در نشست استلزامات مبانی خداشناسی عنوان شد؛
استخراج مبانی قرآنی سیاست نیازمند فهم دقیق مسایل سیاسی است
گروه حوزه‌های علمیه: در نشست علمی «استلزامات مبانی خداشناسی در ساحت سیاست» از این موضوع یاد شد که تا هنگامی که سپهر سیاست و مسایل آن، ولو بالاجمال درست فهمیده نشود، نمی‌توانیم مبانی را به درستی از قرآن استخراج کنیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عابدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و ارایه‌دهنده بحث در ابتدای این نشست در سخنانی به تبیین این نظریه پرداخت.
وی گفت: از آنجا که ارزش‌ها در سیاست متأثر از اعتقادات در مورد مبدأ جهان می‌شود، پذیرش این مبانی، استلزاماتی در سیاست دارد که آن را از نوع غربی‌اش متمایز می‌کند. علامه در تفسیر آیه ۱۰۳ سوره انعام می‌نویسد: «مشرکان مطابق فهم ساده خود فکر می‌کردند. وقتی کسی بخواهد وکیل آنها باشد، این یک امر جسمانی مانند دیگر امور جسمانی خواهد بود که عهده‌دار کارهای جسمی است. ... خداوند توهم‌شان را با این آیه دفع کرد؛ به اینکه چشم‌ها خدای تعالی را درک نمی‌کند، چون والاتر از جسم بودن و لوازم آن است.»
عابدی با بیان اینکه با توجه به مجموعه‌ای از مبانی مبدأشناختی برگرفته از منظر علامه طباطبایی، امکان فهم قرآنی از سیاست اسلامی در اهداف، ابعاد و راهبردهای حیات سیاسی متمایز از نوع غربی آن فراهم می‌شود، تصریح کرد: آگاهی از مبدأ هستی در فهم مسائل کلان علوم انسانی مثل سیاست تأثیرگذار است، به گونه‌ای که نظریه‌ها و مکتب‌های موجود از این نگاه متأثر هستند. آنان که به مبدأ هستی بی‌توجه هستند، یا برخی از صفات خداوند مانند ربوبیت را انکار می‌کنند و تنها به خالقیت او معتقدند، نوعی از نظام اعتقادی و ارزشی و هنجارهای سیاسی را پذیرفته‌اند. ادیان الهی مثل اسلام با شناخت ویژه از مبدأ هستی و صفات او، درکی دیگر از حیات سیاسی داشته و سامانی متفاوت به نظریات و نظامات سیاسی داده و اهداف و راهبردهای متفاوتی در نظر گرفته‌اند.
عابدی با بیان اینکه قدرت از مبانی دیگر سیاست در اسلام است، اظهار کرد: قدرت از اصلی‌ترین صفات ذات خدا، به معنای ملک و غنا و توان است و با تعبیر قادر و مقتدر یا به صورت نفی عجز، بر ذات خداوند اطلاق می‌شود؛ در حالی که در نظریاتی چون لیبرال دموکراسی، اراده انسان یگانه منشأ ایجاد حقوق است و قانون به عنوان مظهر عینی حقوق به معنای سرجمع اراده‌های فردی است كه حقوق الهی جایگاهی در آن ندارد. اما با پذیرش مبنای قدرت انحصاری الهی، قدرت سیاسی از آن متأثر خواهد شد؛ زیرا خداوند منشأ همه قدرت‌هاست.
نداشتن فرضیه
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقد شکلی و محتوایی مباحث وی که در قالب مقاله‌ای به نشست ارایه شد، پرداخت و گفت: در متن وی، چندین باید و نباید به کار رفته است، از این رو عبارت‌نگاری به همراه الفاظ عربی زیاد دیده می‌شود؛ در حالی که خواننده باید بتواند با متن ارتباط برقرار کند، همچنین مغلق‌نویسی از دیگر ضعف‌های این پژوهش است.
وی با بیان اینکه تقطیع در عبارت صورت گرفته و همین عامل سبب شده تا ارتباط محتوایی میان عبارات قطع شود، تصریح کرد: وقتی کسی این متن را می‌خواند در زیر عناوین ارتباطات میان بحث‌ها گم می‌شود و ارتباط میان قبل و بعد متن قطع است، همچنین در نتیجه‌گیری هیچ استنتاجی وجود ندارد.
ایزدهی افزود: این تحقیق دارای فرضیه نیست و آنچه به عنوان فرضیه گرفته شده مفروض است و چون فرضیه ندارد فرضیه رقیب هم ندارد و نویسنده نمی‌داند که چه کاری قرار است انجام شود، از این رو میان مبانی و نتایج ارتباط معناداری دیده نمی‌شود.
این پژوهشگر و محقق بیان کرد: این تحقیق دارای نقشه راه نیست و برخی اوصاف را پشت سر هم ردیف کرده است، ضمن اینکه وی در عناوینی که مدعی شده، به تفصیل درباره آن بحث نشده و برخی موارد مانند عدل و قسط عملاً فروگذار شده است.
وی عنوان کرد: نویسنده درباره مسایل نظام سیاسی مصطلح امروز که مبتنی بر تکالیف و حقوق و ... است مانند مردم‌سالاری و حق رأی و ... بحث نکرده، در حالی که این مباحث از مهمترین مسایل سیاسی روز است.
ایزدهی بیان کرد: اگر قرار بود تحقیق بر اساس قرآن نوشته شود باید اوصاف به وجه جامعی مانند شبکه مفاهیم منتقل می‌شد، لذا معادله تک مجهولی نیست، بلکه معادله‌ای چند مجهولی است و باید ربوبیت در کنار قیوم بودن و قادر بودن و ... دیده شود، از این رو در این نوشته چون به این مسئله پرداخته نشده بحث از فرضیه رقیب نیز شکل نگرفته است.
وی اظهار کرد: همچنین در نوشته راه‌حلی برای مسئله بیان نشده و از لحاظ موضوع‌شناسی نیازمند کاری جدی است، مانند بحث مالکیت که وقتی وارد عرصه نظام سیاسی می‌شود باید این مقوله تعریف شود، زیرا ما در عرصه سیاسی، مالکیت در تصرف نداریم و اساسا می‌پرسیم خالقیت و مالکیت چه ارتباطی با نظام سیاسی دارد؟ یعنی اگر ما خالقیت را هم قبول کردیم چه ربطی به واگذاری سیاست به انسان دارد.
وی تاکید کرد: عمده اشکال در محتوای متن، به ارتباط میان عناوین و موضوع سیاست باز می‌گردد، مانند اینکه وقتی ما پذیرفتیم که خدا خالق است این مسئله چه ربطی به سیاست دارد.
مقاله باید به سئوالات و شبهات پاسخ دهد
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی اسدی‌نسب، مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: در این مقاله چون قرار است مطلبی از قرآن از منطق تفسیر المیزان استنباط شود مخاطب آن باید افراد لائیک و سکولارهای مسلمان باشند؛ کسانی که می‌گویند ما در عرصه سیاست نمی‌توانیم به دین رجوع کنیم.
وی افزود: بنابراین مقاله باید طوری چیده شود که به سئوالات و شبهات این گونه افراد پاسخ دهد، بنابراین باید این مسئله در همه موارد رعایت شود؛ همچنین میان برخی مباحث خلط شده، زیرا همه سکولارهای مسلمان هم خالقیت و ربوبیت خدا را قبول دارند، لذا یا نباید این صفات را بگوییم و اگر گفتیم گونه‌ای تقریر شود که در مقابل شبهات آنان بایستد.
اسدی‌نسب عنوان کرد: مسئله دیگر اینکه مبانی باید قریب باشد، یعنی به واسطه آن بتوانیم در علم مربوطه تولید مسئله داشته باشیم؛ در حالی که ایشان مبانی قریب را نیاورده و مبانی بعید را ذکر کرده و اگر مبانی قریب را آورده توضیح آن مکفی نیست.
این محقق قرآنی ادامه داد: همچنین میان مبانی علم سیاست و تولید گزاره‌های علمی در عرصه سیاست خلط شده و مشخص نیست با این مبانی در عرصه سیاست چه اتفاقی خواهد افتاد، همچنین در برداشت‌های سیاسی از قرآن باید دقت بیشتری صورت بگیرد.
وی افزود: در آیه 26 سوره مبارکه روم که وی به آن استناد کرده، همچنین برخی آیات دیگر ولایت تکوینی خداوند بیان شده و نویسنده از آن مبنای ولایت تشریعی را اخذ کرده است، همچنین آیه 39 سوره کهف بر دلالت تشریعی گرفته شده، در حالی که آیه بر آن دلالت ندارد. این مسئله در آیه 165 سوره بقره نیز دیده می‌شود.
اسدی‌نسب گفت: صفات الهی جامع بیان نشده است و نحوه چینش عبارات نیز واقعاً برای متخصصان مربوطه خسته‌کننده است و جملات چندسطری زیاد دیده می‌شود، از این رو باید قلم ایشان متحول شود زیرا سخت‌ترین مطالب نیز با راحت‌ترین بیان قابل بحث است.
وی تاکید کرد: تمام مطالب بیان شده باید براساس قواعد تفسیر و اصول فقه باشد و اهل علم مربوطه نیز آن را بپذیرند و برداشت تفسیر به رأی از آیات قرآن صورت نگیرد.
مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نتیجه‌گیری بحث خود گفت: یکی از نتایج اینکه مبانی باید در چنین نوشته‌هایی مبانی قریب باشد که در این متن دیده نمی‌شود، همچنین نکته دیگر که برای ما هم دغدغه مهمی است این است که برداشت ما از تفسیر باید به روشنی صورت بگیرد و براساس قواعد تفسیری انجام شود.
دفاع از نظریه
در ادامه این نشست مجدداً حجت‌الاسلام والمسلمین عابدی به دفاع از مباحث خود پرداخت و تصریح کرد: تحقیق فرضیه دارد و مبانی مبدأشناختی مانند مالکیت ربوبیت و ولایت خداوند از آثار علامه برداشت می‌شود و فرضیه ما این است که این مبانی سیاسی برداشت می‌شود و استلزاماتی هم دارد که آورده‌ایم.
وی بیان کرد: معتقدیم همه مبانی سیاست از قرآن قابل استفاده است و در این نوشته نیز براساس این فرضیه به تحقیق پرداخته شده است، همچنین عرض کردم که ما بحث کلان مبانی و کلان استلزامات ترکیبی را ایجاد خواهیم کرد و مجموعه جمع شده میان مبانی به مسئله اصلی یعنی مبانی مشروعیت الهی منجر خواهد شد.
عابدی تصریح کرد: بزرگترین مبنای خداشناسی این است که ما شما را بنده خلق کردیم و بر این اساس رابطه خدا و بنده شکل می‌گیرد، از این رو مبناسازی، اصول‌سازی، قواعدسازی و پاسخ به مسایل چهار مرحله‌ای است که دنبال تولید و ادغام آن برای حل مسئله در این نوشتار هستیم.
وی با اشاره به انتقاد برخی از منتقدان درباره تلقی عبد و مولا در ساحت سیاسی عنوان کرد: ما می‌خواهیم سیاست قرآن را طراحی و بر آن اساس مبانی را تعریف کنیم که بخش مهمی از آن رابطه میان ما و خدا و رابطه عبد و مولاست، بنابراین نباید براساس گفته برخی از این مسئله دست برداریم و باید در سیاستمان آن را جاری کنیم.
این محقق عنوان کرد: رسیدن از مبنا به مسئله ممکن است برخی مسایل را حل کند، ولی نخواهد توانست گره‌گشای ما در همه عرصه‌ها باشد، ولی اگر از مبنا به سمت حل مسایل برویم، در این صورت بسیاری از مسایل با اثبات یک مبنا قابل گره‌گشایی است.
وی با اشاره به انتقاد از وی مبنی بر تفسیر به رأی از آیات قرآن افزود: در استفاده از آیات، یکی نقل تفسیر از علامه طباطبایی شده است و خودم قضاوتی نکرده‌ام و در برخی موارد نیز به تفسیر نمونه مراجعه کردم و استنباط شخصی از آیات نبوده و همگی نقل تفسیر است.
لزوم فهم دقیق سپهر سیاست
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، صاحب تفسیر همگام با وحی در سخنان کوتاهی در این نشست گفت: بابت شجاعتی که عابدی در ورود به این عرصه داشته‌اند، باید به وی تبریک بگوییم.
وی افزود: در مجموع تصور من این است که تا سپهر سیاست و مسایل آن درست فهمیده نشود، ولو بالاجمال، نمی‌توانیم مبانی منتج را از قرآن در بیاورم و حتی اگر بناست ترکیبی صورت بگیرد باید طوری باشد که بتوان از آن مبانی را بدون هر اشتباهی استخراج کنیم.
این قرآن‌پژوه با اشاره به نظر نویسنده درباره رابطه میان عبد و مولا در سپهر سیاسی اسلام تصریح کرد: کل دعوای اروپا با دین بر سر همین رابطه عبد و مولا بوده است و همین زمینه‌ای شد که غرب، 11 قرن گرفتار عقب‌ماندگی و دوره سیاهی شدند و مجبور شدند برای گذر از این دوره به سمت شکستن دستگاه دین بروند و جمهوری‌های سکولار محصول اصرار خام بر مسئله عبودیت و انتقال تفویض‌های کامل به حاکمان بوده است، لذا نباید این مسئله را به سادگی بپنداریم.
بهجت‌پور اظهار کرد: مسئله سیاست باید خوب تلقی شود تا برآن اساس بتوانیم به درستی به مبانی و جواب مسایل برسیم.
وی گفت: از آنجا که ارزش‌ها در سیاست متأثر از اعتقادات در مورد مبدأ جهان می‌شود، پذیرش این مبانی، استلزاماتی در سیاست دارد که آن را از نوع غربی‌اش متمایز می‌کند. علامه در تفسیر آیه ۱۰۳ سوره انعام می‌نویسد: «مشرکان مطابق فهم ساده خود فکر می‌کردند. وقتی کسی بخواهد وکیل آنها باشد، این یک امر جسمانی مانند دیگر امور جسمانی خواهد بود که عهده‌دار کارهای جسمی است. ... خداوند توهم‌شان را با این آیه دفع کرد؛ به اینکه چشم‌ها خدای تعالی را درک نمی‌کند، چون والاتر از جسم بودن و لوازم آن است.»
عابدی با بیان اینکه با توجه به مجموعه‌ای از مبانی مبدأشناختی برگرفته از منظر علامه طباطبایی، امکان فهم قرآنی از سیاست اسلامی در اهداف، ابعاد و راهبردهای حیات سیاسی متمایز از نوع غربی آن فراهم می‌شود، تصریح کرد: آگاهی از مبدأ هستی در فهم مسائل کلان علوم انسانی مثل سیاست تأثیرگذار است، به گونه‌ای که نظریه‌ها و مکتب‌های موجود از این نگاه متأثر هستند. آنان که به مبدأ هستی بی‌توجه هستند، یا برخی از صفات خداوند مانند ربوبیت را انکار می‌کنند و تنها به خالقیت او معتقدند، نوعی از نظام اعتقادی و ارزشی و هنجارهای سیاسی را پذیرفته‌اند. ادیان الهی مثل اسلام با شناخت ویژه از مبدأ هستی و صفات او، درکی دیگر از حیات سیاسی داشته و سامانی متفاوت به نظریات و نظامات سیاسی داده و اهداف و راهبردهای متفاوتی در نظر گرفته‌اند.
عابدی با بیان اینکه قدرت از مبانی دیگر سیاست در اسلام است، اظهار کرد: قدرت از اصلی‌ترین صفات ذات خدا، به معنای ملک و غنا و توان است و با تعبیر قادر و مقتدر یا به صورت نفی عجز، بر ذات خداوند اطلاق می‌شود؛ در حالی که در نظریاتی چون لیبرال دموکراسی، اراده انسان یگانه منشأ ایجاد حقوق است و قانون به عنوان مظهر عینی حقوق به معنای سرجمع اراده‌های فردی است كه حقوق الهی جایگاهی در آن ندارد. اما با پذیرش مبنای قدرت انحصاری الهی، قدرت سیاسی از آن متأثر خواهد شد؛ زیرا خداوند منشأ همه قدرت‌هاست.
نداشتن فرضیه
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقد شکلی و محتوایی مباحث وی که در قالب مقاله‌ای به نشست ارایه شد، پرداخت و گفت: در متن وی، چندین باید و نباید به کار رفته است، از این رو عبارت‌نگاری به همراه الفاظ عربی زیاد دیده می‌شود؛ در حالی که خواننده باید بتواند با متن ارتباط برقرار کند، همچنین مغلق‌نویسی از دیگر ضعف‌های این پژوهش است.
وی با بیان اینکه تقطیع در عبارت صورت گرفته و همین عامل سبب شده تا ارتباط محتوایی میان عبارات قطع شود، تصریح کرد: وقتی کسی این متن را می‌خواند در زیر عناوین ارتباطات میان بحث‌ها گم می‌شود و ارتباط میان قبل و بعد متن قطع است، همچنین در نتیجه‌گیری هیچ استنتاجی وجود ندارد.
ایزدهی افزود: این تحقیق دارای فرضیه نیست و آنچه به عنوان فرضیه گرفته شده مفروض است و چون فرضیه ندارد فرضیه رقیب هم ندارد و نویسنده نمی‌داند که چه کاری قرار است انجام شود، از این رو میان مبانی و نتایج ارتباط معناداری دیده نمی‌شود.
این پژوهشگر و محقق بیان کرد: این تحقیق دارای نقشه راه نیست و برخی اوصاف را پشت سر هم ردیف کرده است، ضمن اینکه وی در عناوینی که مدعی شده، به تفصیل درباره آن بحث نشده و برخی موارد مانند عدل و قسط عملاً فروگذار شده است.
وی عنوان کرد: نویسنده درباره مسایل نظام سیاسی مصطلح امروز که مبتنی بر تکالیف و حقوق و ... است مانند مردم‌سالاری و حق رأی و ... بحث نکرده، در حالی که این مباحث از مهمترین مسایل سیاسی روز است.
ایزدهی بیان کرد: اگر قرار بود تحقیق بر اساس قرآن نوشته شود باید اوصاف به وجه جامعی مانند شبکه مفاهیم منتقل می‌شد، لذا معادله تک مجهولی نیست، بلکه معادله‌ای چند مجهولی است و باید ربوبیت در کنار قیوم بودن و قادر بودن و ... دیده شود، از این رو در این نوشته چون به این مسئله پرداخته نشده بحث از فرضیه رقیب نیز شکل نگرفته است.
وی اظهار کرد: همچنین در نوشته راه‌حلی برای مسئله بیان نشده و از لحاظ موضوع‌شناسی نیازمند کاری جدی است، مانند بحث مالکیت که وقتی وارد عرصه نظام سیاسی می‌شود باید این مقوله تعریف شود، زیرا ما در عرصه سیاسی، مالکیت در تصرف نداریم و اساسا می‌پرسیم خالقیت و مالکیت چه ارتباطی با نظام سیاسی دارد؟ یعنی اگر ما خالقیت را هم قبول کردیم چه ربطی به واگذاری سیاست به انسان دارد.
وی تاکید کرد: عمده اشکال در محتوای متن، به ارتباط میان عناوین و موضوع سیاست باز می‌گردد، مانند اینکه وقتی ما پذیرفتیم که خدا خالق است این مسئله چه ربطی به سیاست دارد.
مقاله باید به سئوالات و شبهات پاسخ دهد
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی اسدی‌نسب، مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: در این مقاله چون قرار است مطلبی از قرآن از منطق تفسیر المیزان استنباط شود مخاطب آن باید افراد لائیک و سکولارهای مسلمان باشند؛ کسانی که می‌گویند ما در عرصه سیاست نمی‌توانیم به دین رجوع کنیم.
وی افزود: بنابراین مقاله باید طوری چیده شود که به سئوالات و شبهات این گونه افراد پاسخ دهد، بنابراین باید این مسئله در همه موارد رعایت شود؛ همچنین میان برخی مباحث خلط شده، زیرا همه سکولارهای مسلمان هم خالقیت و ربوبیت خدا را قبول دارند، لذا یا نباید این صفات را بگوییم و اگر گفتیم گونه‌ای تقریر شود که در مقابل شبهات آنان بایستد.
اسدی‌نسب عنوان کرد: مسئله دیگر اینکه مبانی باید قریب باشد، یعنی به واسطه آن بتوانیم در علم مربوطه تولید مسئله داشته باشیم؛ در حالی که ایشان مبانی قریب را نیاورده و مبانی بعید را ذکر کرده و اگر مبانی قریب را آورده توضیح آن مکفی نیست.
این محقق قرآنی ادامه داد: همچنین میان مبانی علم سیاست و تولید گزاره‌های علمی در عرصه سیاست خلط شده و مشخص نیست با این مبانی در عرصه سیاست چه اتفاقی خواهد افتاد، همچنین در برداشت‌های سیاسی از قرآن باید دقت بیشتری صورت بگیرد.
وی افزود: در آیه 26 سوره مبارکه روم که وی به آن استناد کرده، همچنین برخی آیات دیگر ولایت تکوینی خداوند بیان شده و نویسنده از آن مبنای ولایت تشریعی را اخذ کرده است، همچنین آیه 39 سوره کهف بر دلالت تشریعی گرفته شده، در حالی که آیه بر آن دلالت ندارد. این مسئله در آیه 165 سوره بقره نیز دیده می‌شود.
اسدی‌نسب گفت: صفات الهی جامع بیان نشده است و نحوه چینش عبارات نیز واقعاً برای متخصصان مربوطه خسته‌کننده است و جملات چندسطری زیاد دیده می‌شود، از این رو باید قلم ایشان متحول شود زیرا سخت‌ترین مطالب نیز با راحت‌ترین بیان قابل بحث است.
وی تاکید کرد: تمام مطالب بیان شده باید براساس قواعد تفسیر و اصول فقه باشد و اهل علم مربوطه نیز آن را بپذیرند و برداشت تفسیر به رأی از آیات قرآن صورت نگیرد.
مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نتیجه‌گیری بحث خود گفت: یکی از نتایج اینکه مبانی باید در چنین نوشته‌هایی مبانی قریب باشد که در این متن دیده نمی‌شود، همچنین نکته دیگر که برای ما هم دغدغه مهمی است این است که برداشت ما از تفسیر باید به روشنی صورت بگیرد و براساس قواعد تفسیری انجام شود.
دفاع از نظریه
در ادامه این نشست مجدداً حجت‌الاسلام والمسلمین عابدی به دفاع از مباحث خود پرداخت و تصریح کرد: تحقیق فرضیه دارد و مبانی مبدأشناختی مانند مالکیت ربوبیت و ولایت خداوند از آثار علامه برداشت می‌شود و فرضیه ما این است که این مبانی سیاسی برداشت می‌شود و استلزاماتی هم دارد که آورده‌ایم.
وی بیان کرد: معتقدیم همه مبانی سیاست از قرآن قابل استفاده است و در این نوشته نیز براساس این فرضیه به تحقیق پرداخته شده است، همچنین عرض کردم که ما بحث کلان مبانی و کلان استلزامات ترکیبی را ایجاد خواهیم کرد و مجموعه جمع شده میان مبانی به مسئله اصلی یعنی مبانی مشروعیت الهی منجر خواهد شد.
عابدی تصریح کرد: بزرگترین مبنای خداشناسی این است که ما شما را بنده خلق کردیم و بر این اساس رابطه خدا و بنده شکل می‌گیرد، از این رو مبناسازی، اصول‌سازی، قواعدسازی و پاسخ به مسایل چهار مرحله‌ای است که دنبال تولید و ادغام آن برای حل مسئله در این نوشتار هستیم.
وی با اشاره به انتقاد برخی از منتقدان درباره تلقی عبد و مولا در ساحت سیاسی عنوان کرد: ما می‌خواهیم سیاست قرآن را طراحی و بر آن اساس مبانی را تعریف کنیم که بخش مهمی از آن رابطه میان ما و خدا و رابطه عبد و مولاست، بنابراین نباید براساس گفته برخی از این مسئله دست برداریم و باید در سیاستمان آن را جاری کنیم.
این محقق عنوان کرد: رسیدن از مبنا به مسئله ممکن است برخی مسایل را حل کند، ولی نخواهد توانست گره‌گشای ما در همه عرصه‌ها باشد، ولی اگر از مبنا به سمت حل مسایل برویم، در این صورت بسیاری از مسایل با اثبات یک مبنا قابل گره‌گشایی است.
وی با اشاره به انتقاد از وی مبنی بر تفسیر به رأی از آیات قرآن افزود: در استفاده از آیات، یکی نقل تفسیر از علامه طباطبایی شده است و خودم قضاوتی نکرده‌ام و در برخی موارد نیز به تفسیر نمونه مراجعه کردم و استنباط شخصی از آیات نبوده و همگی نقل تفسیر است.
لزوم فهم دقیق سپهر سیاست
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، صاحب تفسیر همگام با وحی در سخنان کوتاهی در این نشست گفت: بابت شجاعتی که عابدی در ورود به این عرصه داشته‌اند، باید به وی تبریک بگوییم.
وی افزود: در مجموع تصور من این است که تا سپهر سیاست و مسایل آن درست فهمیده نشود، ولو بالاجمال، نمی‌توانیم مبانی منتج را از قرآن در بیاورم و حتی اگر بناست ترکیبی صورت بگیرد باید طوری باشد که بتوان از آن مبانی را بدون هر اشتباهی استخراج کنیم.
این قرآن‌پژوه با اشاره به نظر نویسنده درباره رابطه میان عبد و مولا در سپهر سیاسی اسلام تصریح کرد: کل دعوای اروپا با دین بر سر همین رابطه عبد و مولا بوده است و همین زمینه‌ای شد که غرب، 11 قرن گرفتار عقب‌ماندگی و دوره سیاهی شدند و مجبور شدند برای گذر از این دوره به سمت شکستن دستگاه دین بروند و جمهوری‌های سکولار محصول اصرار خام بر مسئله عبودیت و انتقال تفویض‌های کامل به حاکمان بوده است، لذا نباید این مسئله را به سادگی بپنداریم.
بهجت‌پور اظهار کرد: مسئله سیاست باید خوب تلقی شود تا برآن اساس بتوانیم به درستی به مبانی و جواب مسایل برسیم.
