بی‌مسئله‌گی؛ معضل مطالعات قرآنی معاصر
گروه اندیشه: بنا به گفته مهرداد عباسی، مهم‌ترین بحثی که امروز حوزه قرآن و حدیث با آن درگیر است، بحث بی‌مسئله‌گی است. پژوهش‌های ما بسیاری از اوقات مسئله‌محور نیست.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست تخصصی «نقد مجموعه مطالعات قرآن و حدیث»، 19 آبان ساعت 17 در سرای اهل قلم با حضور حجتالاسلام سیدمحمدعلی ایازی، قرآن‌پژوه، محمدکاظم رحمتی، عضو هیات علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، مهرداد عباسی و امیر مازیار از اعضای مترجمین دائره المعارف قرآن، برگزار شد.
مهرداد عباسی، درباره داستان شکل‌گیری مجموعه گفت: واقعیت این است که «مجموعه مطالعات قرآن و حدیث» با کتاب رهیافت‌های به قرآن شروع شد. این مجموعه کتاب زیر نظر «جرالدهارتینگ» به صورت مجموعه مقاله انتشار یافته بود و ما نیزتصمیم گرفتیم به صورت گروهی کتاب را ترجمه کنیم و این کلیدی بر شکل‌گیری این مجموعه شد.
وی افزود: خوشبختانه کتاب به جلد دوم رسید. بعد از این مجموعه این ایده شکل گرفت که شاخص‌ترین آثار غربیان در حوزه مطالعات قرآن و حدیث به زبان فارسی برگردانده شود.
مهرداد عباسی افزود: مهم‌ترین بحثی که امروز حوزه قرآن و حدیث با آن درگیر است. بحث بی مسئله‌گی است. من از رشته‌های دیگر خبر ندارم ولی اوضاع آنها بهتر از این رشته نیست. از وضعیت پایان‌نامه و مقالات به غیر برخی تعداد محدودی، سایر مقالات و رساله‌های ما به صورت آکادمیک موضوعات را دنبال نمی‌کند و پژوهش‌های ما بسیاری از اوقات مسئله محور نیست.
این مترجم آثار قرآنی افزود: متاسفانه ما تمرکز خود را بر روی زبان انگلیسی گذاشته‌ایم. اما تعدادی از این مقالات، اطلاعاتی درباره شبه قاره است. در این آثار است که ما می‌فهمیم منابع تفسیر «مودودی» بر چه اساسی استوار است. متاسف هستم که این را می‌گویم ولی در میان محققان ما افرادی کمی هستند که زبان اردو را بدانند و شبه قاره را بشناسند و دغدغه هایشان مطالعات قرآنی باشد. محققان ما برای اینکه از این دست اطلاعات بدست بیاورند باید به منابع انگلیسی مراجعه کنند.
وی در خصوص نقدی که بر این آثار وارد می‌شود افزود: بسیاری بر این باور هستند که آثاری که ترجمه می‌کنید مربوط به گذشته است. اگر یک حساب سرانگشتی کنیم این آثار در حدود 20 سال پیش چاپ شده‌اند. اما به اعتقاد من همچنان این مجموعه قابل دفاع است. یکی از معیارهای ما برای انتخاب پراستفاده بودن این آثار است که یکی از شواهد این است که «دایره‌المعارف قرآن» حاصل یک و نیم قرن پژوهش غربیان در بحث مطالعات قرآنی است.
وی در آخر افزود: زمانی‌که یک غربی یا مسلمان می‌خواهد به زبان انگلیسی مقاله‌ای بنویسد. باید مقاله‌ای «نورمن کالدر» در کتاب رهیافت‌های به قرآن را تحت عنوان «تفسیر از طبری تا ابن کثیر» بخواند و بدون تردید از این مقاله در نوشته خود ارجاع می‌دهد و این یک واقعیت است که از تالیف مقاله 20 سال می‌گذرد، اما همچنان یکی از شاخص‌ترین مقالات در تاریخ تفسیر است. پس صرف قدیمی بودن کتب برای جامعه ما که به تازگی با این مفاهیم آشنا می‌شود نقد منصفانه‌ای نیست.
آشنایی با نگاه دیگری از قرآن
امیر مازیار گفت: بنای ما این بود که مطالعات غربیان و مستشرقان درباره قرآن را ترجمه کنیم. اولین فایده این آثار این است که با نگاه دیگری در خصوص قرآن آشنا می‌شویم. اینکه غربیان و دیگران در مورد فرهنگ، تاریخ و دین ما چه برداشت‌ها و سوالاتی را مطرح می‌کنند. قطعا هر دیدگاهی که داشته باشیم باید بدانیم دیگران درباره ما چه فکر می‌کند.
وی افزود: این آگاهی از فهم دیگری برای خود نیز یک فایده دارد که این نوع در مباحث هرمونتیکی و تفسیری به آن اهمیت می‌دهد دیگری منظرهای جدید به متن برای ما باز می‌کند که با خاطر عادت از آن غافل شده‌ایم.
این مترجم آثار قرآنی افزود: فایده دوم ترجمه این آثار این آشنایی با روش است. متاسفانه در چند دهه اخیر در حوزه تحقیقات متون اسلامی انجام گرفته کارهای تحقیقاتی ما ضعیف شده است. متاسفانه کمتر محققی از ما با روش‌ها به معیارهای امروزی آگاهی دارند و در پژوهش‌های خود آنها را به کار می‌گیرند. در صورتی که ترجمه کارهای از این دست که پژوهشی طراز اول هستند، می‌تواند این نوع نگرش و ایده را فراهم کند و سطح استاندارد کارهای پژوهشی ما را بالا ببرد.
وی در پایان گفت: فایده سوم ترجمه این آثار این است که اساسا مطالعات اسلامی در معانی جدید کلمه بر مبنای پژوهشی معمول ما نیست؛ و می‌تواند مطالعات اسلامی را وارد فاز جدیدی کند.
با توجه به متن و لید «فقدان بی‌مسئله‌گی ..» نمی تونه تیتر صحیحی باشه