انگیزه‌های تحریف واقعه عاشورا در طول تاریخ

محمدحسین رجبی‌دوانی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به بیان نکاتی درباره تحریف تاریخ و به ویژه امکان تحریف واقعه عاشورا و کم و کیف این تحریفات در میان فرق اسلامی پرداخت.
این پژوهشگر تاریخ اسلام اظهار کرد: اسارت بردن «آل الله» چنان تکان دهنده و بهت‌آور بود که از دیرباز مورد توجه مسلمانان قرار گرفته است؛ زمانی‌ که یک پژوهشگر تاریخ اسلام به تاریخ عاشورا می‌رسد؛ از نحوه مواجهه طاغوت زمان دچار بهت و حیرت می‌شود؛ و از عظمت قیام امام و شدت قصاوت یزید متعجب می‌شود.
استاد دانشگاه امام صادق گفت: متاسفانه در تاریخ عاشورا بنا به ضرورت‌ تحریف‌های وارد شده است. این تحریف‌ها  در دو مذهب شیعه و سنی نمود پیدا کرده است که در ادامه به بعضی از آنها اشاره می‌کنم.

تحریفاتی برای کاستن از شدت فاجعه عاشورا
وی اظهار کرد: طرفداران طاغوت اموی برای اینکه شدت فاجعه‌ قیام عاشورا را بکاهند؛ و معاویه سرکرده این خلافت را تطهیر کنند دست به تحریف تاریخ عاشورا زدند و مواردی را جعل و در تاریخ آورده‌اند تا بنی‌امیه و جرم آنها را تا حد زیادی پاک کند. به عنوان نمونه به سفارش معاویه به پسر نابکار اشاره می‌کنند؛ بر مبنای این سفارش معاویه  یزید را از هر گونه تعرض و سخت‌گیری نسبت به امام حسین(ع) باز می‌داشت و به او تاکید می‌کرد که حتی اگر امام با او بیعت نکند با امام وارد جنگ و درگیری نشود.
رجبی دوانی افزود: یکی دیگر از تحریف‌های تاریخ عاشورا به خاطر عاملان این جنایت و پایین آوردن نفرت از عمق این جنایت بوده است. امام حسین(ع) با منطقی بسیار نیرومند که برگرفته از قرآن و سیره پیامبر(ص) بود از یزید خروج کرد. امام این عدم بیعت را وظیفه همگانی همه مسلمین می‌دانست.

تحریفات مخالفان ولایت
وی در ادامه گفت: آنهایی که به ولایت اعتقاد ندارند، می‌گویند وقتی امام توانایی ایستادن در مقابل با سپاه یزید را نداشت و از نصاب کافی یاران و بیعت برای تغییر وضع برخوردار نبود؛ نباید دست به اقدامی می‌زد که وجود مقدس ایشان به شهادت برسد؛ به تعبیر دیگر می‌خواهند بگویند امام نعوذبالله خود را به کشتن داد و تکلیفی برای ایستادن نداشت.
رجبی دوانی افزود: کسانی که بی معرفت به ائمه بودند، وقتی به این تاریخ می‌رسند برای اینکه به نوعی این عظمت را کوچک کنند و آن حماسه را برای تاثیر گذاری افکار و رفتار مخاطبان باز دارند مواردی را جعل می‌کنند. و وقتی سندی ارائه می‌دهند مشخص است مجعول و راوی آن یا وجود خارجی ندارد و با غرض و مرض این را به دیگران انتقال می‌دهد؛ به عنوان مثال حماسه عظیم ایثار و از خود گذشتگی حضرت ابوالفضل(ع) در روز عاشورا را برای اینکه از تاثیرگذاری بیاندازند. نقل می‌کنند که آن حضرت در بین برادران از ام‌البنین تنها فرزندی بود که ازدواج کرده بود و فرزند داشت به همین خاطر برادر مجرد خود را ابتدا به میدان فرستاد وقتی  که برادران ایشان به شهادت می‌رسیدند ارث آنها به حضرت عباس می‌رسید و در آخر خود ‌جنگیدند و به شهادت ‌رسیدند تا همه اموال برادران به فرزندان خود برسد. و این یک نوع خباثت است که عظمت حضرت عباس(ع) را بخواهند کوچک جلوه بدهند.

توصیفات اغراق‌آمیز از واقعه عاشورا
این استاد دانشگاه افزود: البته در شیعه هم تحریف‌های صورت گرفته است. این تحریف‌ها با دو انگیره صورت گرفته‌اند. شاید انگیزه‌ها در جای خود موجه بودند اما روش وابزار این تحریف‌ها غلط بوده است؛ مثلا عظمت شجاعت امام حسین، علی اکبر و قاسم(ع) را اغراق‌آمیز جلوه می‌دهند. بدون اینکه ما نقلی از میزان کشته شدکان داشته باشیم آمار زیادی از کشته شدگان سپاه ملعون به دست این بزرگواران را ارائه می‌دهند.
رجبی دوانی افزود: این تحریف‌ها به این دلیل است که اگر این بزرگواران خود به شهادت رسیده‌اند اما آمار غیر قابل قبولی را نیز کشته‌اند.

واقعه کربلا به اندازه کافی حزن‌انگیز است و نیازی به تحریف ندارد
این استاد دانشگاه تشریح کرد: انگیزه دیگری که شیعیان دست به تحریف تاریخ عاشورا زدند این است که سوز و گذار بیشتری برای مخاطبین خود ایجاد کنند. به همین خاطر مطالبی را جعل کردند تا بیشتر مخاطبان خود را بگریانند. به خصوص درباره سرنوشت حضرت زینب و حوادث بعد از قیام. این رویکرد غلط و غیرقابل تحمل است. ما نمی‌توانیم برای حزن بیشتر دست به تحریف و جعل بزنیم. خود واقعه کربلا به اندازه کافی حزن‌انگیز است که نیازی به تحریف ندارد به نظر من گریاندن مخاطبین به هر قیمتی جایز نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا امکان بررسی تاریخ عاشورا با استناد به مکاشفات وجود دارد  گفت: ممکن است برخی افراد پاک‌دل و صالح به خاطر صفا و معنویت خود مکاشفه‌ها و خواب‌‌های راجع به حادثه کربلا و فجایعی که صورت گرفته است ببیند. اما از نظر علمی و شرعی خواب افراد و مکاشفه آنها برای ما حجت نیست ممکن است برای خود آنها حجت باشد ولی برای دیگران نیست و ما نمی‌توانیم به اعتبار اینکه فلان شخص صالح خوابی دیده است و درباره واقعه کربلا نقلی می‌گوید، آن را باور کنیم. نقلی که هیچ یک از اخبار پیشین آن را ذکر نکرده‌اند؛ نه از نظر عقلی معقول است و نه از نظر شرعی. در مجموع خواب غیر معصوم نمی‌تواند برای ما حجیت داشته باشد.

سیرانوش موسوی