استفاده از اشعار سبزواری در دانشگاه‌های ادبی/سبزواری؛ مصداق ««تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ»

در این مراسم که به همت مرکز آفرینش‌های ادبی معاونت هنری سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران برگزار شد، ابتدا محمد مهدی صمیمی، مدیر این مرکز ضمن تشکر و قدردانی از حضار به سبب قدردانی از سال‌های فعالیت گرانسنگ حمید سبزواری و ترتیب یافتن این مراسم گفت: در این گردهمایی بیشتر قصد داریم تا از رهگذر صحبت‌ها و بیان خاطرات شاعران و نزدیکان استاد سبزواری، به جهد و کوشش و خستگی ناپذیری وی در طی این سالها فعالیت ادبی ایشان بپردازیم.

این گزارش حاکی است پس از سخنرانی و ذکر خاطرات و بیان دیدگاه‌های شاعران و نزدیکان استاد سبزواری درباره ویژگی‌های شخصیتی و هنری این شاعر پیشکسوت، محمد صلاحی؛ رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران در سخنان کوتاهی گفت: این مراسم در حقیقت به جبران  مورد مشابهی است که سال‌ها قبل قرار بود در بزرگداشت این شاعر متعهد انقلابی در سبزوار برگزار شود که البته برگزار شد و من آن موقع استاندار خراسان رضوی بودم اما به دلیل مشغله کاری نتوانستم در آن حضور داشته باشم.

وی ادامه داد: البته هرچقدر هم که برای او مراسم تجلیل و نکوداشت برگزار کنیم در مقایسه با مقام والای او کم است؛ چرا که ما چون در روزگار او زندگی می‌کنیم قدر او را نمی‌دانیم همچون هم‌عصران حافظ و سعدی که شاید در زمان حیات قدر آنها را ندانستند اما هر چه زمان می‌گذرد بیشتر به اهمیت و ارزش آنها پی می‌بریم.

صلاحی با اشاره به اینکه آثار منظوم استاد سبزواری از غنای ویژه‌ای برخوردارند و او برای تمام برهه‌های خطیر انقلاب اسلامی نه در ایران بلکه در سراسر ایران سروده‌ای دارد، گفت: مدیران و مسئولان آموزش عالی باید تدبیری بیاندیشند تا آثار استاد سبزواری به عنوان واحد درسی در دانشگاه‌ها تدریس شده و  روی آنها تحقیق و پژوهشی دانشگاهی صورت گیرد.

رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران در ادامه تصریح کرد: مدت‌ها بود به این موضوع فکر می‌کردم که در خطه خراسان تنها نیشابور است که به سبب وجود عطار نیشابوری و حکیم خیام ادب‌خیز و ادب‌پرور است در حالیکه سبزوار که شهری نزدیک نیشابور است چنان قابلیتی ندارد اما اکنون باید اعتراف و اعلام کنم که سبزوار با تربیت و پرورش مردی ادیب و دانشمند همچون حسین ممتحنی(حمید سبزواری) قدر و منزلتی ادبی همچون نیشابور پیدا کرده است.

همچنین پیش از سخنرانی محمود صلاحی جمعی از شاعران و ادیبان دقایقی پیرامون شخصیت استاد سبزواری و جایگاه ادبی او سخنرانی کردند و مصطفی رحماندوست؛ نخستین شاعر و نویسنده‌ای بود که به ایراد سخن پرداخت و گفت: گاهی با فردی روبرو می‌شویم که مشهور شده است و کنجکاو می‌شویم که دلیل این شهرتش را بدانیم اما با وجود تلاش راه به جایی نمی‌بریم، ممکن است امکاناتی که در اختیار او قرار گذاشته شده است با افراد عادی جامعه تفاوت داشته باشد و یا تصور کنید او به سبب رابطه و رانتی که در زندگی داشته است به این مقام و جایگاه رسیده باشد.

وی ادامه داد: در مورد استاد حمید سبزواری باید بگویم که او در روزگاری زیست و در روزگاری به اوج شهرت و مقام رسید که نه خبری از امکانات ویژه بود و نه رانت و رابطه‌ای همانند آنچه اکنون مبتلا به آن هستیم وجود داشت بلکه تفضل الهی و جهد و کوشش و پشتکار فردی او بود که موجب شد به چنین مرتبتی نائل آید.

رحماندوست تصریح کرد: استاد سبزواری را باید به حق مصداق این آیه شریفه قرآن دانست که «تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ» یعنی خداوند هر که را بخواهد عزیز خواهد کرد و هرکه را اراده کند خوار و خفیف؛ خداوند به واسطه قابلیت‌های فردی این استاد گرانمایه ادبیات است که اراده کرده است او را در این عصر و زمان و در این جغرافیای خطیر این کره خاکی که مهد تغییر و تحولات بیشماری حداقل در این یک قرن اخیر بوده است عزیز و والامقام قرار دهد؛ چرا که او با بینش و بصیرتی مثال‌زدنی خود در برابر تمام پدیده‌ها و تغییر و تحولات موجود در منطقه و ایران دمی سکوت اختیار نکرد و برای هر کدام از آنها واکنشی در قالب شعر و سرود برای ما و آیندگان به یادگار گذاشت.

در ادامه این مراسم نکوداشت، اسماعیل امینی، حسین اسرافیلی دو تن از شاعران انقلابی و آئینی نیز به شعرخوانی پرداختند و پس از آن حمید شاهنگیان، آهنگساز انقلابی و سازنده اغلب سرودهای انقلاب که براساس اشعار حمید سبزواری تولید شده است به ایراد سخن پرداخت و گفت: بسیاری از ما مخاطبان سرود و اشعار انقلابی حمید سبزواری را از سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی و پس از آن  در دوران دفاع مقدس و جریانات انقلابی می‌شناسیم اما باید بگویم که بی‌انصافی است اگر استاد حمید سبزواری را محدود به این مقطع تاریخی کنیم.

وی ادامه داد: حمید سبزواری وجدان بیدار انقلاب اسلامی و تمام پدیده‌های حق‌طلبانه در سراسر دنیاست، آثار او نه محدود به رویدادهای انقلابی ایران است بلکه او نسبت به همه تحولات انقلابی و آزادیخواهانه دنیا واکنشی ادبی نشان داده است و من به شخصه با توجه به ظرفیت و اقتضائاتم، ردپایی از آثار او را حتی از سال‌های 28 و 29 نیز مشاهده کرده‌ام.

شاهنگیان سبزواری را تیزهوش و صاحب قریحه بالای شعری و بداهه‌سرایی چیره‌دست توصیف کرد و گفت: بارها اتفاق افتاده است  که در برابر یک اتفاقی و رویدادی در دم زمانی که از استاد خواسته‌ایم شعری را بسراید بی‌درنگ این اتفاق افتاده است و من و سایر دوستان این سعادت را داشتیم که بر روی بسیاری از اشعار انقلابی استاد ملودی تنظیم کرده‌ایم.

وی در پایان گفت: باید به این نکته نیز اذعان کنم که استاد سبزواری واژه‌سازی انقلابی نیز در اشعار خود داشته‌اند به طور مثال تا پیش از سروده «جانباز» ایشان، نقصی که در هر یک از مبازران و مجاهدان انقلابی اتفاق می‌افتاد به آن معلول انقلاب اطلاق می‌شد اما پس از سرودن شدن این شعر، جانباز وارد واژگان ارزشی انقلاب اسلامی شد.

حسین شمسایی از دیگر سخنرانان این مراسم بود که به ذکر خاطراتی در مورد آشنایی خودش با استاد سبزواری پرداخت و درادامه سهیل محمودی از دیگر شاعران و ادیبان انقلاب اسلامی نیز در سخنان کوتاهی گفت: قصد داشتم در این مراسم در مورد تأثیر قصیده‌های خراسانی بر سروده‌های انقلاب صحبت کنم که با توجه به فضای این مراسم از ذکر مسائل فنی و علمی در حوزه شعر صرفنظر کرده و تنها به یک نکته بارز اشاره می‌کنم و آن اینکه برای نسل ما که حضور این اساتید را درک کرده‌ایم مسئله جالب توجه ایمان راسخ و پشتکار خستگی‌ناپذیر آنها در راستای تحقق و رسیدن به اهدافشان بود.

وی گفت: ای کاش نسل جوان ایرانی نیز همچون ما می‌توانست حضور این افراد را ولو به قدر بضاعت خود درک کنند که چگونه با وجود کمبود امکانات و موقعیت‌ها با تلاشی وصف‌ناشدنی به اوج قله فرهنگ و ادب ایران رسیدند و این مسئله برای ما یک پیام اخلاقی دارد و آن اینکه باید شرافتمندانه زندگی کرد و در راه آنچه که ایمان و اعتقاد داریم مبارزه و جهاد کرد و سرسختی نشان داد هرچند که ممکن است به نفعمان نباشد.

فاضل نظری؛ دیگر شاعر انقلابی و آئینی نیز پیرامون ویژگی‌های شعری و آثاری حمید سبزواری نیز مطلب کوتاهی ارائه کرد و گفت: انقلاب اسلامی در عین حالیکه یک انقلاب ارزشی و آرمانی بود اما هیچگاه مانیفست و بیانیه‌ای برای آن ارائه نشده بود؛ اینکه ما برای چه هدف و منظوری انقلاب کرده‌ایم، آیا برای فائق آمدن بر مشکلات اقتصادی، سیاسی و یا اجتماعی و فرهنگی؟

وی در پایان گفت: به نظر من در تک تک آثار شعری و سروده‌های استاد سبزواری بیانیه و مانیفست انقلاب اسلامی بیان شده است و لذا بررسی و غور در آثار شعری این استاد ارجمند می‌تواند به ویژه برای نسل جوان که درگیر برخی اوهام و ابهامات است مرجع خوبی باشد تا با رجوع به آن برای پرسش‌های خود جواب قانع کننده‌ای بیابد.  

در پایان این مراسم نیز با تقدیم لوح سپاس و یادگارهایی از مقام ادبی استاد سبزواری  تجلیل به عمل آمد.