دلایل عدم استواری برخی روایات مربوط به مهدویت/ لزوم تشکیل خانواده حدیث
گروه حوزه‌های علمیه: رئیس پژوهشکده مهدویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه در میان آموزههای مهدویت، برخی به دلیل عدم ثبات لازم در برخی از مستندات از استواری کافی برخوردار نیست، گفت: برای رفع این مسئله، تشکیل خانواده حدیث ضروری است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین خدامراد سلیمیان، رئیس پژوهشکده مهدویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی امروز 10 خرداد ماه در کرسی نقد نقش تحولات سندی و متنی روایات در مهدیت در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: معارف مهدوی در میان باورهای اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
وی ادامه داد: اما آنچه که در این میان مستلزم توجه بیشتر است این است که در میان آموزه‌‌ها
برخی به دلیل عدم ثبات لازم در برخی از مستندات از استواری کافی برخوردار نیست.
وی افزود: این عدم استواری گاهی به گونه‌ای است که در یک موضوع دیدگاه‌های
گوناگون و در برخی موارد متعارض به چشم می‌خورد البته فراوانی احادیث مربوط به
مهدویت، به نسبت بسیاری از مباحث دیگر چشم‌گیر و درخور نگرش است.
سلیمیان تصریح کرد: با نگاه اجمالی در منابع روایی موجود، در می‌یابیم كه
امام (علیه‌السلام) و برپایی حكومت عدل جهانی به دست ایشان، از موضوعاتی است که پیش از
به دنیا آمدن امام با بهره‌مندی از سخنان پیامبر اکرم و
پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام)، به آن پرداخته شده است.
دگرگونی در روایات
این محقق و پژوهشگر اظهار کرد: از جعل
برخی روایات اگرچه اندک که بگذریم، این نقل روایات صادر شده از معصومان علیهم
السلام، در دوره‌های مختلف به سبب برخی عوامل مانند انگیزه‌های شخصی، عوامل محیطی
و پدیدة فرقه‌های انحرافی است دست‌خوش دگرگونی‌هایی در سند و متن شده است و این
دگرگونی‌ها به طور عمده به صورت نقل به معنا، تصحیف و تحریف بوده است.
سلیمیان بیان کرد: از تاثیرگذارترین پدیده‌ها در تحول محتوایی روایات
مهدویت صرف‌نظر از برخی روایات جعلی در دوران نقل شفاهی روایات، پدیده «نقل به معنا»
و در دوران کتابت در قالب تصحیف و تحریف،نیز رخ داده است.
رئیس پژوهشکده مهدویت عنوان کرد: درباره نقل به معنا دیدگاه‌های
ناهمگونی مطرح می‌شود برخی آن را روا دانسته، محتوای کلی روایات را می‌پذیرند و
برخی با اهتمام به نقد استنادی و محتوایی روایات، تعیین میزان نقل به معنا را امری
لازم می‌دانند که اگر چنانچه در روح کلی محتوا و مفهوم مورد نظر معصوم (علیه‌السلام)
در روایت خدشه‌ای وارد ساخته باشد، آن را مردود می‌دانند.
این پژوهشگر حوزوی تاکید کرد: درباره تصحیف و تحریف نیز دیدگاه‌های
متفاوتی بیان شده است. برخی آن را بی‌اشکال دانسته، محتوای کلی روایات را می‌پذیرند
و برخی با اهتمام به نقد استنادی و محتوایی روایات، همچنان تعیین میزان تصحیف یا تحریف
را امری لازم می‌دانند که اگر چنانچه در روح کلی مورد نظر معصوم (علیه‌السلام)در
روایت خدشه‌ای وارد ساخته باشد، آن را نیز مردود می‌دانند.
آسیب‌های فراروی روایات
سلیمیان بیان کرد: این ناهمگونی دیدگاه در اعتبار سندی و محتوایی روایت
و رَوایی نقل به معنا و تصحیف و تحریف، سبب شده تا برخی آشفتگی‌ها امروزه به
عنوان آسیبی جدی آموزههای اصیل و معتبر روایات را تحت تأثیر خود قرار دهد از این
رو ضرورت بررسی میزان نقش و تأثیر عوارض بیرونی و درونی روایات را بیش از پیش نمایان
می‌سازد.
وی اظهار کرد: دستاورد این بررسی تعیین میزان نقش تحولات سندی و متنی
در روایات و سنجش نسبت آنها با دگرگونی‌های محتوایی در آموزههای موجود مهدوی
خواهد شد و زمینه را برای بحثی ضروری و ارزشمند در بررسی علمی این تغییرات فراهم
می کند.
سلیمیان تصریح کرد: آشنایی با منابع و نیز سیر تطور نقل این روایات از
آن جهت که به فهم بهتر این اندیشه والا کمک شایانی می‌کند، دارای اهمیت بسیاری است.
وی تاکید کرد: یکی از بهترین راه‌کارهای این روند می‌تواند بررسی روایات
بر اساس تشکیل خانواده حدیث و بررسی روایات هم‌معنا و هم‌سو و برجسته‌سازی تغییرات
پدیدآمده در روایات باشد که البته کاری دشوار و ارزشمند است.
