دیدار با بانوی قرآنی، محبوبه کاتب:
قرآن برای یک معلم فقط کتاب کار نیست
کانون خبرنگاران نبأ: داور مسابقات قرآن تشریح کرد: یک قرآن‌آموز قبل از آنکه جذب تدریس معلم شود، اخلاق معلم را درنظر دارد و آنچه که باعث جذب او می‌شود خلق قرآنی معلم است. اخلاق قرآنی باید با معلم و داور قرآن عجین باشد که بهترین روش جذب مخاطب است.
به گزارش کانون خبرنگاران ايكنا، نبأ، محبوبه کاتب متولد سال 1345 در تهران و فارغ‌التحصیل رشته الهیات، گرایش ادیان و عرفان در مقطع کارشناسی است. از سال 80 فعالیت قرآنی خود را در فرهنگسرای قرآن آغاز کرد و اکنون به عنوان معلم و داور کشوری اوقاف، در مسابقات مختلف من‌جمله مسابقات قرآنی سراج که در فرهنگسرای قرآن برگزار شد و نیز تدریس در فرهنگسرای قرآن و دارالقرآن امام علی(ع) واقع در سرچشمه تهران مشغول فعالیت است.
اولین تجربه تدریس در دوران راهنمایی
محبوبه کاتب، هماهنگ کننده داور مسابقات قرآنی کشور در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، در آستانه سی‌و‌هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب‌اسلامی، سخنان خود را با یادآوری خاطراتی از دوران پیش از انقلاب آغاز کرد و گفت: در خانواده‌ای مذهبی رشد و نمو یافتم. قبل از انقلاب و از همان عنفوان کودکی خود را مقید به حجاب می‌دانستم و در این زمینه هیچ اجباری از سوی خانواده وجود نداشت. با قرآن آشنا بودم و صبح‌ها با صدای قرآن پدرم از خواب بیدار می‌شدم. قبل از انقلاب که محصل بودم، معلم ما تسلطی بر قرآن و آموزش آن نداشت. یادم هست سال دوم راهنمایی بودم و معلم ما قرآن بلد نبود و من که با قرآن آشنا بودم، روخوانی می‌کردم و بچه‌ها با من می‌خواندند، و این در واقع اولین تجربه تدریس من در زمینه قرآن بود. بعد از پیروزی انقلاب دیپلم گرفتم و پس از ازدواج تا زمانی که فرزندانم به مرحله‌ای برسند که وابستگی کمتری داشته باشند هیچ فعالیت قرآنی نداشتم. پسر دومم 4 ساله بود که فعایت‌های قرآنی من به‌طور جدی شروع شد. همزمان به انجمن خوش‌نویسان و سازمان تبلیغات اسلامی به امید کتابت قرآن وارد شدم، که هنوز توفیق آن را نیافتم. خوشنویسی را تا مرحله ممتاز طی کردم ولی به دلایلی ادامه ندادم. در سازمان تبلیغات اسلامی تهران با همکاری خانم دل‌شب، دوره‌های تربیت معلم را گذراندم و از اساتید برجسته‌ای چون خانمها مهدوی و گودرزی بهره بردم.
شروع فعالیت در فرهنگسرای قرآن و تدریس تجوید
وی ادامه داد: بعد از گذراندن دوره‌های تربیت معلم به توصیه استادم شروع به تدریس کردم و اولین تدریسم تجوید سطح2 بود. از سال 80 در فرهنگسرای قرآن مشغول تدریس شدم. برایم فرقی نداشت در چه زمینه‌ای تدریس کنم، همین که می‌توانستم در زمینه قرآن کاری انجام دهم برایم خوشایند بود و به همین علت اگر موسسات قرآنی و نهادها و سازمان‌ها دعوت به همکاری می‌کردند، تا جایی که در توانم بود و شرایط خانوادگی اجازه می‌داد استقبال می‌کردم. دوره‌های تربیت داور را تحت تعلیم اساتیدی چون آقایان یاریگل، شهیدی و بحرالعلوم و استاد احمد ابوالقاسمی، در سازمان تبلیغات اسلامی تهران با موفقیت طی کردم و از آن پس در مسابقات قرآنی به عنوان داور دعوت می‌شدم. سال 84 که پسرم در دانشگاه و رشته برق‌صنعتی قبول شده بود، همزمان من نیز در رشته الهیات، گرایش ادیان‌وعرفان پذیرفته شدم و در سال 88 با معدل بالا فارغ‌التحصیل شدم.
در تربیت فرزندان دچار افراط و تفریط نشدیم
این معلم قرآن اذعان کرد: در تمام طول مدت تحصیل و فعالیتم در این سال‌ها، حمایت‌های همسرم و راهنمایی‌هایش باعث رشد و ارتقا دانش و فعالیت‌های قرآنی من شد. به نظرم یک خانم ابتدا باید وظیفه‌اش در زمینه همسری و مادری را خوب ایفا کند و بعد به دنبال فعالیت‌های خارج از خانه و کسب موفقیت در اجتماع باشد. این دو درکنار هم معنا و مفهوم پیدا می‌کند. من دارای 2 فرزند پسر هستم که هردوی آن‌ها در فضای قرآنی بزرگ شدند ولی من و همسرم سعی کردیم در تربیت آن‌ها دچار افراط و تفریط نشویم، نه اجباری به رفتن آن‌ها به کلاس قرآن داشتیم و نه آن‌ها را رها کردیم. البته خودشان در کلاس‌هایی که در بسیج تشکیل می‌شود به یادگیری آموزش قرآن پرداخته‌اند و پسر کوچکم که 22 سال سن دارد، در کلاس‌های موسسه احسن‌الحدیث شرکت می‌کند.
بهترین روش جذب مخاطب؛ اخلاق قرآنی
داور مسابقات قرآنی گفت: اگر بخواهیم قرآن محور تمام شئونات زندگی ما باشد باید بگویم فرقی ندارد اگر قاری قرآن، معلم قرآن و یا داور قرآن باشیم، باید بتوانیم قرآن را به صورت یک برنامه و سبک زندگی یاد بگیریم و دنبال کنیم. قرآن باید در متن زندگی ما باشد؛ با قرآن بخوابیم، بیدار شویم، صحبت کنیم و تدریس کنیم. یک قرآن‌آموز قبل از آنکه جذب تدریس معلم شود، اخلاق معلم را درنظر دارد و آنچه که باعث جذب او می‌شود خلق قرآنی معلم است. اصل کار، عمل به دستورات قرآن است، چه در زندگی شخصی خود و چه در ارتباط با مردم و محیط اجتماع، باید اهل قرآن باشیم. طبق آیه 9 سوره مبارکه عنکبوت، ایمان و عمل‌صالح باید همراه باهم باشند: «وَالَّذینَ آمنوا و عَمِلُوا الصّالِحات؛ و کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده‌اند». باید آموزه‌های قرآن را با دل و جان پذیرفته و به آن عمل نماییم. قرآن برای یک معلم فقط کتاب کار نیست، نامه خدا برای هدایت اوست. اخلاق قرآنی باید با معلم و داور قرآن عجین باشد که بهترین روش جذب مخاطب است. معلم و داور قرآن باید عامل قرآن باشد و در کنار تدریس به نکات کاربردی و مفاهیم قرآنی که راهکاری برای زندگی است اشاره کند.
سطح دانش قرآنی مردم بعد از انقلاب افزایش یافت
کاتب افزود: بعد از انقلاب به لطف و قوه الهی کلاس‌های قرآن گسترش یافت و قرآن زنده شد و روش‌های تدریس تغییر یافت که باعث بالارفتن سرعت یادگیری شد. خوشبختانه اکنون در همه جای کشور و در شهرها نهادها و سازمان‌های مختلف، کلاس‌های قرآن برگزار می‌کنند. و هرکس به فراخور نیاز و ظرفیت و استعدادی که دارد در این کلاس‌ها شرکت کرده و بهره می‌برد و چه بسیار افرادی که در این مسیر تقویت می‌شوند و رشد می‌کنند؛ گاه در زمینه حفظ، گاه تفسیر و قرائت. باتوجه به دغدغه‌ها و مطالبات مقام معظم رهبری که می‌فرمایند باید سطح دانش قرآنی مردم افزایش پیدا کند، وظیفه خود می‌دانم که هرچه در توان دارم در این مسیر گام بردارم.
معلم باید الگوی عملی برای قرآن‌آموز باشد
کاتب ادامه داد: در کنار مفاهیم قرآنی باید اخلاق قرآنی هم زیاد شود. معلمان، قاریان و داوران قرآن باید خود عامل به قرآن و دارای اخلاق قرآنی باشند. او باید در امر تدریس مصداق کاظمین‌الغیظ بودن و صبور بودن باشد و از تکبر به حکم قرآن به دور باشد؛ آیه 37 سوره مبارکه اسراء: «وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحًا: و در [روى] زمين به نخوت گام برمدار». معلم وسیله انتقال دانسته‌هایش به قرآن‌آموز است. در جایی‌که طبق روایتی از پیامبر اکرم(ص)، ماهیان دریا هم برای معلم قرآن دعا می‌کنند، «مُعَلِّمُ القُرآنِ یَستَغفِرُ لَهُ کُلِّ شَیءٍ حَتَّی الحوت فِی البَحر؛ برای معلم قرآن همه ذرات جهان طلب استغفار و دعا می‌کنند، حتی ماهی دریا»؛ دیگر چرا این کسوت مقدس را با بعضی نقایص آلوده نماییم؟ وقتی "من" نوعی اوامر الهی را نصب‌العین خود قرار دادم و بدان‌ها عمل نمودم دیگر قرآن‌آموزم به دنبال الگوهای دیگر نخواهد رفت و عملم بیش از هر گفتاری تکراری او را کفایت خواهد نمود. درواقع باید در کنار مفاهیم به جنبه‌های کاربردی آیات قرآن هم توجه شود. گاهی در کلاس‌ها در کنار آموزش روخوانی و تجوید به نکات کابردی و مفاهیم اخلاقی آیات قرآن کریم اشاره می‌شود؛ لذا قرآن‌آموزان باید توجه کنند نکته‌ای که معلم از آیات قرآن در کلاس مطرح می‌کند، ممکن است راهکاری برای خیلی از مسائل زندگی باشد.
این معلم قرآن در پایان یادآور شد: با توجه به اینکه در خیلی از شهرها و مناطق دور افتاده امکانات برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های قرآن در وضعیت حداقلی است، توجه مسئولان به این امر چه از لحاظ تامین امکانات مادی و یا تامین معلم قرآن می تواند کمک ارزنده‌ای در جهت توسعه و افزایش سطح سواد قرآنی در کشور باشد. ان‌شاءالله برگزاری کلاس‌های قرآن روزبه‌روز بیشتر شود و خداوند متعال درکنار قرائت، توفیق درک مفاهیم و پیام‌های قرآن را به همه ما عنایت فرماید و بتوانیم عاملان به قرآن باشیم. و در آخر امیدوارم که با قرآن محشور شویم و هرآنچه که هرکس در راه قرآن قدم برمی‌دارد و کمک به پیشبرد اهداف قرآن است، ذخیره آخرتمان شود.
مریم روزبهانی
اولین تجربه تدریس در دوران راهنمایی
محبوبه کاتب، هماهنگ کننده داور مسابقات قرآنی کشور در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، در آستانه سی‌و‌هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب‌اسلامی، سخنان خود را با یادآوری خاطراتی از دوران پیش از انقلاب آغاز کرد و گفت: در خانواده‌ای مذهبی رشد و نمو یافتم. قبل از انقلاب و از همان عنفوان کودکی خود را مقید به حجاب می‌دانستم و در این زمینه هیچ اجباری از سوی خانواده وجود نداشت. با قرآن آشنا بودم و صبح‌ها با صدای قرآن پدرم از خواب بیدار می‌شدم. قبل از انقلاب که محصل بودم، معلم ما تسلطی بر قرآن و آموزش آن نداشت. یادم هست سال دوم راهنمایی بودم و معلم ما قرآن بلد نبود و من که با قرآن آشنا بودم، روخوانی می‌کردم و بچه‌ها با من می‌خواندند، و این در واقع اولین تجربه تدریس من در زمینه قرآن بود. بعد از پیروزی انقلاب دیپلم گرفتم و پس از ازدواج تا زمانی که فرزندانم به مرحله‌ای برسند که وابستگی کمتری داشته باشند هیچ فعالیت قرآنی نداشتم. پسر دومم 4 ساله بود که فعایت‌های قرآنی من به‌طور جدی شروع شد. همزمان به انجمن خوش‌نویسان و سازمان تبلیغات اسلامی به امید کتابت قرآن وارد شدم، که هنوز توفیق آن را نیافتم. خوشنویسی را تا مرحله ممتاز طی کردم ولی به دلایلی ادامه ندادم. در سازمان تبلیغات اسلامی تهران با همکاری خانم دل‌شب، دوره‌های تربیت معلم را گذراندم و از اساتید برجسته‌ای چون خانمها مهدوی و گودرزی بهره بردم.
شروع فعالیت در فرهنگسرای قرآن و تدریس تجوید
وی ادامه داد: بعد از گذراندن دوره‌های تربیت معلم به توصیه استادم شروع به تدریس کردم و اولین تدریسم تجوید سطح2 بود. از سال 80 در فرهنگسرای قرآن مشغول تدریس شدم. برایم فرقی نداشت در چه زمینه‌ای تدریس کنم، همین که می‌توانستم در زمینه قرآن کاری انجام دهم برایم خوشایند بود و به همین علت اگر موسسات قرآنی و نهادها و سازمان‌ها دعوت به همکاری می‌کردند، تا جایی که در توانم بود و شرایط خانوادگی اجازه می‌داد استقبال می‌کردم. دوره‌های تربیت داور را تحت تعلیم اساتیدی چون آقایان یاریگل، شهیدی و بحرالعلوم و استاد احمد ابوالقاسمی، در سازمان تبلیغات اسلامی تهران با موفقیت طی کردم و از آن پس در مسابقات قرآنی به عنوان داور دعوت می‌شدم. سال 84 که پسرم در دانشگاه و رشته برق‌صنعتی قبول شده بود، همزمان من نیز در رشته الهیات، گرایش ادیان‌وعرفان پذیرفته شدم و در سال 88 با معدل بالا فارغ‌التحصیل شدم.
در تربیت فرزندان دچار افراط و تفریط نشدیم
این معلم قرآن اذعان کرد: در تمام طول مدت تحصیل و فعالیتم در این سال‌ها، حمایت‌های همسرم و راهنمایی‌هایش باعث رشد و ارتقا دانش و فعالیت‌های قرآنی من شد. به نظرم یک خانم ابتدا باید وظیفه‌اش در زمینه همسری و مادری را خوب ایفا کند و بعد به دنبال فعالیت‌های خارج از خانه و کسب موفقیت در اجتماع باشد. این دو درکنار هم معنا و مفهوم پیدا می‌کند. من دارای 2 فرزند پسر هستم که هردوی آن‌ها در فضای قرآنی بزرگ شدند ولی من و همسرم سعی کردیم در تربیت آن‌ها دچار افراط و تفریط نشویم، نه اجباری به رفتن آن‌ها به کلاس قرآن داشتیم و نه آن‌ها را رها کردیم. البته خودشان در کلاس‌هایی که در بسیج تشکیل می‌شود به یادگیری آموزش قرآن پرداخته‌اند و پسر کوچکم که 22 سال سن دارد، در کلاس‌های موسسه احسن‌الحدیث شرکت می‌کند.
بهترین روش جذب مخاطب؛ اخلاق قرآنی
داور مسابقات قرآنی گفت: اگر بخواهیم قرآن محور تمام شئونات زندگی ما باشد باید بگویم فرقی ندارد اگر قاری قرآن، معلم قرآن و یا داور قرآن باشیم، باید بتوانیم قرآن را به صورت یک برنامه و سبک زندگی یاد بگیریم و دنبال کنیم. قرآن باید در متن زندگی ما باشد؛ با قرآن بخوابیم، بیدار شویم، صحبت کنیم و تدریس کنیم. یک قرآن‌آموز قبل از آنکه جذب تدریس معلم شود، اخلاق معلم را درنظر دارد و آنچه که باعث جذب او می‌شود خلق قرآنی معلم است. اصل کار، عمل به دستورات قرآن است، چه در زندگی شخصی خود و چه در ارتباط با مردم و محیط اجتماع، باید اهل قرآن باشیم. طبق آیه 9 سوره مبارکه عنکبوت، ایمان و عمل‌صالح باید همراه باهم باشند: «وَالَّذینَ آمنوا و عَمِلُوا الصّالِحات؛ و کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده‌اند». باید آموزه‌های قرآن را با دل و جان پذیرفته و به آن عمل نماییم. قرآن برای یک معلم فقط کتاب کار نیست، نامه خدا برای هدایت اوست. اخلاق قرآنی باید با معلم و داور قرآن عجین باشد که بهترین روش جذب مخاطب است. معلم و داور قرآن باید عامل قرآن باشد و در کنار تدریس به نکات کاربردی و مفاهیم قرآنی که راهکاری برای زندگی است اشاره کند.
سطح دانش قرآنی مردم بعد از انقلاب افزایش یافت
کاتب افزود: بعد از انقلاب به لطف و قوه الهی کلاس‌های قرآن گسترش یافت و قرآن زنده شد و روش‌های تدریس تغییر یافت که باعث بالارفتن سرعت یادگیری شد. خوشبختانه اکنون در همه جای کشور و در شهرها نهادها و سازمان‌های مختلف، کلاس‌های قرآن برگزار می‌کنند. و هرکس به فراخور نیاز و ظرفیت و استعدادی که دارد در این کلاس‌ها شرکت کرده و بهره می‌برد و چه بسیار افرادی که در این مسیر تقویت می‌شوند و رشد می‌کنند؛ گاه در زمینه حفظ، گاه تفسیر و قرائت. باتوجه به دغدغه‌ها و مطالبات مقام معظم رهبری که می‌فرمایند باید سطح دانش قرآنی مردم افزایش پیدا کند، وظیفه خود می‌دانم که هرچه در توان دارم در این مسیر گام بردارم.
معلم باید الگوی عملی برای قرآن‌آموز باشد
کاتب ادامه داد: در کنار مفاهیم قرآنی باید اخلاق قرآنی هم زیاد شود. معلمان، قاریان و داوران قرآن باید خود عامل به قرآن و دارای اخلاق قرآنی باشند. او باید در امر تدریس مصداق کاظمین‌الغیظ بودن و صبور بودن باشد و از تکبر به حکم قرآن به دور باشد؛ آیه 37 سوره مبارکه اسراء: «وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحًا: و در [روى] زمين به نخوت گام برمدار». معلم وسیله انتقال دانسته‌هایش به قرآن‌آموز است. در جایی‌که طبق روایتی از پیامبر اکرم(ص)، ماهیان دریا هم برای معلم قرآن دعا می‌کنند، «مُعَلِّمُ القُرآنِ یَستَغفِرُ لَهُ کُلِّ شَیءٍ حَتَّی الحوت فِی البَحر؛ برای معلم قرآن همه ذرات جهان طلب استغفار و دعا می‌کنند، حتی ماهی دریا»؛ دیگر چرا این کسوت مقدس را با بعضی نقایص آلوده نماییم؟ وقتی "من" نوعی اوامر الهی را نصب‌العین خود قرار دادم و بدان‌ها عمل نمودم دیگر قرآن‌آموزم به دنبال الگوهای دیگر نخواهد رفت و عملم بیش از هر گفتاری تکراری او را کفایت خواهد نمود. درواقع باید در کنار مفاهیم به جنبه‌های کاربردی آیات قرآن هم توجه شود. گاهی در کلاس‌ها در کنار آموزش روخوانی و تجوید به نکات کابردی و مفاهیم اخلاقی آیات قرآن کریم اشاره می‌شود؛ لذا قرآن‌آموزان باید توجه کنند نکته‌ای که معلم از آیات قرآن در کلاس مطرح می‌کند، ممکن است راهکاری برای خیلی از مسائل زندگی باشد.
این معلم قرآن در پایان یادآور شد: با توجه به اینکه در خیلی از شهرها و مناطق دور افتاده امکانات برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های قرآن در وضعیت حداقلی است، توجه مسئولان به این امر چه از لحاظ تامین امکانات مادی و یا تامین معلم قرآن می تواند کمک ارزنده‌ای در جهت توسعه و افزایش سطح سواد قرآنی در کشور باشد. ان‌شاءالله برگزاری کلاس‌های قرآن روزبه‌روز بیشتر شود و خداوند متعال درکنار قرائت، توفیق درک مفاهیم و پیام‌های قرآن را به همه ما عنایت فرماید و بتوانیم عاملان به قرآن باشیم. و در آخر امیدوارم که با قرآن محشور شویم و هرآنچه که هرکس در راه قرآن قدم برمی‌دارد و کمک به پیشبرد اهداف قرآن است، ذخیره آخرتمان شود.
مریم روزبهانی
مطالب مرتبط
