در نشست نقد ترجمه قرآن حداد عادل عنوان شد؛
ارایه برخی اشکالات ترجمه قرآن حداد عادل از سوی منتقدان و پاسخ مترجم
گروه حوزه‌های علمیه: نویسنده، محقق و منتقد ترجمه قرآن حداد عادل به ارایه برخی ایرادات وی در این ترجمه پرداخت که مترجم به این اشکالات پاسخ داد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) محمد اسفندیاری، نویسنده و محقق و منتقد نشست ترجمه قرآن حداد عادل دیشب نهم خرداد ماه در نشست نقد و بررسی ترجمه حداد عادل از قرآن کریم که در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد، به برخی ایرادات واژگانی این ترجمه از زعم خود پرداخت.
وی ادامه داد: در آیاتی که مایه جهل و مشتقات آن آمده است این کلمات در ترجمه به نادانی و نادانان ترجمه شده که درست نیست زیرا جهل سه معنا دارد؛ یکی مخالف حلیم، بردباری، دوم مخالف عقل و سوم مخالف علم است ولی بیشتر ذهن ما به معنای سوم می رود در حالی که در روایات ما کاربردهای دیگر به فراوانی دیده می شود از این رو در ترجمه باید متناسب با روایت ذیل آیات، جهل را معنا کنیم.
اسفندیاری تصریح کرد: ایزوتسو بیش از 50 صفحه در این باره صحبت کرده و از قضا در دانشنامه جهان اسلام در مدخل جهل و جاهلیت این نکته آمده است.
وی افزود: در آیه 55 سوره قصص آمده است که در این آیه جاهل در برابر عالم نیست و معنای اول و دوم جهل مراد است زیرا سخن از اعراض است یا در آیه (خذ العفو و امر باعرف و اعرض ) که باز هم جهل در برابر علم نیست یا در «عبادالرحمان» ایضا، زیرا سیاق آیه سخن از رفتار فروتنانه در مقابل جاهلان است.
اسفندیاری تصریح کرد: در آیه دوم سوره یوسف و سوم سوره زخرف عربیا، عربی ترجمه شده حال آنکه به نظر می رسید عربیا یعنی فصیحا؛ عربی دو معنا دارد یکی زبان مردم عرب و دیگری فصیح و روشن است که در این آیات معنای دوم مراد است زیرا خود عربی بودن قرآن بیانگر زبان عربی آن است و عربی در این آیات اسم زبان قرآن نیست، بلکه صفت زبان است.
وی افزود: استدلال دوم این است که اگر این قرآن به عربی نبود قابل اندیشیدن و تدبر نبود؟ پس مراد از عربی، فصیحیت است نه زبان عربی آن. در کتب لغت نیز اعراب به معنای روشن کردن آمده است.
اسفندیاری ادامه داد: «و من الناس من یعبد الله علی حرف»( آیه 11 حج) که حرف را به شک ترجمه کرده اند در حالی که «جانب» درست است؛ یا اخ به همشهری و قوم ترجمه شده در حالی که در قدیم مفهوم شهر نبوده و قوم داشتیم و اینجا باید به برادر ترجمه شود.
پاسخ مترجم
در این نشست، حداد عادل به رد این اشکالات پرداخت و گفت: در مورد کلمه عربی، معتقدم که آیاتی در قرآن وجود دارد که کفه را به نفع زبان عربی سنگین می‌کند یعنی قرآن تاکید بر لسان عربی دارد و در «عربیا لعلکم تعقلون» هم ترجمه عربی، درست‌تر به نظر می‌رسد.
این مترجم قرآن عنوان کرد: در کلمه جهل نیز من کاملا توجه داشتم که معنای این کلمه همه جا در مقابل علم نیست و در برخی موارد مقابل عقل است ولی نادان در فارسی عینا معنای جاهل در عربی را دارد و نادان در فارسی بیشتر مقابل عاقل است.
وی افزود: من سعی کرده‌ام اگر در جایی شک در واژگان لغوی و اصطلاحی داشتم به تفسیر مراجعه کنم.
حداد عادل بیان کرد: ُترجمه قرآن صد جور کار دارد و من نمی‌توانستم هم مسئله رسم الخط را حل کنم و هم ترجمه بنویسم یا در فونت‌های موجود که مورد نقد برخی قرار گرفت، فونت کنونی را به دلیل زیبایی انتخاب کردم و من نخواستم ترجمه را از علائم سجاوندی پر کنم و از شلوغ کردن صفحه جلوگیری شده است.
مترجم قرآن کریم همچنین در ایراد یکی از منتقدان درباره ترجمه اشتباه آیه «اکمال» عنوان کرد: معتقدم در ترجمه قرآن نباید قصدمان این باشد که به کسی که عربی بلد نیست عربی یاد بدهیم زیرا این کلام، قرآن است، بنابراین باید در حد اعلی مفهوم را بفهمیم و متتقل کنیم و در عین حال به کلام الهی پایبند باشیم و در این آیه نیز وقتی خداوند سه فعل پشت سر هم به کار برده است بنده نیز باید به آن پایبند می‌ماندم.
وی ادامه داد: در آیاتی که مایه جهل و مشتقات آن آمده است این کلمات در ترجمه به نادانی و نادانان ترجمه شده که درست نیست زیرا جهل سه معنا دارد؛ یکی مخالف حلیم، بردباری، دوم مخالف عقل و سوم مخالف علم است ولی بیشتر ذهن ما به معنای سوم می رود در حالی که در روایات ما کاربردهای دیگر به فراوانی دیده می شود از این رو در ترجمه باید متناسب با روایت ذیل آیات، جهل را معنا کنیم.
اسفندیاری تصریح کرد: ایزوتسو بیش از 50 صفحه در این باره صحبت کرده و از قضا در دانشنامه جهان اسلام در مدخل جهل و جاهلیت این نکته آمده است.
وی افزود: در آیه 55 سوره قصص آمده است که در این آیه جاهل در برابر عالم نیست و معنای اول و دوم جهل مراد است زیرا سخن از اعراض است یا در آیه (خذ العفو و امر باعرف و اعرض ) که باز هم جهل در برابر علم نیست یا در «عبادالرحمان» ایضا، زیرا سیاق آیه سخن از رفتار فروتنانه در مقابل جاهلان است.
اسفندیاری تصریح کرد: در آیه دوم سوره یوسف و سوم سوره زخرف عربیا، عربی ترجمه شده حال آنکه به نظر می رسید عربیا یعنی فصیحا؛ عربی دو معنا دارد یکی زبان مردم عرب و دیگری فصیح و روشن است که در این آیات معنای دوم مراد است زیرا خود عربی بودن قرآن بیانگر زبان عربی آن است و عربی در این آیات اسم زبان قرآن نیست، بلکه صفت زبان است.
وی افزود: استدلال دوم این است که اگر این قرآن به عربی نبود قابل اندیشیدن و تدبر نبود؟ پس مراد از عربی، فصیحیت است نه زبان عربی آن. در کتب لغت نیز اعراب به معنای روشن کردن آمده است.
اسفندیاری ادامه داد: «و من الناس من یعبد الله علی حرف»( آیه 11 حج) که حرف را به شک ترجمه کرده اند در حالی که «جانب» درست است؛ یا اخ به همشهری و قوم ترجمه شده در حالی که در قدیم مفهوم شهر نبوده و قوم داشتیم و اینجا باید به برادر ترجمه شود.
پاسخ مترجم
در این نشست، حداد عادل به رد این اشکالات پرداخت و گفت: در مورد کلمه عربی، معتقدم که آیاتی در قرآن وجود دارد که کفه را به نفع زبان عربی سنگین می‌کند یعنی قرآن تاکید بر لسان عربی دارد و در «عربیا لعلکم تعقلون» هم ترجمه عربی، درست‌تر به نظر می‌رسد.
این مترجم قرآن عنوان کرد: در کلمه جهل نیز من کاملا توجه داشتم که معنای این کلمه همه جا در مقابل علم نیست و در برخی موارد مقابل عقل است ولی نادان در فارسی عینا معنای جاهل در عربی را دارد و نادان در فارسی بیشتر مقابل عاقل است.
وی افزود: من سعی کرده‌ام اگر در جایی شک در واژگان لغوی و اصطلاحی داشتم به تفسیر مراجعه کنم.
حداد عادل بیان کرد: ُترجمه قرآن صد جور کار دارد و من نمی‌توانستم هم مسئله رسم الخط را حل کنم و هم ترجمه بنویسم یا در فونت‌های موجود که مورد نقد برخی قرار گرفت، فونت کنونی را به دلیل زیبایی انتخاب کردم و من نخواستم ترجمه را از علائم سجاوندی پر کنم و از شلوغ کردن صفحه جلوگیری شده است.
مترجم قرآن کریم همچنین در ایراد یکی از منتقدان درباره ترجمه اشتباه آیه «اکمال» عنوان کرد: معتقدم در ترجمه قرآن نباید قصدمان این باشد که به کسی که عربی بلد نیست عربی یاد بدهیم زیرا این کلام، قرآن است، بنابراین باید در حد اعلی مفهوم را بفهمیم و متتقل کنیم و در عین حال به کلام الهی پایبند باشیم و در این آیه نیز وقتی خداوند سه فعل پشت سر هم به کار برده است بنده نیز باید به آن پایبند می‌ماندم.
مطالب مرتبط
