پیوند معنوی با قرآن؛ رمز ماندگاری اشعار حافظ/این شاعر از دردهای جامعه غافل نبود
گروه اندیشه: غزلیات حافظ تفسیر هنری آیات و روایات است و به‌دلیل انس فراوان حافظ با قرآن و بهره‌گیری از مضامین والای قرآن در اشعارش، تنها دیوانی است که مردم به آن تفأل می‌زنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، شمس‌الدین محمد حافظ ملقب به خواجه حافظ شیرازی و مشهور به لسان‌الغیب از مشهورترین شعرای تاریخ ایران زمین است که تا نام ایران زنده و پا برجاست نام وی نیز جاودان خواهد بود.
بیشتر شعرهای او غزل هستند که به غزلیات حافظ شهرت دارند. گرایش حافظ به شیوه سخن‌پردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوه سخنش با او مشهور است. او از مهم‌ترین تأثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود.
در قرون هجدهم و نوزدهم اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام او به گونه‌ای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.
هرساله در تاریخ ۲۰ مهرماه مراسم بزرگ‌داشت حافظ در محل آرامگاه او در شیراز با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود. در ایران این روز را روز بزرگ‌داشت حافظ نامیده‌اند.
با وجود شهرت والای این شاعران گران‌مایه در خصوص دوران زندگی حافظ به‌ویژه زمان به دنیا آمدن او اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی در حدود سال 726 ه.ق در شهر شیراز به دنیا آمد است.
اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست و ظاهراً پدرش بهاء‌الدین نام داشته و در دوره سلطنت اتابکان فارس از اصفهان به شیراز مهاجرت کرده است.
شمس‌الدین از دوران طفولیت به مکتب و مدرسه روی آورد و به آموختن و سپری نمودن علوم و معلومات معمول زمان خویش به محضر علما و فضلای زادگاهش شتافت و از این بزرگان به‌ویژه قوام‌الدین عبدالله بهره‌ها گرفت.
خواجه در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی روزگار خود تسلط یافت.
او هنوز دهه بیست زندگی خود را سپری ننموده بود که به یکی از مشاهیر علم و ادب دیار خود تبدل شد. وی در این دوره علاوه‌بر اندوخته عمیق علمی و ادبی خود قرآن را نیز کامل از حفظ داشت و از این روی تخلص حافظ بر خود نهاد.
دوره حکومت شاه ابواسحاق اینجو توأم با عدالت و انصاف بود و این امیر دانشمند و ادب دوست در دوره حکمرانی خود که از سال 742 تا 754 ه.ق به‌طول انجامید در عمرانی و آبادانی فارس و آسایش و امنیت مردم این ایالت به‌ویژه شیراز کوشید.
حافظ از لطف امیرابواسحاق بهره‌مند بود و در اشعار خود با ستودن وی در القابی همچون «جمال چهره اسلام» و «سپهر علم و حیاء» حق شناسی خود را نسبت به این امیر نیکوکار بیان داشت.
پس از این دوره صلح و صفا امیر مبارزه الدین مؤسس سلسله آل مظفر در سال 754 ه.ق بر امیر اسحاق چیره گشت و پس از آن‌که او را در میدان شهر شیراز به قتل رساند حکومتی مبتنی بر ظلم و ستم و سخت‌گیری را در سراسر ایالت فارس حکم‌فرما ساخت.
حافظ در معدود مدایحی که گفته است نه تنها متانت خود را از دست نداده است بلکه همچون سعدی ممدوحان خود را پند داده و کیفر دهر و ناپایداری این دنیا و لزوم رعایت انصاف و عدالت را به آنان گوشزد کرده است.
غزلیات حافظ تفسیر هنری آیات و روایات است و به‌دلیل انس فراوان حافظ با قرآن و بهره‌گیری از مضامین والای قرآن در اشعارش، تنها دیوانی است که مردم به آن تفأل می‌زنند.
حافظ هرگز از زخم‌ها و دردهای جامعه خود غافل نبوده است و این ویژگی‌ها دست به دست هم داده و باعث شده که حافظ با هنری‌ترین شیوه‌های بیانی، شدید‌ترین و پلیدترین رذایل اخلاقی جامعه خودش(ریا، دروغ، تزویر و ...) را هدف بگیرد و آن‌ها را افشا کند.
سلطنت امیر مبارزالدین مدت زیادی به طول نیانجامید و در سال 759 ه.ق دو تن از پسران او شاه محمود و شاه شجاع که از خشونت بسیار امیر به تنگ آمده بودند توطئه‌ای فراهم آورده و پدر را از حکومت خلع کردند. این دو امیر نیز به نوبه خود احترام فراوانی به حافظ می‌گذاشتند و از آنجا که بهره‌ای نیز از ادبیات و علوم داشتند شاعر بلند آوازه دیار خویش را مورد حمایت خاص خود قرار دادند.
اواخر زندگی شاعر بلند آوازه ایران همزمان بود با حمله امیر تیمور و این پادشاه بی‌رحم و خون‌ریز پس‌از جنایات و خون‌ریزی‌های فراوانی که در اصفهان انجام داد و از هفتاد هزار سر بریده مردم آن دیار چند مناره ساخت روبه سوی شیراز نهاد.
مرگ حافظ احتمالاً در سال 971 ه.ق روی داده است و حافظ در گلگشت مصلی که منطقه‌ای زیبا و با صفا بود و حافظ علاقه زیادی به آن داشت به خاک سپرده شد و از آن پس آن محل به حافظیه مشهور گشت.
نقل شده است که در هنگام تشییع جنازه خواجه شیراز گروهی از متعصبان که اشعار شاعر و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفر وی می‌دانستند مانع دفن حکیم به آیین مسلمانان شدند.
در مشاجره ای که بین دوست‌داران شاعر و مخالفان او در گرفت سرانجام قرار بر آن شد تا تفألی به دیوان خواجه زده و داوری را به اشعار او واگذارند. پس از باز کردن دیوان اشعار این بیت شاهد آمد:
«قدم دریغ مدار از جنازه حافظ / که گرچه غرق گناه است می‌رود به بهشت»
حافظ بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند و بر خلاف سعدی به جز یک سفر کوتاه به یزد و یک مسافرت نیمه تمام به بندر هرمز همواره در شیراز بود.
وی در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در سر تا سر ایران دست یافت و اشعار او به مناطقی دور دست همچون هند نیز راه یافت.
برخی از مهم‌ترین ابعاد هنری در شعر حافظ رمزپردازی و حضور سمبولیسم غنی، رعایت دقیق و ظریف تناسبات هنری در فضای کلی ادبیات، لحن مناسب و شورافکن شاعر در آغاز شعرها، طنز، ایهام و ابهام است.
