گزارشی از وضعیت طب سنتی در مشهد؛
فعالیت پنج مرکز درمانی طب سنتی در پایتخت معنوی ایران/ برخی از معاونت‌های وزارت بهداشت اعتقادی به این طب ندارند
گروه اجتماعی: معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل مشهد از فعالیت پنج مرکز درمانی طب سنتی در مشهد خبر داد و در ادامه ضمن گلایه از برخی برخوردهای سلیقه‌ای در وزارت بهداشت با مقوله طب سنتی، گفت: با اینکه شخص وزیر از مدافعان جدی این موضوع به شمار می‌روند اما از سوی دیگر شاهد برخی مخالفت‌ها و برخوردهای سلیقه‌ای در سطوح معاونت‌های وزارتخانه مبنی بر عدم اعتقاد به این طب و توسعه آن هستیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از
خراسان رضوی، تشکیل دانشکده‌های طب سنتی رسما از سال 86 در کشور کلید
خورد، آن زمان چهار دانشگاه تهران به صورت رسمی دانشجو پذیرفته و کار آموزش
آکادمیک را آغاز کردند اما در این میان مشهد مقدس جزو نخستین شهرستان‌هایی
به شمار می‌رفت که به جهت برخورداری از بسترهای لازم پس از تهران با مصوبه
شورای دانشگاه دانشکده طب سنتی و مکمل در آن افتتاح شد.
این دانشکده مشهد در حال حاضر متشکل از 14 عضو هیئت علمی است که شش عضو آن در گروه طب سنتی ایرانی، شش عضو در گروه طب سوزنی(چینی) و مکمل و دو عضو در گروه داروسازی سنتی بالینی مشغول به فعالیت علمی، پژوهشی، آموزشی و درمانی هستند.
بر همین اساس و به منظور اطلاع دقیق‌تر از فعالیت‌های دانشکده طب سنتی و وضعیت پیشرفت این طب در مشهد مقدس با مهدی یوسفی، معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به گفت‌وگو نشستیم.
وی در ابتدا با بیان اینکه دوره‌های پذیرش اول و دوم دانشکده، ورودی‌های سال 89 بودند اما به دلیل اینکه عملا ما استاد نداشتیم، به صورت مشترک در دانشگاه تهران آغاز به تحصیل کردند، بیان کرد: نخستین ورودی‌های ما سه نفر بودند که طی این پنج سال شمار آن به 57 نفر رسیده است و می‌توان گفت دانشکده طب سنتی از سال 90 به شکل مستقل کار خود را آغاز کرد، از بهمن 91 دانشجوها در این دانشگاه مشغول تحصیل شدند و پس از آن نیز تقریبا هر سال پذیرش دانشجو داشته‌ایم.
تحصیل 57 دانشجوی دکترای تخصصی در دانشکده طب سنتی مشهد
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل مشهد ادامه داد: بدون احتساب پذیرش بهمن‌‌ماه سال جاری در حال حاضر 57 دانشجو در دانشکده مشغول به تحصیل هستند. روزهای آغاز تأسیس دانشکده به جهت نبود هیئت علمی، اساتید از تهران دعوت می‌شدند اما اکنون حدود دو سال است که با جذب شش متخصص طب سنتی ایرانی عملا نیاز ما به اساتید سایر دانشگاه‌ها برطرف شده است البته از تجربیات آن‌ها همچون گذشته بهره‌مند می‌شویم.
وی گفت: مدت زمان دوره تحصیلی حداقل چهار سال خواهد بود اما به سبب جدید بودن رشته، فعالیت‌های پژوهشی و اینکه بسیاری از پزشکان پیش از ورود به این مقطع مطالعات تخصصی خاص مرتبط با این رشته نداشته‌اند، دوره بسیاری از ورودی‌های سال‌های 86 و 87، شش سال به طول انجامید اما اگر دانشجو از ظرفیت و آمادگی بالایی برخوردار باشد، اتمام دوره در کمتر از چهار سال نیز امکان‌پذیر است و عملا طول دوره بین سه و نیم تا شش سال متغیر است. بر همین اساس تاکنون یک نفر فارغ‌التحصیل شده و چهار نفر دیگر نیز در نوبت دفاع هستند که امیدواریم آنان نیز تا پایان سال فارغ التحصیل شوند.
یوسفی در ادامه درباره شرایط ورود به این رشته نیز ابراز کرد: مقطع تحصیلی رشته طب و داروسازی سنتی دکتری تخصصی است که پزشک عمومی یا داروساز عمومی مجوز ورود به این رشته را دارند. آزمون‌های آن نیز همزمان با آزمون‌های دکتری تخصصی است که تاکنون در آبان‌ماه هر سال برگزار می‌شد اما ممکن است سال آینده با آزمون‌های تخصصی دستیاری تجمیع شده و در اردیبهشت‌ماه برگزار شود.
وی در خصوص تمایزات طب سنتی و مکمل نیز افزود: طب سنتی مربوط به کشورهایی است که سابقه و تمدن طبی دارند مانند هند، چین، ایران و یونان که مکتب طبی داشته‌اند، همچنین مکتب طب ایرانی در همه جای دنیا به عنوان طب غالب شناخته می‌شده است. طب دیگری نیز وجود دارد که از قدمت طولانی برخوردار نیست و گاهی اوقات در حد و اندازه یک مکتب یا مدیکال سیستم محسوب نمی‌شود، مبانی و کلیات داشته و در بیماری‌های مختلف اظهار نظر می‌کند اما صرفا یک روش طبی به شمار نمی‌رود.
مشهد؛ تنها دانشگاه دارای گروه آموزشی طب چینی و مکمل
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت همچنین اضافه کرد: در حال حاضر در همه جای دنیا به دلیل نتایج مثبت این طب در درمان بیماری‌ها از ظرفیت طب مکمل نیز استفاده میشود. در کشور ما نیز طب غالب، طب نوین است که در دانشگاه‌ها در حال تدریس است اما چون حوزه تمدنی ایران خود صاحب مکتب طبی بوده است، طب سنتی نیز داریم؛ بر همین اساس از آنجا که مشهد تنها دانشگاهی است که گروه آموزشی طب چینی را نیز داراست تصمیم گرفتیم تا از این پتانسیل ارزشمند در قالب یک گروه آموزشی استفاده کرده که اگر نیاز شد هم دانشجو جذب شود و هم در سایر فعالیت های آموزشی، پژوهشی و درمانی به دانشکده یاری رساند.
وی به وجود سه گروه آموزشی در دانشکده طب سنتی مشهد اشاره و عنوان کرد: سه گروه آموزشی در دانشکده فعال هستند که عبارتند از طب ایرانی که استاد، دانشجو و درمانگاه دارد، طب سنتی چینی که دانشجو ندارد اما علاوه بر مشارکت در فعالیت‌های پژوهشی دانشکده، عمدتا صبح و بعدازظهر در بیمارستان امام رضا(ع) به مراجعان خدمات درمانی ارائه می‌دهد و گروه داروسازی سنتی بالینی که عملا غیر فعال است زیرا معادل این گروه یک گروه داروسازی سنتی در دانشکده داروسازی نیز وجود دارد که ما تمایل داشتیم آن گروه نیز به دانشکده ملحق شود چرا که داروساز سنتی برای پزشک سنتی دارو تولید می‌کند اما متأسفانه بنا به دلایلی این اتفاق محقق نشد.
ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی و درمانی در دانشکده طب سنتی
یوسفی اشاره کرد: به طور کلی رسالت اصلی دانشکده طب سنتی به سه حوزه مرتبط میشود، در درجه نخست، آموزش دانشجویان به گونه‌ای که پزشکان پذیرفته شده در آزمون کتبی و مصاحبه شفاهی به عنوان دستیار تخصصی آموزش می‌بینند و در نهایت متخصص این رشته می‌شوند. بخش دوم، بخش درمانی است که شامل کلینیک دانشکده بوده و دانشجویان و اساتید در آن خدمات درمانی ارائه می‌دهند و حوزه دیگر انجام فعالیت‌های پژوهشی در قالب انجام تحقیقات و پایان‌نامه‌هاست.
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل مشهد یا اشاره یه دیگر حوزه‌های مرتبط اظهار کرد: در سایر موارد همچون آموزش کارکنان و عموم، برنامه‌های رسانه‌ای، تبلیغاتی و تهیه و تدوین بسته‌های آموزشی نیز دانشکده در حد توان همکاری می‌کند.
وی همچنین در خصوص فعالیت‌های دانشکده طب سنتی در آموزش عموم مردم نیز یادآور شد: آموزش عمومی به دو صورت می‌تواند انجام گیرد، نخست اینکه دانشکده به طور مستقیم، انجام کارهای اجرایی همچون تبلیغات، تخصیص فضا، ثبت‌نام و ... را بر عهده گیرد و یا کار به شرکت‌های بیرون واگذار شود و ما تنها محتوا و نیروی متخصص را تأمین کنیم که به جهت کمبود وقت و نیرو صورت دوم را انتخاب کرده‌ایم و در سال‌های گذشته طی قراردادهایی که با چند شرکت داشتیم، این امر محقق شد.
ایجاد یک موکب به منظور ارائه خدمات درمانی طب سنتی ویژه ایام اربعین در سال آینده
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اقدامات صورت گرفته توسط این دانشکده در مناسبت‌های مذهبی اعلام کرد: در سال گذشته یک ویژه‌نامه برای زائران پیاده امام رضا(ع) منتشر شد و در اختیار این افراد قرار گرفت. همچنین با سالن مهران مشهد نیز هماهنگی‌هایی جهت ارائه خدمات درمانی به زائران انجام شد.
وی با اشاره به دیگر خدمات این دانشکده برای عموم مردم ادامه داد: برای سال آینده نیز تمهیداتی مبنی بر ایجاد موکب در مسیر کربلا مد نظر قرار دارد تا عملا بتوانیم خدمات طب سنتی را برای زائران اربعین نیز ارائه دهیم که در حال مکاتبه برای تأمین پیش‌نیازهای آن هستیم.
جذب صددرصدی فارغ‌التحصیلان رشته طب سنتی ایرانی
وی از جذب کلیه فارغ‌التحصیلان این رشته خبر داد و گفت: تمام این افراد به نوعی جذب می‌شوند و بر مبنای تعهدات قانونی که به دانشکده دارند به میزان مدت تحصیل باید فعالیت کنند، علی‌الخصوص طی سال‌های ابتدایی که دانشکده‌های طب سنتی در کشور به صورت مبرم نیاز به استاد دارند. بنابراین نمی‌توانند اشتغال آزاد داشته باشند لذا در دو حوزه آموزشی و درمانی تحت نظر دانشگاه‌ها مشغول خدمت خواهند شد.
یوسفی در ادامه با اشاره به وجود پنج مرکز درمانی طب سنتی در مشهد ابراز کرد: علاوه بر درمانگاه دانشکده و سلامتکده طب سنتی واقع در میدان تختی که مهرماه سال جاری رسما آغاز به کار کرد و تقریبا عصر هفت روز هفته آماده خدمات‌رسانی به شهروندان است، درمانگاه بیمارستان امام رضا(ع)، درمانگاه بیمارستان قائم(عج) و مرکز درمانی ایثار نیز خدمات درمانی طب سنتی ایرانی ارائه می‌دهند.
ضرورت نقش‌آفرینی گسترده‌تر بخش خصوصی در حوزه طب سنتی
وی اضافه کرد: یکی دیگر از چالش‌های پیش روی گسترش این طب در مشهد، مشارکت بی‌رمق بخش خصوصی و وجود موانعی است که بر سر راه آن وجود دارد لذا امید است به زودی این موانع برطرف شده و شاهد ورود و مشارکت پررنگ‌تر این بخش به منظور گسترش زیرساخت‌های درمانی این طب در مشهد مقدس باشیم.
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت با اشاره به تغییر پزشکان برخی از کلینیک‌های طب سنتی و گلایه برخی از مردم اظهار کرد: این امر به مرکز درمانی ایثار مرتبط می‌شد که پس از راه‌اندازی سلامتکده طب سنتی به منظور تجهیز این مرکز و دانشکده طب سنتی، تعداد پزشکان مستقر در کلینیک ایثار از سه نفر به مدت چهار روز در هفته مشغول خدمت بودند که پس از این اقدام به حضور دو نفر در هفته کاهش یافت لذا افرادی که در آن مرکز نوبت گرفته بودند باید باید به دانشکده مراجعه می‌کردند اما برنامه درمانی پزشکانی که در دانشکده مشغول بودند، تغییری نکرده است.
داروخانه دانشکده؛ تنها داروخانه معتبر طب سنتی در مشهد
وی در خصوص تعداد داروخانه‌های طب سنتی در مشهد نیز اینگونه پاسخ داد: در حال حاضر تنها داروخانه، داروخانه خود دانشکده است که امیدواریم برای سلامتکده نیز به تدریج این داروخانه راه‌اندازی شود زیرا در خصوص دارو در حال حاضر ما با معذوریت مواجه هستیم چرا که محیط‌های بیمارستانی و داروخانه‌های بیرون اکنون این آمادگی را ندارند.
وی با بیان اینکه اقلام دارویی تنها محدود به داروخانه دانشکده نیست،ابراز کرد: داروهای طب سنتی از خارج از این فضا و عطاری‌های سطح شهر نیز قابل دسترس است؛ فقط یک سری داروها وجود دارد که قبلا فرموله و یا در کارخانه‌های مختلف تولید شده که اختصاص به داروخانه دانشکده دارد.
یوسفی در بخش دیگری از سخنانش به شمار زیاد عطاری‌ها در سطح شهر اشاره و اظهار کرد: عطاری‌ها، ترکیبی از افراد مختلف را شامل میشود، افرادی که سابقه و تجارب بسیار خوبی هستند و برخی دیگر نیز غالبا نیروهای جوانی به مشار می‌روند که صرفا با انگیزه‌های مالی وارد این حرفه شده‌اند و دانش این کار را ندارند و متأسفانه تعدادشان در سال‌های اخیر رو به افزایش است.
امکان تعطیلی یکباره عطاری‌ها وجود ندارد/ باید ضابطه‌مند شوند
وی با تأکید بر اینکه امکان تعطیلی یکباره تمام عطاری‌ها وجود نداشته و نباید به همه این مراکز به یک دیده نگریست و برچسب زد، گفت: ضروری است این افراد نیز آموزش دیده و ضابطه‌مند شوند یعنی به هر کسی مجوز داده نشود، هر کس تخلف کرد به سرعت برخورد شود زیرا با جریمه صدهزار تومان مشکل برطرف نخواهد شد چرا که این افراد با سلامت مردم سروکار دارند.
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل مشهد با بیان اینکه سیاست ما بهره‌گیری از نیروهای قدیمی و سالم است که برای حضور در دانشکده و استفاده از تجارب این افراد از آن‌ها دعوت شده است، ابراز کرد: با این وجود این افراد طبق قانون حق ویزیت، مشاوره و معاینه ندارند و صرفا فروشنده‌اند اما متأسفانه این اتفاق در اکثر عطاری‌ها می‌افتد بنابراین ضروری است تا وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو که متولی اصلی نظارت و بازرسی بر این امر است در این خصوص ورود جدی داشته باشد.
وی در ادامه توضیحاتش در خصوص چگونگی دریافت مجوز از سوی این مکان‌ها افزود: مجوزها را از وزارت صنعت، معدن، تجارت و اتحادیه خودشان اخذ می‌کنند و دانشکده در این فرآیند هیچ نقشی ایفا نمی‌کند اما هنگامی که تخلف می‌کنند دانشگاه باید نظارت کنند لذا این یک مشکل فرایندی است که در گستره کشوری باید حل شود. این روند که ما در ابتدا مجوز می‌دهیم بعد که تخلف کردند برخورد می‌کنیم، رویه صحیحی نیست زیرا یا باید در ابتدا مجوز را صادر نکنیم و یا آموزش داده و در مجوزدهی سخت‌گیری‌های بیشتری صورت گیرد تا در آینده در امر نظارت مشکلی پیش نیاید.
ضرورت حل مشکل ساماندهی و نظارت بر عطاری‌ها در سطوح وزارت‌خانه‌ای
یوسفی با بیان اینکه در این مسیر تخلفات زیادی صورت می‌گیرد و وزارت صنعت نیز از آنجایی که نیروی کافی در برخورد با این افراد در اختیار ندارد به صورت جدی درگیر نمی‌شود، بیان کرد: این مشکل، ساختاری و قانونی است و باید بین وزارت صنعت و بهداشت در سطوح وزارت خانه‌‌ای مرتفع شود.
وی به داروخانه‌های معتبر طب سنتی در سطح مشهد نیز اشاره و اظهار کرد: عطاری‌های موجود در سطح شهر چندان اصول نگهداری دارو را رعایت نمی‌کنند چرا که دارو به صورت بدون بسته‌بندی بهداشتی و در مقابل نور آفتاب نگهداری میشود که ممکن است آلودگی قارچی پیدا کند. عطاری‌های قدیمی ممکن است این جوانب را آنطور که باید رعایت نکنند اما سلامت نفس دارند و داروها را با مواد دیگری مخلوط نمی‌کنند به همین خاطر ما در این زمینه شاخص قابل توجهی نداشته و این ضوابط تاکنون تدوین نشده است.
نقش پررنگ رسانهها در ترویج طب سنتی ایرانی در جامعه
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت در زمینه تعامل دانشکده با رسانهها نیز اینگونه توضیح داد: با رسانهها تعاملاتی داریم و هر زمان که تقاضا کرده‌‌اند، در مناسبت‌های مختلف به به صورت حضوری، مصاحبه و یا همکاری در تهیه ویژه‌نامه‌ها همکاری به طور کامل صورت گرفته است اما برنامه مدون و منسجم آموزشی تاکنون از سوی رسانهها دریافت نکرده‌ایم زیرا مدیریت این موضوع بر عهده خود رسانه‌هاست لذا ما این آمادگی را داریم که در صورت ابلاغ یک برنامه آموزشی مدون از جانب یک رسانه، مدرس و محتوا را برایشان تأمین کنیم.
وی همچنین نقش رسانهها را در ترویج طب سنتی میان مردم پررنگ توصیف کرد و یادآور شد: نقش رسانهها در این مقوله بسیار حائز اهمیت است، علی‌الخصوص رسانه ملی که توقع ما از آن بیش از سایر رسانهها است و دانشکده همچون گذشته آمادگی همکاری همه جانبه با صدا و سیما را دارد چرا که معرفی این نوع طب و اشاعه آن بین مردم از وظایف این رسانه به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: اینکه سایر رسانهها نیز به این موضوع بپردازند قابل تقدیر است، اما مسلما برد اجتماعی رسانه ملی به مراتب از رسانه‌های دیگر بیشتر است البته تاکنون مراجعاتی محدود آن هم با رویکردی خاص وجود داشته است اما این امر انتظارات ما از رسانه ملی را برآورده نکرده است.
یوسفی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به لزوم تخصصی‌سازی درمانگاه‌های طب سنتی ابراز کرد: در حال حاضر بیماری‌ها به شکل عمومی پذیرش میشود اما باید به تدریج به سمت ایجاد درمانگاه‌های تخصصی پیش برویم زیرا نگاه ما اصلاح تمامیت بدن است البته باید این را اضافه کرد که ما هنوز در ابتدای کار هستیم و دانشجویان نیز باید در ابتدا بر کلیه جوانب این رشته مسلط شوند و با افزایش تعداد متخصصان و درمانگاه‌های طب سنتی قطعا به سوی درمانگاه‌های تخصصی این رشته حرکت خواهیم کرد.
جذب خبرگان بدون مدرک
وی جذب افراد مطلع و با تجربه طب سنتی که دارای مدرک تخصصی این رشته نیستند، را رویکرد دانشکده طب سنتی عنوان کرد و افزود: ما به اتحادیه عطاری نامه ارسال کردیم که اگر افرادی در این حوزه از تجارب کافی برخوردار بوده و توانایی ویزیت بیمار را دارند، معرفی کنند تا علاوه بر بهره‌گیری دانشجویان از تجارب این افراد، اشکالات و نقاط ضعف آن‌ها نیز شناسایی شود.
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل ادامه داد: وزارت خانه نیز به تدریج در حال ایجاد شرایطی برای جذب «خبرگان بدون مدرک» است تا افرادی که در این خصوص از علم و تجربیات کافی برخوردار بوده اما مدرک دانشگاهی ندارند، بتوانند در محافل دانشگاهی خدمات ارائه دهند چرا که بر اساس قوانین جاری این افراد، اجازه کار مستقل نداشته و باید حتما زیر نظر پزشک و در گام نخست در محافل دانشگاهی به فعالیت بپردازند.
وی همچنین درباره پوشش بیمه‌ای خدمات طب سنتی اینگونه توضیح داد: در حال حاضر تنها 56 قلم دارو که در زمان وزارت دکتر مرضیه وحید دستجردی، وزیر سابق بهداشت تحت پوشش بیمه‌ای قرار گرفت، موجود است و خدماتی چون ویزیت، حجامت، مشاوره و ... هیچ کدام پوشش بیمه‌ای ندارند، البته شخص وزیر در این خصوص قول‌هایی داده‌اند تا در جلسات شورای عالی بیمه این موضوع بررسی شده و در آینده برخی از این خدمات نیز تحت پوشش قرار گیرند.
برخی از معاونت‌های وزارت بهداشت اعتقادی به این طب ندارند
یوسفی در ادامه سخنانش از برخی برخوردهای سلیقه‌ای با طب سنتی در سطح وزارتخانه اظهار گلایه کرد و گفت: وضعیت حمایت از طب سنتی در وزارتخانه مطلوب است و تا جایی که مطلع هستیم شخص وزیر از مدافعان جدی این موضوع به شمار می‌روند اما از سوی دیگر نیز شاهد برخی مخالفت‌ها و برخوردهای سلیقه‌ای در سطوح معاونت‌های وزارتخانه هستیم که به صراحت اذعان می‌کنند چندان اعتقادی به طب سنتی و توسعه آن ندارند.
وی با اشاره به اینکه طب سنتی دارای پتانسیل بسیار خوبی است که علاوه بر تقویت خودباوری، دانش ملی ما را نیز در سطح دنیا معرفی خواهد کرد، ادامه داد: توسعه این طب نه تنها استقلال ما را حفظ می‌کند بلکه کارآفرینی و افزایش سطح سلامت جامعه را نیز در پی دارد بنابراین به نظر می‌رسد اگر کشور در این زمینه سرمایه‌گذاری کند در سال‌های نه چندان دور می‌تواند از آن بهره‌برداری کند.
برخوردهای سلیقه‌ای با طب سنتی در سطوح بالا، توسعه آن را با کندی مواجه می‌کند
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت در ادامه بر حمایت جدی‌تر و عدم اعمال برخوردهای سلیقه‌ای در این خصوص تأکید کرد و افزود: تقاضای ما این است که این موضوع از سوی سطوح بالاتر مورد حمایت جدی‌تری قرار گیرد تا فضا یکدست‌تر شود زیرا در حال حاضر سلیقه‌های افراد در حال نقش‌آفرینی است.
وی همچنین اضافه کرد: وقتی در سطح سیاست‌های کلان نظام یعنی ابلاغیه رهبر معظم انقلاب و برنامه پنجم و ششم توسعه کشور بر این موضوع تأکید شده است همه موظفند از آن تبعیت کنند و اینکه یک مدیرکل یا معاون در سطح وزارتخانه با آن مخالفت کند، دیگر معنا ندارد و با این شرایط قطعا پیشرفتی صورت نخواهد گرفت.
ظرفیت قابل‌توجه استان خراسان در پرورش گیاهان دارویی
یوسفی در خاتمه در پاسخ به این پرسش که با توجه به کویری بودن خراسان و تنوع بالای این استان در پرورش گیاهان دارویی آیا برنامه‌ریزی جامعی در این خصوص صورت گرفته است، اظهار کرد: برنامه‌ریزی ویژه‌ای تاکنون صورت نگرفته است زیرا این موضوع رسالت دانشکده محسوب نمی‌شود و متولی درجه اول آن وزارت جهاد کشاورزی است که باید ورود جدی‌تری در این زمینه داشته باشد.
وی یادآور شد: وظیفه ما سفارش اقلام گیاهی مورد نیاز است اما در همین راستا طی جلساتی که با معاونت آموزشی وزارت جهاد کشاورزی داشته‌ایم، فهرستی از این داروها را تهیه و به آنان تحویل داده‌ایم زیرا ما در بحث کاشت، داشت و برداشت این گیاهان تخصص نداریم و وزارت جهاد کشاورزی باید این اقلام را پرورش داده، ما آن را فرموله کرده و به صورت دارو به مردم تحویل دهیم.
این دانشکده مشهد در حال حاضر متشکل از 14 عضو هیئت علمی است که شش عضو آن در گروه طب سنتی ایرانی، شش عضو در گروه طب سوزنی(چینی) و مکمل و دو عضو در گروه داروسازی سنتی بالینی مشغول به فعالیت علمی، پژوهشی، آموزشی و درمانی هستند.
بر همین اساس و به منظور اطلاع دقیق‌تر از فعالیت‌های دانشکده طب سنتی و وضعیت پیشرفت این طب در مشهد مقدس با مهدی یوسفی، معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به گفت‌وگو نشستیم.
وی در ابتدا با بیان اینکه دوره‌های پذیرش اول و دوم دانشکده، ورودی‌های سال 89 بودند اما به دلیل اینکه عملا ما استاد نداشتیم، به صورت مشترک در دانشگاه تهران آغاز به تحصیل کردند، بیان کرد: نخستین ورودی‌های ما سه نفر بودند که طی این پنج سال شمار آن به 57 نفر رسیده است و می‌توان گفت دانشکده طب سنتی از سال 90 به شکل مستقل کار خود را آغاز کرد، از بهمن 91 دانشجوها در این دانشگاه مشغول تحصیل شدند و پس از آن نیز تقریبا هر سال پذیرش دانشجو داشته‌ایم.
تحصیل 57 دانشجوی دکترای تخصصی در دانشکده طب سنتی مشهد
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل مشهد ادامه داد: بدون احتساب پذیرش بهمن‌‌ماه سال جاری در حال حاضر 57 دانشجو در دانشکده مشغول به تحصیل هستند. روزهای آغاز تأسیس دانشکده به جهت نبود هیئت علمی، اساتید از تهران دعوت می‌شدند اما اکنون حدود دو سال است که با جذب شش متخصص طب سنتی ایرانی عملا نیاز ما به اساتید سایر دانشگاه‌ها برطرف شده است البته از تجربیات آن‌ها همچون گذشته بهره‌مند می‌شویم.
وی گفت: مدت زمان دوره تحصیلی حداقل چهار سال خواهد بود اما به سبب جدید بودن رشته، فعالیت‌های پژوهشی و اینکه بسیاری از پزشکان پیش از ورود به این مقطع مطالعات تخصصی خاص مرتبط با این رشته نداشته‌اند، دوره بسیاری از ورودی‌های سال‌های 86 و 87، شش سال به طول انجامید اما اگر دانشجو از ظرفیت و آمادگی بالایی برخوردار باشد، اتمام دوره در کمتر از چهار سال نیز امکان‌پذیر است و عملا طول دوره بین سه و نیم تا شش سال متغیر است. بر همین اساس تاکنون یک نفر فارغ‌التحصیل شده و چهار نفر دیگر نیز در نوبت دفاع هستند که امیدواریم آنان نیز تا پایان سال فارغ التحصیل شوند.
یوسفی در ادامه درباره شرایط ورود به این رشته نیز ابراز کرد: مقطع تحصیلی رشته طب و داروسازی سنتی دکتری تخصصی است که پزشک عمومی یا داروساز عمومی مجوز ورود به این رشته را دارند. آزمون‌های آن نیز همزمان با آزمون‌های دکتری تخصصی است که تاکنون در آبان‌ماه هر سال برگزار می‌شد اما ممکن است سال آینده با آزمون‌های تخصصی دستیاری تجمیع شده و در اردیبهشت‌ماه برگزار شود.
وی در خصوص تمایزات طب سنتی و مکمل نیز افزود: طب سنتی مربوط به کشورهایی است که سابقه و تمدن طبی دارند مانند هند، چین، ایران و یونان که مکتب طبی داشته‌اند، همچنین مکتب طب ایرانی در همه جای دنیا به عنوان طب غالب شناخته می‌شده است. طب دیگری نیز وجود دارد که از قدمت طولانی برخوردار نیست و گاهی اوقات در حد و اندازه یک مکتب یا مدیکال سیستم محسوب نمی‌شود، مبانی و کلیات داشته و در بیماری‌های مختلف اظهار نظر می‌کند اما صرفا یک روش طبی به شمار نمی‌رود.
مشهد؛ تنها دانشگاه دارای گروه آموزشی طب چینی و مکمل
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت همچنین اضافه کرد: در حال حاضر در همه جای دنیا به دلیل نتایج مثبت این طب در درمان بیماری‌ها از ظرفیت طب مکمل نیز استفاده میشود. در کشور ما نیز طب غالب، طب نوین است که در دانشگاه‌ها در حال تدریس است اما چون حوزه تمدنی ایران خود صاحب مکتب طبی بوده است، طب سنتی نیز داریم؛ بر همین اساس از آنجا که مشهد تنها دانشگاهی است که گروه آموزشی طب چینی را نیز داراست تصمیم گرفتیم تا از این پتانسیل ارزشمند در قالب یک گروه آموزشی استفاده کرده که اگر نیاز شد هم دانشجو جذب شود و هم در سایر فعالیت های آموزشی، پژوهشی و درمانی به دانشکده یاری رساند.
وی به وجود سه گروه آموزشی در دانشکده طب سنتی مشهد اشاره و عنوان کرد: سه گروه آموزشی در دانشکده فعال هستند که عبارتند از طب ایرانی که استاد، دانشجو و درمانگاه دارد، طب سنتی چینی که دانشجو ندارد اما علاوه بر مشارکت در فعالیت‌های پژوهشی دانشکده، عمدتا صبح و بعدازظهر در بیمارستان امام رضا(ع) به مراجعان خدمات درمانی ارائه می‌دهد و گروه داروسازی سنتی بالینی که عملا غیر فعال است زیرا معادل این گروه یک گروه داروسازی سنتی در دانشکده داروسازی نیز وجود دارد که ما تمایل داشتیم آن گروه نیز به دانشکده ملحق شود چرا که داروساز سنتی برای پزشک سنتی دارو تولید می‌کند اما متأسفانه بنا به دلایلی این اتفاق محقق نشد.
ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی و درمانی در دانشکده طب سنتی
یوسفی اشاره کرد: به طور کلی رسالت اصلی دانشکده طب سنتی به سه حوزه مرتبط میشود، در درجه نخست، آموزش دانشجویان به گونه‌ای که پزشکان پذیرفته شده در آزمون کتبی و مصاحبه شفاهی به عنوان دستیار تخصصی آموزش می‌بینند و در نهایت متخصص این رشته می‌شوند. بخش دوم، بخش درمانی است که شامل کلینیک دانشکده بوده و دانشجویان و اساتید در آن خدمات درمانی ارائه می‌دهند و حوزه دیگر انجام فعالیت‌های پژوهشی در قالب انجام تحقیقات و پایان‌نامه‌هاست.
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل مشهد یا اشاره یه دیگر حوزه‌های مرتبط اظهار کرد: در سایر موارد همچون آموزش کارکنان و عموم، برنامه‌های رسانه‌ای، تبلیغاتی و تهیه و تدوین بسته‌های آموزشی نیز دانشکده در حد توان همکاری می‌کند.
وی همچنین در خصوص فعالیت‌های دانشکده طب سنتی در آموزش عموم مردم نیز یادآور شد: آموزش عمومی به دو صورت می‌تواند انجام گیرد، نخست اینکه دانشکده به طور مستقیم، انجام کارهای اجرایی همچون تبلیغات، تخصیص فضا، ثبت‌نام و ... را بر عهده گیرد و یا کار به شرکت‌های بیرون واگذار شود و ما تنها محتوا و نیروی متخصص را تأمین کنیم که به جهت کمبود وقت و نیرو صورت دوم را انتخاب کرده‌ایم و در سال‌های گذشته طی قراردادهایی که با چند شرکت داشتیم، این امر محقق شد.
ایجاد یک موکب به منظور ارائه خدمات درمانی طب سنتی ویژه ایام اربعین در سال آینده
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اقدامات صورت گرفته توسط این دانشکده در مناسبت‌های مذهبی اعلام کرد: در سال گذشته یک ویژه‌نامه برای زائران پیاده امام رضا(ع) منتشر شد و در اختیار این افراد قرار گرفت. همچنین با سالن مهران مشهد نیز هماهنگی‌هایی جهت ارائه خدمات درمانی به زائران انجام شد.
وی با اشاره به دیگر خدمات این دانشکده برای عموم مردم ادامه داد: برای سال آینده نیز تمهیداتی مبنی بر ایجاد موکب در مسیر کربلا مد نظر قرار دارد تا عملا بتوانیم خدمات طب سنتی را برای زائران اربعین نیز ارائه دهیم که در حال مکاتبه برای تأمین پیش‌نیازهای آن هستیم.
جذب صددرصدی فارغ‌التحصیلان رشته طب سنتی ایرانی
وی از جذب کلیه فارغ‌التحصیلان این رشته خبر داد و گفت: تمام این افراد به نوعی جذب می‌شوند و بر مبنای تعهدات قانونی که به دانشکده دارند به میزان مدت تحصیل باید فعالیت کنند، علی‌الخصوص طی سال‌های ابتدایی که دانشکده‌های طب سنتی در کشور به صورت مبرم نیاز به استاد دارند. بنابراین نمی‌توانند اشتغال آزاد داشته باشند لذا در دو حوزه آموزشی و درمانی تحت نظر دانشگاه‌ها مشغول خدمت خواهند شد.
یوسفی در ادامه با اشاره به وجود پنج مرکز درمانی طب سنتی در مشهد ابراز کرد: علاوه بر درمانگاه دانشکده و سلامتکده طب سنتی واقع در میدان تختی که مهرماه سال جاری رسما آغاز به کار کرد و تقریبا عصر هفت روز هفته آماده خدمات‌رسانی به شهروندان است، درمانگاه بیمارستان امام رضا(ع)، درمانگاه بیمارستان قائم(عج) و مرکز درمانی ایثار نیز خدمات درمانی طب سنتی ایرانی ارائه می‌دهند.
ضرورت نقش‌آفرینی گسترده‌تر بخش خصوصی در حوزه طب سنتی
وی اضافه کرد: یکی دیگر از چالش‌های پیش روی گسترش این طب در مشهد، مشارکت بی‌رمق بخش خصوصی و وجود موانعی است که بر سر راه آن وجود دارد لذا امید است به زودی این موانع برطرف شده و شاهد ورود و مشارکت پررنگ‌تر این بخش به منظور گسترش زیرساخت‌های درمانی این طب در مشهد مقدس باشیم.
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت با اشاره به تغییر پزشکان برخی از کلینیک‌های طب سنتی و گلایه برخی از مردم اظهار کرد: این امر به مرکز درمانی ایثار مرتبط می‌شد که پس از راه‌اندازی سلامتکده طب سنتی به منظور تجهیز این مرکز و دانشکده طب سنتی، تعداد پزشکان مستقر در کلینیک ایثار از سه نفر به مدت چهار روز در هفته مشغول خدمت بودند که پس از این اقدام به حضور دو نفر در هفته کاهش یافت لذا افرادی که در آن مرکز نوبت گرفته بودند باید باید به دانشکده مراجعه می‌کردند اما برنامه درمانی پزشکانی که در دانشکده مشغول بودند، تغییری نکرده است.
داروخانه دانشکده؛ تنها داروخانه معتبر طب سنتی در مشهد
وی در خصوص تعداد داروخانه‌های طب سنتی در مشهد نیز اینگونه پاسخ داد: در حال حاضر تنها داروخانه، داروخانه خود دانشکده است که امیدواریم برای سلامتکده نیز به تدریج این داروخانه راه‌اندازی شود زیرا در خصوص دارو در حال حاضر ما با معذوریت مواجه هستیم چرا که محیط‌های بیمارستانی و داروخانه‌های بیرون اکنون این آمادگی را ندارند.
وی با بیان اینکه اقلام دارویی تنها محدود به داروخانه دانشکده نیست،ابراز کرد: داروهای طب سنتی از خارج از این فضا و عطاری‌های سطح شهر نیز قابل دسترس است؛ فقط یک سری داروها وجود دارد که قبلا فرموله و یا در کارخانه‌های مختلف تولید شده که اختصاص به داروخانه دانشکده دارد.
یوسفی در بخش دیگری از سخنانش به شمار زیاد عطاری‌ها در سطح شهر اشاره و اظهار کرد: عطاری‌ها، ترکیبی از افراد مختلف را شامل میشود، افرادی که سابقه و تجارب بسیار خوبی هستند و برخی دیگر نیز غالبا نیروهای جوانی به مشار می‌روند که صرفا با انگیزه‌های مالی وارد این حرفه شده‌اند و دانش این کار را ندارند و متأسفانه تعدادشان در سال‌های اخیر رو به افزایش است.
امکان تعطیلی یکباره عطاری‌ها وجود ندارد/ باید ضابطه‌مند شوند
وی با تأکید بر اینکه امکان تعطیلی یکباره تمام عطاری‌ها وجود نداشته و نباید به همه این مراکز به یک دیده نگریست و برچسب زد، گفت: ضروری است این افراد نیز آموزش دیده و ضابطه‌مند شوند یعنی به هر کسی مجوز داده نشود، هر کس تخلف کرد به سرعت برخورد شود زیرا با جریمه صدهزار تومان مشکل برطرف نخواهد شد چرا که این افراد با سلامت مردم سروکار دارند.
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل مشهد با بیان اینکه سیاست ما بهره‌گیری از نیروهای قدیمی و سالم است که برای حضور در دانشکده و استفاده از تجارب این افراد از آن‌ها دعوت شده است، ابراز کرد: با این وجود این افراد طبق قانون حق ویزیت، مشاوره و معاینه ندارند و صرفا فروشنده‌اند اما متأسفانه این اتفاق در اکثر عطاری‌ها می‌افتد بنابراین ضروری است تا وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو که متولی اصلی نظارت و بازرسی بر این امر است در این خصوص ورود جدی داشته باشد.
وی در ادامه توضیحاتش در خصوص چگونگی دریافت مجوز از سوی این مکان‌ها افزود: مجوزها را از وزارت صنعت، معدن، تجارت و اتحادیه خودشان اخذ می‌کنند و دانشکده در این فرآیند هیچ نقشی ایفا نمی‌کند اما هنگامی که تخلف می‌کنند دانشگاه باید نظارت کنند لذا این یک مشکل فرایندی است که در گستره کشوری باید حل شود. این روند که ما در ابتدا مجوز می‌دهیم بعد که تخلف کردند برخورد می‌کنیم، رویه صحیحی نیست زیرا یا باید در ابتدا مجوز را صادر نکنیم و یا آموزش داده و در مجوزدهی سخت‌گیری‌های بیشتری صورت گیرد تا در آینده در امر نظارت مشکلی پیش نیاید.
ضرورت حل مشکل ساماندهی و نظارت بر عطاری‌ها در سطوح وزارت‌خانه‌ای
یوسفی با بیان اینکه در این مسیر تخلفات زیادی صورت می‌گیرد و وزارت صنعت نیز از آنجایی که نیروی کافی در برخورد با این افراد در اختیار ندارد به صورت جدی درگیر نمی‌شود، بیان کرد: این مشکل، ساختاری و قانونی است و باید بین وزارت صنعت و بهداشت در سطوح وزارت خانه‌‌ای مرتفع شود.
وی به داروخانه‌های معتبر طب سنتی در سطح مشهد نیز اشاره و اظهار کرد: عطاری‌های موجود در سطح شهر چندان اصول نگهداری دارو را رعایت نمی‌کنند چرا که دارو به صورت بدون بسته‌بندی بهداشتی و در مقابل نور آفتاب نگهداری میشود که ممکن است آلودگی قارچی پیدا کند. عطاری‌های قدیمی ممکن است این جوانب را آنطور که باید رعایت نکنند اما سلامت نفس دارند و داروها را با مواد دیگری مخلوط نمی‌کنند به همین خاطر ما در این زمینه شاخص قابل توجهی نداشته و این ضوابط تاکنون تدوین نشده است.
نقش پررنگ رسانهها در ترویج طب سنتی ایرانی در جامعه
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت در زمینه تعامل دانشکده با رسانهها نیز اینگونه توضیح داد: با رسانهها تعاملاتی داریم و هر زمان که تقاضا کرده‌‌اند، در مناسبت‌های مختلف به به صورت حضوری، مصاحبه و یا همکاری در تهیه ویژه‌نامه‌ها همکاری به طور کامل صورت گرفته است اما برنامه مدون و منسجم آموزشی تاکنون از سوی رسانهها دریافت نکرده‌ایم زیرا مدیریت این موضوع بر عهده خود رسانه‌هاست لذا ما این آمادگی را داریم که در صورت ابلاغ یک برنامه آموزشی مدون از جانب یک رسانه، مدرس و محتوا را برایشان تأمین کنیم.
وی همچنین نقش رسانهها را در ترویج طب سنتی میان مردم پررنگ توصیف کرد و یادآور شد: نقش رسانهها در این مقوله بسیار حائز اهمیت است، علی‌الخصوص رسانه ملی که توقع ما از آن بیش از سایر رسانهها است و دانشکده همچون گذشته آمادگی همکاری همه جانبه با صدا و سیما را دارد چرا که معرفی این نوع طب و اشاعه آن بین مردم از وظایف این رسانه به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: اینکه سایر رسانهها نیز به این موضوع بپردازند قابل تقدیر است، اما مسلما برد اجتماعی رسانه ملی به مراتب از رسانه‌های دیگر بیشتر است البته تاکنون مراجعاتی محدود آن هم با رویکردی خاص وجود داشته است اما این امر انتظارات ما از رسانه ملی را برآورده نکرده است.
یوسفی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به لزوم تخصصی‌سازی درمانگاه‌های طب سنتی ابراز کرد: در حال حاضر بیماری‌ها به شکل عمومی پذیرش میشود اما باید به تدریج به سمت ایجاد درمانگاه‌های تخصصی پیش برویم زیرا نگاه ما اصلاح تمامیت بدن است البته باید این را اضافه کرد که ما هنوز در ابتدای کار هستیم و دانشجویان نیز باید در ابتدا بر کلیه جوانب این رشته مسلط شوند و با افزایش تعداد متخصصان و درمانگاه‌های طب سنتی قطعا به سوی درمانگاه‌های تخصصی این رشته حرکت خواهیم کرد.
جذب خبرگان بدون مدرک
وی جذب افراد مطلع و با تجربه طب سنتی که دارای مدرک تخصصی این رشته نیستند، را رویکرد دانشکده طب سنتی عنوان کرد و افزود: ما به اتحادیه عطاری نامه ارسال کردیم که اگر افرادی در این حوزه از تجارب کافی برخوردار بوده و توانایی ویزیت بیمار را دارند، معرفی کنند تا علاوه بر بهره‌گیری دانشجویان از تجارب این افراد، اشکالات و نقاط ضعف آن‌ها نیز شناسایی شود.
معاون آموزشی دانشکده طب سنتی و مکمل ادامه داد: وزارت خانه نیز به تدریج در حال ایجاد شرایطی برای جذب «خبرگان بدون مدرک» است تا افرادی که در این خصوص از علم و تجربیات کافی برخوردار بوده اما مدرک دانشگاهی ندارند، بتوانند در محافل دانشگاهی خدمات ارائه دهند چرا که بر اساس قوانین جاری این افراد، اجازه کار مستقل نداشته و باید حتما زیر نظر پزشک و در گام نخست در محافل دانشگاهی به فعالیت بپردازند.
وی همچنین درباره پوشش بیمه‌ای خدمات طب سنتی اینگونه توضیح داد: در حال حاضر تنها 56 قلم دارو که در زمان وزارت دکتر مرضیه وحید دستجردی، وزیر سابق بهداشت تحت پوشش بیمه‌ای قرار گرفت، موجود است و خدماتی چون ویزیت، حجامت، مشاوره و ... هیچ کدام پوشش بیمه‌ای ندارند، البته شخص وزیر در این خصوص قول‌هایی داده‌اند تا در جلسات شورای عالی بیمه این موضوع بررسی شده و در آینده برخی از این خدمات نیز تحت پوشش قرار گیرند.
برخی از معاونت‌های وزارت بهداشت اعتقادی به این طب ندارند
یوسفی در ادامه سخنانش از برخی برخوردهای سلیقه‌ای با طب سنتی در سطح وزارتخانه اظهار گلایه کرد و گفت: وضعیت حمایت از طب سنتی در وزارتخانه مطلوب است و تا جایی که مطلع هستیم شخص وزیر از مدافعان جدی این موضوع به شمار می‌روند اما از سوی دیگر نیز شاهد برخی مخالفت‌ها و برخوردهای سلیقه‌ای در سطوح معاونت‌های وزارتخانه هستیم که به صراحت اذعان می‌کنند چندان اعتقادی به طب سنتی و توسعه آن ندارند.
وی با اشاره به اینکه طب سنتی دارای پتانسیل بسیار خوبی است که علاوه بر تقویت خودباوری، دانش ملی ما را نیز در سطح دنیا معرفی خواهد کرد، ادامه داد: توسعه این طب نه تنها استقلال ما را حفظ می‌کند بلکه کارآفرینی و افزایش سطح سلامت جامعه را نیز در پی دارد بنابراین به نظر می‌رسد اگر کشور در این زمینه سرمایه‌گذاری کند در سال‌های نه چندان دور می‌تواند از آن بهره‌برداری کند.
برخوردهای سلیقه‌ای با طب سنتی در سطوح بالا، توسعه آن را با کندی مواجه می‌کند
معاون توسعه و سلامت وزارت بهداشت در ادامه بر حمایت جدی‌تر و عدم اعمال برخوردهای سلیقه‌ای در این خصوص تأکید کرد و افزود: تقاضای ما این است که این موضوع از سوی سطوح بالاتر مورد حمایت جدی‌تری قرار گیرد تا فضا یکدست‌تر شود زیرا در حال حاضر سلیقه‌های افراد در حال نقش‌آفرینی است.
وی همچنین اضافه کرد: وقتی در سطح سیاست‌های کلان نظام یعنی ابلاغیه رهبر معظم انقلاب و برنامه پنجم و ششم توسعه کشور بر این موضوع تأکید شده است همه موظفند از آن تبعیت کنند و اینکه یک مدیرکل یا معاون در سطح وزارتخانه با آن مخالفت کند، دیگر معنا ندارد و با این شرایط قطعا پیشرفتی صورت نخواهد گرفت.
ظرفیت قابل‌توجه استان خراسان در پرورش گیاهان دارویی
یوسفی در خاتمه در پاسخ به این پرسش که با توجه به کویری بودن خراسان و تنوع بالای این استان در پرورش گیاهان دارویی آیا برنامه‌ریزی جامعی در این خصوص صورت گرفته است، اظهار کرد: برنامه‌ریزی ویژه‌ای تاکنون صورت نگرفته است زیرا این موضوع رسالت دانشکده محسوب نمی‌شود و متولی درجه اول آن وزارت جهاد کشاورزی است که باید ورود جدی‌تری در این زمینه داشته باشد.
وی یادآور شد: وظیفه ما سفارش اقلام گیاهی مورد نیاز است اما در همین راستا طی جلساتی که با معاونت آموزشی وزارت جهاد کشاورزی داشته‌ایم، فهرستی از این داروها را تهیه و به آنان تحویل داده‌ایم زیرا ما در بحث کاشت، داشت و برداشت این گیاهان تخصص نداریم و وزارت جهاد کشاورزی باید این اقلام را پرورش داده، ما آن را فرموله کرده و به صورت دارو به مردم تحویل دهیم.
سلامت
| 
۱۳۹۶/۱۲/۱۵ - ۱۷:۱۲
پاسخ
برای دریافت خدمات طب سنتی در مشهد ،پیشنهاد می کنم به مجموعه طب سنتی طیبات مراجعه کنید ، هم پزشک متخصص طب سنتی دارند و هم تکیسین های خوب و کاربلدی دارند ، ادرسش بین هدایت ۴۷ و ۴۹ طبقه سوم درمانگاه گوهر سلامت است 
