واقعه غدیر خم در قرآن

طبق روایات معتبر خدای متعال در دو آیه 3 و 67 سوره مائده به واقعه غدیر خم اشاره کرده است اما قابل توجه است که بدانیم به وسلیه تفسیر قرآن با قرآن نیز می‌توان فهمید که موضوع این آیات، تداوم ولایت است و این آیات مربوط به واقعه عظیم غدیر خم است. این نکته مهم را می‌توان با رجوع به ترجمان فرقان که گونه‌ای از تفسیر قرآن با قرآن است دریافت.

خدای متعال در قسمتی از آیه 3 سوره مائده می‌فرماید: «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ  ۚ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا؛ کسانی‌که کافر شدند از (کارشکنی در) دین شما نومید گردیدند، پس از اینان مترسید و از من بهراسید. امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و این اسلام را برای شما (به عنوان) طاعتی (شایسته و بایسته و پیوسته) پسندیدم‌»

آیت‌الله العظمی محمد صادقی تهرانی در ترجمان فرقان ابتدا با استناد به خود قرآن واژه «الیوم» در این آیه را روز اتمام احکام نمی‌داند، بلکه وی اینطور بیان کرده است: یأس کفار از فرو ریختن بنیاد اسلامى در گرو اصول و فروع اسلامی نیست زیرا بیان رسالتى و وحیانى این اصول و فروع تنها در انحصار زمان حیات رسول اللَّه (ص) است و اگر این رسالت، استمرارى نداشته باشد خود به خود واژگون مى‌گردد، پس این یأس هرگز مربوط به خاتمه یافتن آن احکام اصلى (توحید، نبوت و معاد) و این فرعى (: بایدها و نبایدهاى اسلام) نیست، بلکه بایستى جریان دیگرى در کار باشد که نگهبان همه اسلام باشد و نگذارد اسلام با فوت رسول اللَّه (ص) از بین برود و این جز خلافت معصومی بنیادین و ماندنى از رسول اللَّه (ص) نیست که از حضرت امیرالمؤمنین على (ع) آغاز مى شود و با حضرت ولى امر (ع) پایان مى‌پذیرد.

همچنین خدا متعال در آیه 67 سوره مائده فرموده است: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ  ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ  ۚ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ  ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ» یعنی: «هان ای پیامبر! آنچه را از جانب پروردگارت سوی تو نازل شده، تبلیغ کن‌ و اگر نکنی پیام (سرنوشت‌ساز) رسالتش را نرسانده‌ای، و خدا تو را از (گزند) مردمان نگاه می‌دارد. خدا گروه کافران را بی‌گمان هدایت نمی‌کند.»

فقیه قرآنی در ترجمان فرقان در ذیل این آیه نیز آورده است: تبلیغ در این آیه که در آخرین روزهاى حیات رسول اللَّه (ص) نازل گردیده است طبعاً نه مربوط به اصول دین است که در طول عهد مکى و مدنى بارها و بارها تکرار شده است و نه مربوط به فروع دین است که تا این زمان کلًا بیان گردیده است و در سوره مائده احکام جدیدى نیز چندان پیدا نیست جز اینکه حالت نسخ یا حالت تکامل نسبت به برخى احکام گذشته داشته باشد و این سوره حالت آخرین مهر و امضا نسبت به آخرین پیام وحیانى و ربانى دارد پس آنچه را کل مسلمانان از اصل و فرع اسلام مى‌دانند تاکنون بیان گردیده است و نمى‌تواند در این آیه مورد امر جدیدی باشد، آنهم بدین‌گونه که اگر این امر و تبلیغ انجام نگردد گویى پیامبر (ص) کارى نکرده است و با اضافه اینکه پیامبر (ص) حتى در عهد مکى که بسیار خطرناک بود هرگز تقیه‌اى آن هم از غیر مسلمان در تبلیغ احکام اصلى یا فرعى نداشته است، تا چه رسد به مدینه که جو خالص اسلامى بوده است، آنهم در آخرین مرحله عمر شریفش و پس از فتح مکه دیگر چه مانده است که از تبلیغ آن هراسى از دیگران داشته باشد، مگر آنچه که هم خارج از این اصول و فروع است و هم از نظر داخلى مورد اختلاف و هجوم زیاد است، روى این اصل این امر با این خصوصیات مربوط به جریان استمرار معصوم است که همان خلافت معصومان است که سرآغازش اعلام خلافت امیرالمؤمنین (ع) است در روز غدیر خُم به هنگام برگشت از مکه است چنانکه روایات فریقین گواهى روشن بر این قضیه است.

بر مبنای آنچه گفته شد می‌توان به این نتیجه رسید که بر فرض عدم وجود روایاتی قطعی همچون غدیر در مورد ولایت امام علی (ع) بازهم می‌توان تنهای برمبنای قرآن به وقوع چنین واقعه‌ای پی برد.

شهریار شریعت