آیت‌الله مصباح یزدی:
مستحبات و مکروهات حریم واجبات و گناهان هستند
گروه حوزه‌های علمیه: استاد حوزه علمیه گفت: زهد در دنیا و ترک مکروهات و انجام مستحبات حریمی برای واجبات و پرهیز از گناهان هستند تا انسان در لبه پرتگاه گناه قرار نگیرد، زیرا کسی که نزدیک غرق‌گاه قدم بگذارد ممکن است یک لحظه پایش بلرزد و بیفتد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی شب گذشته، 9 تیرماه در ادامه درس اخلاق خود گفت: با توجه به اختلافی که در مضمون احادیث درباره مذمت دنیا وجود دارد، برخی گفته‌اند این روایات در مذمت حرام‌های دنیاست؛ حتی در ترجمه نهج‌البلاغه کلمه حرام را در جایی که مذمت دنیا شده اضافه کرده‌اند که این مسئله در همه موارد صدق ندارد. مثلاً پیامبر در روایتی فرمودند پرده‌ای که نقاشی شده بود از جلوی چشم من بردار، ولی این پرده حرام بود و این نظر در همه جا نیست.
وی افزود: برخی افراد، آیات و روایاتی که در مذمت دنیاست، اخلاقی تلقی کرده‌اند که خوب است انسان آن را رعایت کند، ولی اگر نشد اشکالی ندارد، یعنی تکلیف شرعی نیست، بلکه اگر انسان دنیا را رفیق خود بگیرد این دنیا، بی‌وفاست مانند رفیقی که دل بستن به آن درست نیست و موجب حسرت است که این تفسیر نیز درست نیست، زیرا وقتی فرمود «حب‌الدنیا رأس کل خطیئه»، یعنی اساس همه گناهان است و چنین چیزی اخلاقی نیست.
این استاد برجسته حوزه با اشاره به فرمایش قرآن مبنی بر«برپا داشتن نماز برای یاد خدا» تصریح کرد: وقتی چنین فرمایشی هست آیا مراد فقط نماز واجب است یا مستحب است یا هر دو؛ در این موارد عرض کردیم که این موارد طبیعت مهمله است، یعنی در مقام اطلاق است و می‌گوید لازمه نماز این است که انسان یاد خدا باشد، یعنی در مقام شمردن نمازهای واجب نیست؛ در مورد مسایل مذموم نیز این طور است برخی در حد کبائر موبقه، برخی در حد مکروه و گاهی برخی از آن ممکن است انسان را به کفر بکشاند.
وی با اشاره به تعبیر سیئه و حسنه در قرآن افزود: معنای آن این نیست که حسنه همیشه واجبات و سیئه همیشه حرام‌هاست، مراد خوبی‌ها و بدی‌هاست. گاهی در اعلی مراتب وجوب مانند توحید است و گاهی هم در حد مستحب است و مانند مطلب فوق است.
آیت‌الله مصباح یزدی بیان کرد: در برخی تعبیرات آمده که خود دنیا ملعون و هر چیزی در دنیاست ملعون است، که قطعاً این نیست که انسان و حیوانات و گیاه و خورشید و .... ملعون باشند، از طرف دیگر روایاتی داریم که دنیا مرکب خوبی برای مومن است. با توجه به مجموعه آیات و روایات وقتی گفته می‌شود دنیا مذموم یا مطلوب است، مراد رفتار ما با دنیاست و نه دنیای خارجی. وقتی قرآن فرموده است که حیات دنیا شما را فریب ندهد مراد این است که انسان باید خودش را در فریب خوردن از دنیا مذمت کند.
مخاطبان مذمت دنیا
وی اظهار کرد: برخی خیال می‌کنند وقتی آیات و روایات دنیا را مذمت می‌کند گناهکاران را مخاطب قرار داده است، که این طور نیست مخاطب همه مردم است و مذمت هم در رفتار ما نسبت به دنیاست و برخی مراتب آن به جایی می‌رسد که مانند فرعون به کفر کشیده می‌شود و در جهت خوب نیز حلوایی است که نزد پیامبر آوردند و ایشان نخورد و فرمود می‌ترسم اگر این بار این حلوا را بخورم نفسم به خوردن دفعات دیگر مشتاق شود.
این استاد حوزه تصریح کرد: درجات ایمان متفاوت است و نباید توقع داشته باشیم هر کسی که مومن است از روز اول مانند حضرت سلمان شود، بلکه باید آرام آرام این مسیر طی شود همانند کسی که وزنه‌برداری می‌کند که به تدریج در طول چند سال می‌تواند وزنه سنگینی را بردارد؛ بنابراین هر کسی باید خودش ظرفیت را درک کند و به آن بپردازد. مثلاً اگر یک نوجوان بخواهد مانند امام علی(ع) نان جو و نمک بخورد و تشبه به اولیاء پیدا کند بعد از مدتی مریض می‌شود و یا از این کار زده خواهد شد، لذا باید تدبیر کرد و گام به گام جلو برود و حق ندارد مراتب بالاتر را نفی کند.
حکمت امیال متضاد در انسان
وی اظهار کرد: گاهی این سؤال مطرح است که خداوند از طرفی جاذبه در دنیا قرار داده و از طرفی آن را مذمت کرده است؛ دو حکمت کلی دارد اول اینکه زمینه رشد و تکامل انسان و بقای اوست و حکمت دوم این است که ما را آفریده تا با انتخاب خودمان راه خیر و شر را ترجیح دهیم یعنی در هر قدمی بر سر دوراهی باشیم تا با اراده خود یک مسیر را انتخاب کنیم و کمال انسان در این است که آگاهانه آنچه را خدا می‌خواهد انتخاب کنیم. بنابراین اگر میل به بدی در انسان نباشد و فقط کشش به خوبی باشد مانند ملائکه امتیازی محسوب نمی‌شود.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: حکمت الهی این است که انسان از ابتدا ممکن است نسبت به چیزی میل ضعیف داشته باشد، ولی اگر سراغ آن رفت تدریجاً انس با آن موضوع پیدا می‌کند تا ترک آن دشوار می‌شود. مانند نگاه به نامحرم که کم کم انسان را به چشم‌چرانی دچار می‌کند؛ کار خیر نیز این طور است، کسانی هستند که اگر یک روز نمازشان قضا شود مصیبت برایشان محسوب می‌شود.
وی تاکید کرد: راه عدم ورود به این گرفتاری زهد در دنیا و ترک مکروهات و انجام مستحبات به عنوان حریمی برای واجبات هستند تا انسان در لبه پرتگاه گناه قرار نگیرد، زیرا کسی که نزدیک غرق‌گاه قدم بگذارد ممکن است یک لحظه پایش بلرزد و بیفتد. اینکه برخی از مکروهات نیز پرهیز می‌کنند به خاطر این است.
وی افزود: برخی افراد، آیات و روایاتی که در مذمت دنیاست، اخلاقی تلقی کرده‌اند که خوب است انسان آن را رعایت کند، ولی اگر نشد اشکالی ندارد، یعنی تکلیف شرعی نیست، بلکه اگر انسان دنیا را رفیق خود بگیرد این دنیا، بی‌وفاست مانند رفیقی که دل بستن به آن درست نیست و موجب حسرت است که این تفسیر نیز درست نیست، زیرا وقتی فرمود «حب‌الدنیا رأس کل خطیئه»، یعنی اساس همه گناهان است و چنین چیزی اخلاقی نیست.
این استاد برجسته حوزه با اشاره به فرمایش قرآن مبنی بر«برپا داشتن نماز برای یاد خدا» تصریح کرد: وقتی چنین فرمایشی هست آیا مراد فقط نماز واجب است یا مستحب است یا هر دو؛ در این موارد عرض کردیم که این موارد طبیعت مهمله است، یعنی در مقام اطلاق است و می‌گوید لازمه نماز این است که انسان یاد خدا باشد، یعنی در مقام شمردن نمازهای واجب نیست؛ در مورد مسایل مذموم نیز این طور است برخی در حد کبائر موبقه، برخی در حد مکروه و گاهی برخی از آن ممکن است انسان را به کفر بکشاند.
وی با اشاره به تعبیر سیئه و حسنه در قرآن افزود: معنای آن این نیست که حسنه همیشه واجبات و سیئه همیشه حرام‌هاست، مراد خوبی‌ها و بدی‌هاست. گاهی در اعلی مراتب وجوب مانند توحید است و گاهی هم در حد مستحب است و مانند مطلب فوق است.
آیت‌الله مصباح یزدی بیان کرد: در برخی تعبیرات آمده که خود دنیا ملعون و هر چیزی در دنیاست ملعون است، که قطعاً این نیست که انسان و حیوانات و گیاه و خورشید و .... ملعون باشند، از طرف دیگر روایاتی داریم که دنیا مرکب خوبی برای مومن است. با توجه به مجموعه آیات و روایات وقتی گفته می‌شود دنیا مذموم یا مطلوب است، مراد رفتار ما با دنیاست و نه دنیای خارجی. وقتی قرآن فرموده است که حیات دنیا شما را فریب ندهد مراد این است که انسان باید خودش را در فریب خوردن از دنیا مذمت کند.
مخاطبان مذمت دنیا
وی اظهار کرد: برخی خیال می‌کنند وقتی آیات و روایات دنیا را مذمت می‌کند گناهکاران را مخاطب قرار داده است، که این طور نیست مخاطب همه مردم است و مذمت هم در رفتار ما نسبت به دنیاست و برخی مراتب آن به جایی می‌رسد که مانند فرعون به کفر کشیده می‌شود و در جهت خوب نیز حلوایی است که نزد پیامبر آوردند و ایشان نخورد و فرمود می‌ترسم اگر این بار این حلوا را بخورم نفسم به خوردن دفعات دیگر مشتاق شود.
این استاد حوزه تصریح کرد: درجات ایمان متفاوت است و نباید توقع داشته باشیم هر کسی که مومن است از روز اول مانند حضرت سلمان شود، بلکه باید آرام آرام این مسیر طی شود همانند کسی که وزنه‌برداری می‌کند که به تدریج در طول چند سال می‌تواند وزنه سنگینی را بردارد؛ بنابراین هر کسی باید خودش ظرفیت را درک کند و به آن بپردازد. مثلاً اگر یک نوجوان بخواهد مانند امام علی(ع) نان جو و نمک بخورد و تشبه به اولیاء پیدا کند بعد از مدتی مریض می‌شود و یا از این کار زده خواهد شد، لذا باید تدبیر کرد و گام به گام جلو برود و حق ندارد مراتب بالاتر را نفی کند.
حکمت امیال متضاد در انسان
وی اظهار کرد: گاهی این سؤال مطرح است که خداوند از طرفی جاذبه در دنیا قرار داده و از طرفی آن را مذمت کرده است؛ دو حکمت کلی دارد اول اینکه زمینه رشد و تکامل انسان و بقای اوست و حکمت دوم این است که ما را آفریده تا با انتخاب خودمان راه خیر و شر را ترجیح دهیم یعنی در هر قدمی بر سر دوراهی باشیم تا با اراده خود یک مسیر را انتخاب کنیم و کمال انسان در این است که آگاهانه آنچه را خدا می‌خواهد انتخاب کنیم. بنابراین اگر میل به بدی در انسان نباشد و فقط کشش به خوبی باشد مانند ملائکه امتیازی محسوب نمی‌شود.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: حکمت الهی این است که انسان از ابتدا ممکن است نسبت به چیزی میل ضعیف داشته باشد، ولی اگر سراغ آن رفت تدریجاً انس با آن موضوع پیدا می‌کند تا ترک آن دشوار می‌شود. مانند نگاه به نامحرم که کم کم انسان را به چشم‌چرانی دچار می‌کند؛ کار خیر نیز این طور است، کسانی هستند که اگر یک روز نمازشان قضا شود مصیبت برایشان محسوب می‌شود.
وی تاکید کرد: راه عدم ورود به این گرفتاری زهد در دنیا و ترک مکروهات و انجام مستحبات به عنوان حریمی برای واجبات هستند تا انسان در لبه پرتگاه گناه قرار نگیرد، زیرا کسی که نزدیک غرق‌گاه قدم بگذارد ممکن است یک لحظه پایش بلرزد و بیفتد. اینکه برخی از مکروهات نیز پرهیز می‌کنند به خاطر این است.
