جهت‌گیری خیر و ابزار صحیح؛ قیود قرآن برای رقابت سالم
گروه سیاسی: قید اول قرآن بر یک رقابت در هر حوزه‌ای از جمله انتخابات، جهت‌گیری آن به سمت خیرات است و قید دیگری که به تبع مورد اول برای یک رقابت صحیح استخراج می‌شود این است که وقتی مسابقه برای امور خیر تأیید می‌شود، طبیعتا نمی‌توان از روش‌های نادرست استفاده کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره نگاه اسلام به رقابت سیاسی و چارچوب‌ها و مؤلفه‌های یک رقابت اخلاق‌مدارانه گفت: در قدم اول با این سؤال مواجه هستیم که اسلام رقابت انتخاباتی را می‌پذیرد یا نمی‌پذیرد. براساس آموزه‌های دینی و آیات قرآن باید گفت اسلام رقابت را می‌پذیرد؛ رقابت اصولا یک پدیده انسانی است که از آغاز خلقت بشر، میان انسان‌ها وجود داشته است، البته رقابت ریشه‌ها و منشأهای متفاوت مثبت و منفی دارد که بعضی مواقع منشأ آن خودخواهی، جاه‌طلبی، حسادت است و گاهی اوقات منشأ صرفا انسانی به معنای حرکت انسانی پویای حیات‌بخش دارد که عاری از عناصر منفی است.
رقابت امری فطری است/ نقش اسلام؛ جهت‌دهی به امر رقابت
وی افزود: در حقیقت رقابت جزو پدیده‌های ریشه‌دار در فطرت انسان است. به عبارتی انسان به گونه‌ای آفریده شده است که نمی‌تواند رقابت نکند. برنامه‌‌ها و آموزه‌های اسلام هم برخلاف فطرت نیست، اما نقش اسلام این است که برخی امور فطری را که خالص، الهی و در جهت کمال است تقویت می‌کند؛ مانند اعتقاد به خدا و راستگویی و به برخی دیگر از امور فطری که دارای ریشههای مختلف هستند جهت می‌دهد و آنها را در مسیر تکامل قرار می‌دهد.
مبلغی اظهار کرد: رقابت از این نوع امور فطری است که هم دارای ریشههای انسانی، الهی و اخلاقی است و هم دارای ریشههای فجوری، غیرانسانی و شیطانی می‌باشد. در واقع اسلام هیچ‌گاه به دنبال حذف رقابت نبوده است زیرا این به معنای حذف پویایی، تحرک و حضور پرشور اجتماعی است.
«فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ»؛ بهترین سند قرآنی تأیید رقابت از نگاه اسلام
وی با بیان اینکه آیه شریفه «فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ» بهترین سند قرآنی برای پذیرش و تأیید رقابت در نگاه اسلام است، گفت: این آیه انواع رقابت‌ها را شامل می‌شود و لذا رقابت انتخاباتی نیز جزئی از آن خواهد بود. استباق به معنی رقابت میان فرد و مجموعه‌ای با فرد و مجموعه دیگری بر سر یک امر است منتهی اسلام و قرآن می‌خواهد این استباق به سمت خیرات و امور نیک جهت پیدا کند و حتی نه به سمت یک خیر بلکه خیرات.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس عنوان کرد: این نشان می‌دهد دامنه استباق در اسلام بسیار وسیع است و لازم است نسبت به هر امر خیری فضای استباق و رقابت در جامعه ایجاد شود تا با پویا ساختن جامعه خیرات تحقق پیدا کند. براین اساس اسلام استباق برای قدرت، جاه، مقام و ثروت را نمی‌پذیرد، زیرا اگر استباق که یک پدیده تحول‌بخش و تحرک‌ساز است در امور مربوط به هواهای نفسانی و در جهانی غیر از جهت اسلام، انقلاب و مردم صورت بگیرد عملا به اشاعه ناهنجاری‌های فرهنگی و دور شدن از خیرات می‌انجامد.
وی تأکید کرد: از آنجا که مسابقه، مردم را تا اعماق جانشان درگیر می‌کند اگر یک پدیده قوی و نیرومند مانند رقابت انتخاباتی به سمت امور غیراخلاقی حرکت کند فرهنگ جامعه نیز دگرگون می‌شود و این امور غیراخلاقی، ناهنجار و ضد ارزش را می‌پذیرد و به سمت دوری از خدا و کمال انسانی سوق می‌یابد.
جهت‌گیری به سمت خیرات؛ قید اسلام بر پدیده رقابت
مبلغی خاطرنشان کرد: در واقع قید اسلام بر یک رقابت در هر حوزه از جمله در انتخابات، جهت‌گیری آن به سمت خیرات است و اصل مسابقه را نه تنها می‌پذیرد بلکه آن را ترویج می‌کند و به آن امر می‌کند و حتی اصلی در اسلام و فقه مربوط به «سباق» وجود دارد.
وی تصریح کرد: قید و محدودیت دیگری که از این آیه شریفه به تبع قید اول برای یک رقابت صحیح در نگاه اسلام استخراج می‌شود این است که وقتی مسابقه و رقابت برای امور خیر تایید می‌شود، طبیعتا نمی‌توان از روش‌های نادرست استفاده کرد زیرا این مسئله نقض هدف مسابقه که رسیدن به خیرات است، می‌باشد.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس یادآور شد: به عبارتی اگر برای رسیدن به خیر از شر استفاده کنیم از همان گام اول هدف خیر را از بین بردیم و نابود کردیم.
وضعیت موجود در فضای انتخاباتی کشور فاصله زیادی با الگوی قرآنی رقابت دارد
حجت‌الاسلام مبلغی درباره نسبت شرایط واقعی رقابت انتخاباتی در حال حاضر با یک رقابت مطلوب قرآنی گفت: ما به شدت با الگوی قرآنی رقابت انتخاباتی فاصله داریم. البته در اینکه انتخابات و حضور در مجلس خدمتی به اسلام، انقلاب و نظام و هدفی بزرگ است، شکی وجود ندارد، اما در کنار این هدف بزرگ و خوب، گاهی افراد و جریان‌های سیاسی یک سری اهداف ثانوی نیز برای حضور در مجلس در نظر می‌گیرند که به ایجاد فاصله با آن هدف قرآنی اصیل می‌انجامد.
وی با اشاره به وجود مکانیزم‌ها و ساز و کارهای غلط رقابت برای پیروز شدن گفت: به عنوان نمونه برخی رقبا به همدیگر تهمت می‌زنند و این یعنی پیروزی به قیمت پاگذاشتن بر روی حیثیت رقیب و رسمیت بخشیدن به اینگونه رفتارها و شیوه‌‌های رقابت.
اخلاق انتخاباتی باید تبدیل به فرهنگ عمیق اجتماعی شود/ توصیه کافی نیست
مبلغی ابراز کرد: متأسفانه این مشکلات و معضلات فضای سیاسی کشور را آلوده می‌کند که تبعات نامطلوب اجتماعی خواهد داشت. ما نیازمند توجه بیشتر به مسئله اخلاق انتخاباتی هستیم و در این راستا تنها نباید به بیان یک سری توصیه آن هم صرفا در هنگامه انتخابات اکتفا کرد.
وی اضافه کرد: به اعتقاد من اخلاق انتخاباتی را باید به یک فرهنگ عمیق اجتماعی تبدیل کرد تا خود مردم نسبت به ناهنجاری‌های اخلاقی در انتخابات حساسیت نشان دهند و اینگونه حرکات و رفتارها را تقبیح نمایند.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس عنوان کرد: در این راستا لازم است بخشی از تبلیغات و تلاش‌های فرهنگی ما به جای اینکه به سمت امور خرد و جزئی معطوف شود به سمت امور کلان تغییر جهت پیدا کند. حتی می‌توان از حقوق و قانون برای استقرار اخلاق انتخاباتی کمک گرفت و از ظرفیت انها استفاده کرد تا به سمت وضعیت مطلوب در رقابت‌های سیاسی حرکت کرد.
رقابت با پذیرش اصل «انَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»/شاخصه‌‌های حاکمیت اخلاق بر فضای انتخابات
وی در تشریح مؤلفه‌‌هایی که نشان‌دهنده وجود یک فضای اخلاقی در انتخابات است، گفت: تحمل و مدارا، حفظ برادری، کوشش برای استمرار و دوام محبت اجتماعی از مهم‌ترین شاخصه‌‌ها در این زمینه است، لذا لازم است قواعد فرهنگی یک رقابت سیاسی به عنوان هنجارهای مورد توافق برای جامعه تعریف و تبیین شود.
مبلغی با بیان اینکه در این زمینه آیه «انَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ» می‌تواند راهنما باشد، گفت: این آیه نشان می‌دهد افراد در جامعه اسلامی باید همدیگر را به رسمیت بشناسند و با پذیرش چارچوب‌ها و اصول حاکم در کنار هم به رقابت بپردازند. این حفظ برادری آنقدر مهم است که قرآن بلافاصله می‌فرماید «فَأَصْلِحُوا»؛ یعنی قرآن براساس این پیش فرض که همواره در جامعه امکان جدایی و اختلاف وجود دارد دستور ایجاد سازش و حفظ فضای اخوت و برادری را می‌دهد و ذیل این فضای برادرانه است که امکان برگزاری یک رقابت مطلوب و سالم فراهم می‌شود.
اشکال انتخابات در جوامع اسلامی چیست؟
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه گاهی رقابت‌های ما اصل برادری را از بین می‌برد حال چه رقابت بین مذاهب و ادیان باشد و چه رقابت انتخاباتی. این یک اشکال در جوامع اسلامی است که هم نمی‌توانند از رقابت دور شوند زیرا یک امر فطری است و از یک طرف چون مبانی، قواعد و قوانین اسلامی رقابت نه تنها شناخته نشده است بلکه مبهم گذاشته شده است عملا رقابت‌ها به اصل اخوت و برادری افراد در جامعه اسلامی ضربه می‌زند و به افزایش اختلافات و کشکمش‌های میان افراد و گروه‌ها می‌انجامد.
مبلغی اظهار کرد: مجموعه‌ها و گروه‌ها ممکن است در انتخابات پیروز شوند اما در مجموع وقتی آن سقف اساسی ضربه ببیند همه متضرر می‌شوند. نباید به امروز و فردا نگاه کرد که آیا پیروز انتخابات می‌شویم یا نه، بلکه باید به سقفی که زیر آن زندگی می‌کنیم و حیات ما با توجه به دوام آن تضمین پیدا می‌کند فکر کنیم و این سقف همان قواعد اخلاقی و انسانی است.
وی در پایان یادآور شد: نباید
برای رسیدن به امر کوچکی مانند پیروزی‌های مقطعی انتخاباتی فضای بی‌توجهی به ضوابط
و قواعد اخلاقی در جامعه ایجاد شود و اشاعه یابد، زیرا توسعه چنین فضایی تنها به امروز
محدود و مربوط نمی‌شود بلکه ریشه می‌دواند و خطرات مهلکی را برای جامعه در آینده ایجاد
می‌کند.
مهدی مخبری
