به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، حجتالاسلام سیدمحمدعلی ایازی، قرآن پژوه معاصر در نشست تخصصی «نقد مجموعه مطالعات قرآن» که 19 آبان ماه در سرای اهل قلم برگزار شد، درباره تاثیری که این آثار بر جامعه فکری ما میگذارند گفت: حوزه مطالعاتی که در عالم اسلام انجام شده است را در 5مرحله میتوان تقسیم کرد. در یک دوره ادبیات کاملا ترویجی شد. اما این نوع ادبیات جای خود را به دوره بعدی تبیین و توضیح داد؛ یعنی میخواستند بیان کنند که مسئله چیست؟
ایازی افزود: در مرحله بعد مسئله نظریه پردازی مطرح میشود. در این مطرح این مسئله مطرح میشود که بالاخره میتوانیم تاریخ گذاری سورهها را تاریخگذاری کنیم یا نه؟ و این مهم با چه مبانی انجام میشود. الگوی که علامه طباطبایی ارائه داند یک نظریه است؛ تفسیر« قرآن به قرآن» برای فهم قرآن نیاز به هیچ منبعی به جز قرآن نداریم و این تز در سراسر المیزان دنبال شده است.
این قرآن پژوه افزود: مسئله دیگر نقدو بررسی است. در جهان اسلام این مسئله آرام آرام شکل گرفته است. در مسئله مطالعات قرآنی ما با غربیان اتصال پیدا کردهایم. هرچند از جهاتی چون هرمونتیک و نشانهشناسی با غربیان ارتباط و پیوند داریم و با کسانی که در حوزه هرمونتیک کارکردهاند از جمله «شلایرماخر»و «دیلتای» آشنا شدهایم و با آنها ارتباط پیدا کردیم. این بحث در کار نشانه شناسی و زبان شناسی اهمیت بسیار اهمیت دارد .
ایازی افزود: اولین خدمتی که این مجموعه کار به وجود آورده است این است ما آگاهی پیدا میکنیم از روشهای علمی که در غرب کاربرد پیدا کرده است. غربیان در مطالعات خود اصول و روشهای متفاوتی داشتهاند. توجه داشته باشید روشهای آنها روشهای مسلم و قطعی نیستند. من در مقام ارزشگذاری نیستم. دوم اینکه روش خود را با آنها مقایسه کنیم. در این قسمت اشکالات است که اشکالات ما فهیمیده میشود. پس در مقایسه تطبیق است که میتوان چنین کرد.
غربیان سنت اسلام را با فرهنگ دیگری تبیین میکنند
وی افزود: در مطالعات قرآنی غربیان از سنت اسلام سخن گفته میشود اما از یک آیشخور و فرهنگ دیگر کمک میگیرند. ما وقتی از این متون استفاده میکنیم خود را متصل میکنیم در ورای مطالعات قرآنی که آنها داشتهاند. زمانی به یک مناسبت خدمت آیتالله سیستانی رسیدم و در حوزه تفسیر وحی با ایشان سخن گفتم که آیتالله سیستانی به من گفتند این بحث بحث تازهای نیست مولوی هم این بحثها را گفته است.
در حقیقت دوستانی که این مجموعه را انتخاب کردند مترجم نیستند محققینی هستند که گزینش میکنند. انتخاب میکنندو این انتخاب یک نوع انتقال فرهنگی را به وجود میآورد.
فرهنگ اسلامی امروز مرهون تهاجم غربیان است
ایازی در خصوص نقد آثار غربیان گفت: یک زمانی یک مقالهای را میگیریم و غربیها را با اهداف فرهنگی و سیاسی منکوب میکنیم.اگر بخواهیم یک نقد درست و عالمانه داشته باشیم باید به شناخت درست برسیم. اینکه با واسطه نقدی را بگیریم و مصلح شده نقد کنیم قابل قبول نیست. ما وقتی میتوانیم نقد عالمانه داشته باشیم که با متون آنها آشنا شویم.
این استاد دانشگاه افزود: آیا ما به فرهنگ و عقاید خود اعتقادی داریم یا نداریم؟ اگر داریم باید تحمل نقد را داشته باشیم من از مرحوم مطهری به مناسبت اینکه جهان اسلام نیازمند این تهاجمها است نقلی میآورم به اعتقاد مطهری هرگاه این تهاجمها را به رسمیت بشناسیم؛ زمینه اندیشه دینی فراهم میشود« هر مکتبی که به ایدئولوژی خود ایمان و اعتقاد داشته باشد طرفدار آزادی اندیشه و تفکر خواهد بود«.
و در جایی دیگر مینویسد«هر زمان پیشوایان مذهبی که مردم نماینده واقعی دین تلقی میشوند پوست پلنگ میپوشند و دندان پلنگ نشان میدهند و متوسل به تکفیر میشوند بزرگترین ضربه به مذهب به سود مادیگری وارد میکنند».
ایازی اظهار کرد: من میخواهم بگویم اگر حتی میخواهیم تحمل جامعه را بالا ببریم آن نوشتههای که نقد ما را میکنند بیاوریم. اگر حرف داریم میگوییم و نگران هم نیستیم ولی اگر نداریم باید اصلاح کنیم. بدانیم که فرهنگ اسلامی در 80 سال اخیر مرهون تهاجمهای است که به ما کردند و ما در مقام ادبیات خود را منطقی و علمی کردیم.
ایاز ی در خصوص نکات مثبت این مجموعه گفت: به لحاظ نثر و روانی این مجموعه بسیار شیوا و روان است. گاهی بعضی ترجمههای که بیرون میآید شک میکنم که خود مترجم متوجه شده باشد که چه چیزی نوشته است .ولی نثر گویا و فاخر این مجموعه و رعایت زبان معیار باعث شده است این اثر قابل تقدیر است. ما با این مجموعه میتوانیم چالش داشته باشیم این چالشها به برکت نشر این مجموعه از سوی انتشارات حکمتاست.
این استاد دانشگاه گفت: نکته دیگر تنوع نویسندگان این مجموعه است به لحاظ فکری، منطقهای و تعلقات مذهبی از یک مجموعه نیستند. برخی مسیحی و یهودی هستند و برخی دیگر هیچ تعلق خاطری ندارد و این خود کمک میکند به اختلاف افقها و اهداف افراد. ما بتوانیم این واقعیت را بپذیریم و از این سکو به جهات دیگر برسیم.
فقدان روش؛ سردرگمی دانشجویان
محمدکاظم رحمتی، عضو هیات علمی بنیاد دایرهالمعارف اسلامی گفت: من در مورد کتاب «شفاهی و مکتوب» بیشتر سخن خود را متمرکز میکنم این کتاب سال شده است. نویسنده مفتخر به دریافت کتاب سال جمهوری اسلامی شده است و از این جهت باید به انتشارات حکمت تبریک گفت که این کتاب را ترجمه کرده است. مشکلی که الان وجود دارد این است که هر سال در بهمن ماه آثاری به عنوان کتاب سال انتخاب میشوند و تقریبا هیچ انعکاس مشخصی در ساختار کشور ایجاد نمیکند. نویسندگان این آثار چند روزی مهمان ما هستند و بعد میروند.
رحمتی افزود: این انتظار وجود دارد که این آثار ترجمه شوند و در جامعه نمود پیدا کنند. شاید به تعداد انگشتان یک دست این کتابها ترجمه نشوند و میتوان گفت انعکاس و تاثیر روشنی بر روند سیستم آموزشی ما ندارد که جای تاسف دارد. البته انتشارات حکمت کتاب «شفاهی و مکتوب» را ترجمه دقیق کرده است. کتابهای دیگر این مجموعه ویژگیهای خاص خود را دارند اما به طور مشخص قصه این کتاب چنین بود که نقل کردم.
عضو هیئت علمی بنیاد دایرهالمعارف اسلامی اظهار کرد: ما مشکل روش داریم یعنی انبوهی از منابع و اطلاعات در دست داریم که باعث سردرگمی دانشجویان شده است. دانشجو بعد از 4 سال کارشناسی و 2 سال کارشناسی ارشد هنوز نمیداند چه کار باید کند و برای نوشتن یک رساله درمانده است. این آثار در حقیقت بخشی از پژوهشهای اسلام شناسی به نحو عام را مشخص میکند. که آن مسئله شفاهی ومکتوب است.
رحمتی تصریح کرد: این کتاب از دوره خاصی از تمدن اسلامی را بحث میکند. یعنی دوره تکمیل و پیدایش. در این دوره ویژگیهای خاص، داد ستدها که در این دوره صورت گرفته است شاکله اصلی تمدن اصلی شکل میدهد. در دورههای بعدی تقریبا مانند نقاشیهای است که هرکسی آمده است و دستی به آن کشیده است. یعنی لایه زیرینی دارد و زیر خرواری از تعریفها در دوران بعدی شکل گرفته است
وی تشریح کرد: این کتاب از این جهت مهم است که مسئله تدوین را از سنت شفاهی به مکتوب را مورد بررسی قرار میدهد؛ در کنار انبوهی از نظراتی که اسلام شناسان در این حوزه ابراز کرده اند تحلیلی ارائه میدهد که با سنت اسلامی قابل پذیرش تر است و هم با واقعیتی که رخ داده است نزدیکتر است.