلی یا آمیزش یا عمل جنسی انسان است.»
از سوی دیگر در ماده های 16 و17 فصل پنجم این قانون به هتک حرمت و حیثیت افراد در فضای مجازی می پردازد و عنوان می دارد: «هرکس به وسیله سامانههای رایانهای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج یلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
همچنین در تبصرهای نیز می گوید: «چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.»
بنابراین دستکاری این عکس ها و انتشار گسترده آنها جرم بوده و می تواند مشمول جزای نقدی و یا حبس تعزیری گردد.
گرچه نمی توان گفت تلگرام این امکان را در اختیار کاربران قرار داده است تا عکسهای دیگران را دستکاری کند و از سوی دیگر نمیتوان کسی را از کار با این شبکه ها منع کرد اما میتوان با مراقبت از حوزههای خصوصی خود و دقت بر روی انتخاب زنجیره دوستان تا حد زیادی از وقوع این جرمها پیشگیری کرد.
همچنین به نظر می رسد عدم آگاهی از متن قانون جرایم رایانه ای از سوی کاربرانی که به فعالیت های مخرب و مجرمانه می پردازند فضا را برای تحرکات این افراد فراهم می کند تا دست به چنین کارهای بی اخلاقی در شبکه های اجتماع بزنند.