کارکردهای فردی و اجتماعی آيه «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ»
کانون خبرنگاران نبأ: يکی از رفتارهای ناپسند، خطاب کردن افراد به‌وسيله القاب زشت است که در آيه «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ» از اين عمل نهی شده است؛ چراکه چنين رفتاری از بعد اجتماعی در جامعه اثری ضد توبه دارد و از طرفی وقتی شخصی چنين کاری را انجام می‌دهد و ديگری آن را بببيند اين موضوع ترويج پيدا می‌کند.
به گزارش کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ، اصولا در زندگی روزمره امروزی اشخاص ارتباطات بسياری با يکديگر دارند. يکی از مسائل مهم در اين حوزه روش مناسب صدا زدن و خطاب کردن يکديگر است؛ معلمان در مدرسه در خطاب کردن دانش‌آموزان، زن و شوهر در محيط خانواده يا محيط خارج از خانه، همکاران در فضای اداره‌ها و سازمان‌ها و موارد ديگر چگونه بايد همديگر را صدا کنند؟
در آيه يازدهم سوره حجرات خطاب به مؤمنان آمده است «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ؛ يکديگر را با القاب زشت صدا نزنيد». اين دستور مبين آن است که افراد در تعاملات گفتاری با يکديگر بايد از صدا زدن با آنچه که مورد پسند شخص نيست و آن را دوست نمی‌دارد بپرهيزند مانند اينکه به دليل ارتکاب رفتاری خاص، لقبی بد بر کسی نهند. فرقی نمی‌کند که به چه دليلی فرد خطاب‌شونده به آن لقب زشت و ناپسند معروف شده باشد اعم از آنکه در گذشته مرتکب گناهی شده باشد يا رفتار نامناسبی از خود ابراز کرده باشد که ديگران آن را با لقبی خاص صدا زنند.
چنانچه نحوه صدا زدن افراد با القاب و اسامی زشت باشد چنين رفتاری آثار سوئی به‌دنبال خواهد داشت. به‌عنوان نمونه، به کار بردن القاب زشت برای افراد موجب خرد شدن شخصيت، تحقير و ناراحتی فرد خطاب‌شونده شده که در این حال ممکن است فرد در جواب شخص مقابله به مثل کند و در نتيجه به‌مرور زمينه برای ترويج يک عمل زشت و ناپسند در جامعه فراهم شود. جدايی و اختلاف و از بين رفتن روابط حسنه از ديگر آثار ناشايست چنين رفتاری است. در ارتباط با زن و شوهر بايد گفت که به تزلزل کانون خانواده، کاهش صميميت بين آنان منجر می‌شود. نتيجه سخن آنکه با دقت‌نظر در اين آيه می‌توان گفت که عمل به چنين دستوری موجب پيشگيری از بروز يک سری آثار منفی در جامعه می‌شود.
شايد در ابتدای امر چنين به نظر آيد که اگر شخصی ديگری را با لقبی ناپسند صدا بزند اثر چنين رفتاری صرفا در ارتباط فرد صدا‌زننده و خطاب‌شونده وجود دارد، اما چنين دیدگاهی صحيح نيست بلکه، افزون بر اثر فردی از بعد اجتماعی نيز پيامدهای ناگواری در پي خواهد داشت. در اين راستا، کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ، در گفت‌و‌گوهايی با اميد صالحی، مسئول کانون قرآن و عترت حوزه 111 بسيج حيدر کرار(ع) ناحيه عمار و حسين سليمانی، مسئول کارگروه محتوايی و توليدات هنری مسابقات بين‌المللی قرآن به بررسی و تحليل بعد اجتماعی چنين رفتاری با تأکيد بر آيه پيش‌گفته پرداخته است که در ادامه می‌آيد.
صالحی در آغاز سخن به دستوراتی که در سوره حجرات مطرح شده پرداخت و گفت: سوره مبارکه حجرات، سوره ادب است و خداوند در اين سوره سه نوع دستور کلی به انسان‌ها داده است که نخستين مورد، دستور و ادب برخورد با ولی و در وهله بعد دستورهايی است که جنبه اجتماعی دارد مانند تحقيق در مورد خبر شخص فاسق به اين معنا که خبر شخص فاسق تا چه اندازه‌ای قابل احترام است و نهايتا بعد از دستورهای اجتماعی يک سری از دستورهای شخصی وجود دارد که به ادب فردی بر می‌گردد و چگونگی برخورد با شخص ديگر را بيان می‌کند.
مسئول کانون قرآن و عترت حوزه 111 بسيج حيدر کرار(ع) ناحيه عمار در ادامه اظهار کرد: آيه موضوع سخن «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ» راجع به ادب فردی است و شأن نزول آيه درباره افرادی است که در زمان جاهليت به کارهايی مشغول و به آنها معروف شده بودند. خداوند می‌فرمايند «بعد از آنکه چنين افرادی ايمان آوردند شما حق نداريد که با همان القاب قبل از اسلام آنان را صدا بزنيد».
وی با اشاره به شأن نزول آيه، تصريح کرد: از آنجا که قرآن برای همه زمان‌ها بوده و لازم است که دستورات متفاوتی از آن برداشت کرد، بنابراین در مورد آيه «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ» چند دستور کلی قابل ذکر است.
صدا زدن با لقب بد اثر ضد توبه دارد
صالحی افزود: نخستين نکته خطاب کردن با اسم و لقب زشت، اثر اجتماعی است؛ توضيح بيشتر آنکه اگر در جامعه يک شخصی سوژه و به اسم خاصی معروف شود که آن اسم زشت و بد باشد به گونه‌ای که همگان او را با آن اسم صدا بزنند، احتمال دارد نقطه آغاز چنين اسمی يک خطايی از آن فرد باشد ولی شايد فرد بخواهد توبه کند و برگردد، يکی از راه‌های برگشتن فراموش کردن گناه است، فراموشی محيط گناه و اسم گناه است که فرد بايد آن را فراموش کند، حال شخصی که از طرف جامعه يا دوستانش با چنين اسمی مورد خطاب قرار گيرد نمی‌تواند به راحتی توبه کند و برگردد اين بعد اجتماعی است که در جامعه اثر ضد توبه دارد.
مسئول کانون قرآن و عترت حوزه 111 بسيج حيدر کرار(ع) ناحيه عمار تصريح کرد: اثر ديگر در محيط خانواده است؛ زمانی که زوجین یکدیگر را با يک اسم خاص خطاب کنند کم کم محبت و عاطفه‌ها ميان زن و شوهر از بين می‌رود.
وی با اشاره به فرموده رسول اکرم(ص) که «هيچ شوخی‌ای وجود ندارد که قسمتی از آن جدی نباشد»، افزود: زمانی که زن و شوهر به شوخی يک اسم نامناسبی بر يکديگر می‌گذارند اين امر اندک اندک منجر به آن می‌شود که شخص باور کند من چنين ايرادی را دارم و نه تنها ايراد را رفع نمی‌کند بلکه، آن ايراد را برجسته می‌کند که اين موجب می‌شود کانون خانواده از بين برود.
صالحی در پايان گفت‌و‌گو با اشاره به مصداق‌های ديگر اين آيه همچون صدا زدن دانش‌آموزان با القاب بد در مدرسه توسط هم‌کلاسی و يا معلمان، گفت: نهی از صدا زدن با لقب بد جنبه بازدارندگی دارد.
خطاب با لقب بد، موجب ترويج در جامعه می‌شود
حسين سليمانی، مسئول کارگروه محتوايی و توليدات هنری مسابقات بين‌المللی قرآن کریم در مورد بعد اجتماعی صدا زدن با لقب بد نیز به خبرنگار کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ، اظهار کرد: وقتی شخصی کاری را انجام می‌دهد و ديگری آن را می‌بيند آرام آرام اين موضوع ترويج پيدا می‌کند.
وی به اثر منفی چنين رفتاری در بين زن و شوهر اشاره کرد و گفت: اگر زن و شوهر در جمع، يکديگر را با القاب بد صدا زنند نتيجه آن شکل‌گيری بی‌اعتمادی بين آنان است.
*سهراب بهادری
به نکات اخلاقی خوبی اشاره کردید. خدا خیرتون بده صدا زدن با لقب بد اثر ضد توبه دارد 
