حداد عادل عنوان کرد:
نخواندن ترجمه در کنار تلاوت جفا به قرآن است
گروه حوزه‌های علمیه: مترجم قرآن کریم و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: این بزرگترین جفا به قرآن و مصداق مهجوریت آن است که ما قرآن را زیبا چاپ کنیم و بخوانیم ولی هیچکس از معنای آن سر در نیاورد، از این رو ترجمه قرآن باید در کنار تلاوت آن، سنت شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) غلامعلی حداد عادل، دیشب نهم خرداد ماه در نشست نقد و بررسی ترجمه ایشان از قرآن کریم که در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد گفت: حوزه علمیه باید به نقدهای جدی و عالمانه بپردازد و این نشست را مسئله‌ای از این دست می‌دانم.
وی با اشاره به انگیزه خود از این ترجمه بیان کرد: من آرزومندم که ترجمه‌خوانی در کنار تلاوت قرآن سنت شود و رواج پیدا کند و معتقدم زیباخواندن قرآن و تجوید و ترتیل و هنری خواندن همه باید مقدمه درک و فهم و عمل به قرآن باشد.
بزرگترین جفا به قرآن
حداد عادل عنوان کرد: در کشور ما خوشبینانه 90 درصد تحصیلکردگان ما در محافل و مجالس از معانی آیات سر در نمی‌آورند و این بزرگترین جفا به قرآن و مصداق مهجوریت قرآن است زیرا ما قرآن را زیبا چاپ می‌کنیم و می‌خوانیم ولی هیچکس از معنای آن سر در نمی‌آورد. این آزاردهنده است و من هم از سال‌ها پیش این آرزو را داشتم.
این مترجم قرآن تصریح کرد: من خدمت رهبری بودم و ایشان عنوان فرمودند که چرا ترجمه قرآن را در مجالس و محافل در کشور ما خوانده نمی‌شود که شاید یکی از دلایل آن این است که ترجمه دلپذیر فصیحی که به گوش شنونده خوشایند باشد کمتر پدید آمده است البته قصد من نادیده گرفتن تلاش مترجمان و رشدی که در چهار دهه بعد از انقلاب صورت گرفته نیست ولی معتقد بودم هنوز جای کار وجود دارد.
حداد عادل اظهار کرد: معتقدم مشکل اینکه هنوز ما یک ترجمه زیبا و دلنشین فارسی نداریم ضعف مترجمان نیست بلکه مشکل در جانب زبان فارسی بوده است؛ من در بحث عربی مدعی استادی در ادبیات عربی نیستم اما انسی با ادبیات فارسی دارم و سعی کرده ام همه خوانده ها و دانسته‌های خودم را و همه تجربه های خودم در زبان فارسی و ذوقیات را در این ترجمه استفاده کنم.
وی افزود: در 25 سال گذشته که فرهنگستان تاسیس شده است من عضو پیوسته فرهنگستان بودم و نزدیک 17 سال رئیس فرهنگستان و نزدیک به 500 جلسه شورای فرهنگستان تشکیل شده و من از استادان بهره برده ام و سعی کرده‌ام جانب زبان فارسی را در ترجمه بیاورم.
مفهوم‌گرایی؛ مبنای مترجم
وی با اشاره به مبنای خود در ترجمه تصریح کرد: مبنای من این بوده که مفهوم منتقل شود و ترجمه من مفهوم‌مدار است و خط قرمز نیز مفهوم است و مادون مفهوم برای خود آزادی قایل شده‌ام زیرا زبان را وسیله می‌دانم و اگر قید و بندهای متعارف مانع عدم انتقال مفهوم شود آن قید و بندها را فدای مفهوم کردم.
حدادعادل بیان کرد: معتقدم در دوران ما ترجمه از حالت تحت‌اللفظی قدیم بیرون آمده و به صورت عبارت‌های معمولی فارسی در آمده است که در دوره ما توسط الهی قمشه ای صورت گرفته ولی قبلا ترجمه‌های تحت‌اللفظی اعمال می‌شد و بوی کهنگی می‌داد.
وی افزود: چندین دهه است که ترجمه قرآن از قالب قدیمی خود بیرون آمده و معتقدم چندین دهه دیگر لازم است تا ترجمه در ایران پخته و پرورده شود البته بسیار نکته ها و مشکلات و مسایل در ترجمه قرآن هست که هر کدام یک پژوهش جداگانه لازم دارد.
این مترجم قرآن بیان کرد: هیچ مترجمی نمی‌تواند بگوید کار من ختم مقال است و کار تمام شده زیرا هر قدر هم دقت شود باز هم جای کار هست آن هم متنی مانند قرآن که به تعبیر امام علی(ع) عجایب آن تمام ناشدنی است.
حداد عادل افزود: من صد نسخه پیش‌چاپ برای صد نفر فرستادم و از آنان خواستم که عیب و اشکال این ترجمه را بیان کنند که حدود 30 جواب برایم رسید که برخی کل و برخی برخی از قسمت‌های ترجمه را دیده بودند و مجموعه یاداشت ها 15 هزار مورد شده بود و من همه را اصلاح کردم و قبل از چاپ اول چنین مسیری را طی کرد و با این وصف چندسال بعد از چاپ اول نظرات جدیدی رسید و دوسال قبل بیش از صد ساعت وقت صرف این ترجمه کردم و ویرایش جدید آن به چاپ رسید.
وی گفت: این ترجمه به طرق مختلف در شش نوبت در چاپ‌های مختلف منتشر شده است.
نقد نشانه زنده بودن جامعه است
همچنین حداد عادل بعد از شنیدن نقد صاحبنظران در سخنانی گفت: نقد را نشانه زنده بودم جامعه می‌دانم و اگر نیت ما خالص و غرض ما این باشد که مردم باید قرآن را بهمند نباید از نقد دیگران ناراحت باشیم و از لطف همه دوستان سپاسگزاری دارم.
وی افزود: ترجمه هر کتابی به تبع موضوع و صاحب کتاب شانی دارد، من خواسته‌ام ترجمه قرآنی به ترجمه معیار امروزی انجام دهم از این رو حرمت کتاب مقدس و جایگاه آن ایجاب می‌کند که ترجمه آن یک هوا از روی زمین بالاتر و ترجمه کوچه بازاری نباشد و انتظار فخامت وجود دارد.
حداد عادل در پاسخ به ایراد یکی از منتقدان که شما کلمه «عربیا» را به نادرستی به زبان عربی ترجمه کرده‌اید بیان کرد: در مورد عربی، معتقدم که آیاتی در قرآن وجود دارد که کفه را به نفع زبان عربی سنگین می‌کند یعنی قرآن تاکید بر لسان عربی دارد و در «عربیا لعلکم تعقلون» هم ترجمه عربی، درست‌تر به نظر می‌رسد.
این مترجم قرآن عنوان کرد: در کلمه جهل نیز من کاملا توجه داشتم که معنای این کلمه همه جا در مقابل علم نیست و در برخی موارد مقابل عقل است ولی نادان در فارسی عینا معنای جاهل در عربی دارد و نادان در فارسی بیشتر مقابل عاقل است .
وی افزود: من سعی کرده‌ام اگر در جایی شک در واژگان لغوی و اصطلاحی داشتم به تفسیر مراجعه کنم.
حداد عادل بیان کرد: ُترجمه قرآن صد جور کار دارد و من نمی‌توانستم هم مسئله رسم الخط را حل کنم و هم ترجمه بنویسم یا در فونت‌های موجود که مورد نقد برخی قرار گرفت، فونت کنونی را به دلیل زیبایی انتخاب کردم و من نخواستم ترجمه را از علائم سجاوندی پر کنم و از شلوغ کردن صفحه جلوگیری شده است.
مترجم قرآن کریم همچنین در ایراد یکی از منتقدان درباره ترجمه اشتباه آیه «اکمال» عنوان کرد: معتقدم در ترجمه قرآن نباید قصدمان این باشد که به کسی که عربی بلد نیست عربی یاد بدهیم زیرا این کلام، قرآن است، بنابراین باید در حد اعلی مفهوم را بفهمیم و منتقل کنیم و در عین حال به کلام الهی پایبند باشیم و در این آیه نیز وقتی خداوند سه فعل پشت سر هم به کار برده است بنده نیز باید به آن پایبند می‌ماندم.
وی با اشاره به انگیزه خود از این ترجمه بیان کرد: من آرزومندم که ترجمه‌خوانی در کنار تلاوت قرآن سنت شود و رواج پیدا کند و معتقدم زیباخواندن قرآن و تجوید و ترتیل و هنری خواندن همه باید مقدمه درک و فهم و عمل به قرآن باشد.
بزرگترین جفا به قرآن
حداد عادل عنوان کرد: در کشور ما خوشبینانه 90 درصد تحصیلکردگان ما در محافل و مجالس از معانی آیات سر در نمی‌آورند و این بزرگترین جفا به قرآن و مصداق مهجوریت قرآن است زیرا ما قرآن را زیبا چاپ می‌کنیم و می‌خوانیم ولی هیچکس از معنای آن سر در نمی‌آورد. این آزاردهنده است و من هم از سال‌ها پیش این آرزو را داشتم.
این مترجم قرآن تصریح کرد: من خدمت رهبری بودم و ایشان عنوان فرمودند که چرا ترجمه قرآن را در مجالس و محافل در کشور ما خوانده نمی‌شود که شاید یکی از دلایل آن این است که ترجمه دلپذیر فصیحی که به گوش شنونده خوشایند باشد کمتر پدید آمده است البته قصد من نادیده گرفتن تلاش مترجمان و رشدی که در چهار دهه بعد از انقلاب صورت گرفته نیست ولی معتقد بودم هنوز جای کار وجود دارد.
حداد عادل اظهار کرد: معتقدم مشکل اینکه هنوز ما یک ترجمه زیبا و دلنشین فارسی نداریم ضعف مترجمان نیست بلکه مشکل در جانب زبان فارسی بوده است؛ من در بحث عربی مدعی استادی در ادبیات عربی نیستم اما انسی با ادبیات فارسی دارم و سعی کرده ام همه خوانده ها و دانسته‌های خودم را و همه تجربه های خودم در زبان فارسی و ذوقیات را در این ترجمه استفاده کنم.
وی افزود: در 25 سال گذشته که فرهنگستان تاسیس شده است من عضو پیوسته فرهنگستان بودم و نزدیک 17 سال رئیس فرهنگستان و نزدیک به 500 جلسه شورای فرهنگستان تشکیل شده و من از استادان بهره برده ام و سعی کرده‌ام جانب زبان فارسی را در ترجمه بیاورم.
مفهوم‌گرایی؛ مبنای مترجم
وی با اشاره به مبنای خود در ترجمه تصریح کرد: مبنای من این بوده که مفهوم منتقل شود و ترجمه من مفهوم‌مدار است و خط قرمز نیز مفهوم است و مادون مفهوم برای خود آزادی قایل شده‌ام زیرا زبان را وسیله می‌دانم و اگر قید و بندهای متعارف مانع عدم انتقال مفهوم شود آن قید و بندها را فدای مفهوم کردم.
حدادعادل بیان کرد: معتقدم در دوران ما ترجمه از حالت تحت‌اللفظی قدیم بیرون آمده و به صورت عبارت‌های معمولی فارسی در آمده است که در دوره ما توسط الهی قمشه ای صورت گرفته ولی قبلا ترجمه‌های تحت‌اللفظی اعمال می‌شد و بوی کهنگی می‌داد.
وی افزود: چندین دهه است که ترجمه قرآن از قالب قدیمی خود بیرون آمده و معتقدم چندین دهه دیگر لازم است تا ترجمه در ایران پخته و پرورده شود البته بسیار نکته ها و مشکلات و مسایل در ترجمه قرآن هست که هر کدام یک پژوهش جداگانه لازم دارد.
این مترجم قرآن بیان کرد: هیچ مترجمی نمی‌تواند بگوید کار من ختم مقال است و کار تمام شده زیرا هر قدر هم دقت شود باز هم جای کار هست آن هم متنی مانند قرآن که به تعبیر امام علی(ع) عجایب آن تمام ناشدنی است.
حداد عادل افزود: من صد نسخه پیش‌چاپ برای صد نفر فرستادم و از آنان خواستم که عیب و اشکال این ترجمه را بیان کنند که حدود 30 جواب برایم رسید که برخی کل و برخی برخی از قسمت‌های ترجمه را دیده بودند و مجموعه یاداشت ها 15 هزار مورد شده بود و من همه را اصلاح کردم و قبل از چاپ اول چنین مسیری را طی کرد و با این وصف چندسال بعد از چاپ اول نظرات جدیدی رسید و دوسال قبل بیش از صد ساعت وقت صرف این ترجمه کردم و ویرایش جدید آن به چاپ رسید.
وی گفت: این ترجمه به طرق مختلف در شش نوبت در چاپ‌های مختلف منتشر شده است.
نقد نشانه زنده بودن جامعه است
همچنین حداد عادل بعد از شنیدن نقد صاحبنظران در سخنانی گفت: نقد را نشانه زنده بودم جامعه می‌دانم و اگر نیت ما خالص و غرض ما این باشد که مردم باید قرآن را بهمند نباید از نقد دیگران ناراحت باشیم و از لطف همه دوستان سپاسگزاری دارم.
وی افزود: ترجمه هر کتابی به تبع موضوع و صاحب کتاب شانی دارد، من خواسته‌ام ترجمه قرآنی به ترجمه معیار امروزی انجام دهم از این رو حرمت کتاب مقدس و جایگاه آن ایجاب می‌کند که ترجمه آن یک هوا از روی زمین بالاتر و ترجمه کوچه بازاری نباشد و انتظار فخامت وجود دارد.
حداد عادل در پاسخ به ایراد یکی از منتقدان که شما کلمه «عربیا» را به نادرستی به زبان عربی ترجمه کرده‌اید بیان کرد: در مورد عربی، معتقدم که آیاتی در قرآن وجود دارد که کفه را به نفع زبان عربی سنگین می‌کند یعنی قرآن تاکید بر لسان عربی دارد و در «عربیا لعلکم تعقلون» هم ترجمه عربی، درست‌تر به نظر می‌رسد.
این مترجم قرآن عنوان کرد: در کلمه جهل نیز من کاملا توجه داشتم که معنای این کلمه همه جا در مقابل علم نیست و در برخی موارد مقابل عقل است ولی نادان در فارسی عینا معنای جاهل در عربی دارد و نادان در فارسی بیشتر مقابل عاقل است .
وی افزود: من سعی کرده‌ام اگر در جایی شک در واژگان لغوی و اصطلاحی داشتم به تفسیر مراجعه کنم.
حداد عادل بیان کرد: ُترجمه قرآن صد جور کار دارد و من نمی‌توانستم هم مسئله رسم الخط را حل کنم و هم ترجمه بنویسم یا در فونت‌های موجود که مورد نقد برخی قرار گرفت، فونت کنونی را به دلیل زیبایی انتخاب کردم و من نخواستم ترجمه را از علائم سجاوندی پر کنم و از شلوغ کردن صفحه جلوگیری شده است.
مترجم قرآن کریم همچنین در ایراد یکی از منتقدان درباره ترجمه اشتباه آیه «اکمال» عنوان کرد: معتقدم در ترجمه قرآن نباید قصدمان این باشد که به کسی که عربی بلد نیست عربی یاد بدهیم زیرا این کلام، قرآن است، بنابراین باید در حد اعلی مفهوم را بفهمیم و منتقل کنیم و در عین حال به کلام الهی پایبند باشیم و در این آیه نیز وقتی خداوند سه فعل پشت سر هم به کار برده است بنده نیز باید به آن پایبند می‌ماندم.
مطالب مرتبط
