نگاهی به مسئولیت‌های خویشاوندان نسبت به یکدیگر از منظر دین
گروه اجتماعی: هر چه اقوام و آشنایان نسبتشان با ما نزدیک‌تر باشد به همان نسبت به لحاظ مادی و عاطفی مسئولیت‌هایمان نسبت به آنان بیشتر خواهد بود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، وقتی گرهی در زندگی‌مان به وجود می‌آید، آن زمان که دلتنگ هستیم و به دنبال شخصی می‌گردیم که سنگ صبورمان باشد، بی‌شک در وهله اول به سراغ یکی از اهالی خانه‌مان و یا یکی از خویشاوندان می‌رویم.
گاه یک گفت‌وگوی صمیمانه با خواهر، دختر خاله، عمو یا دختر عمه می‌تواند نقش مهمی در کاهش استرس‌ها و فشارهای روحی ایفا کند. به ویژه اگر با خویشاوندانمان رابطه عاطفی و پیوندی عمیق داشته باشیم.
حتی اگر نیاز به کمک مادی داشته باشیم بی‌شک ترجیح می‌دهیم در وهله اول از خواهر یا برادر، عمو و عمه کمکی دریافت کنیم تا کسی که اطمینان نداریم محرم اسرار ما هست یا خیر. آری شاید بتوان گفت خویشاوندان نزدیک یک نعمت‌اند.
اما در قرآن کریم و روایات اسلامی چه مسئولیت‌هایی برای خویشاوندان نسبت به یکدیگر ذکر شده است؟ آیا این وظایف به تکالیف مادی محدود شده است؟ در میان اقوام چه کسانی در زمینه صله رحم و کمک مادی در اولویت هستند؟
حجت‌الاسلام علیرضا حسینی، امام جمعه درمیان در این‌باره گفت: توصیه‌های دینی در حوزه مسئولیت‌های خویشاوندی در دو بعد مطرح می‌شود که شامل ابعاد فقهی و اخلاقی است که به آن اشاره می‌کنیم.
ابعاد فقهی و اخلاقی اکرام نزدیکان
وی اظهار کرد: در بعد فقهی مسئولیت‌های خویشاوندی، بحث نفقه اقارب و نزدیکان مطرح است و افراد وظیفه دارد بر اساس قواعدی که در فقه وجود دارد و نفقه و در حقیقت نیازهای مادی نزدیکان خود را تأمین کنند.
امام جمعه درمیان بیان کرد: در بعد اخلاقی نیز موضوع صله رحم را در روایات دینی و قرآن کریم داریم که بر این اساس خویشاوندان و دوستان باید از حال و احوال یکدیگر مطلع باشند و از قطع ارتباط با یکدیگر بپرهیزند.
حسینی ادامه داد: در این رفت‌وآمدها وارتباطات خویشاوندی برکات زیادی وجود دارد که یک مورد آن رفع نیاز نیازمندان بستگان و فامیل استو در روایات اهل بیت(ع) و قرآن کریم نیز اشاره شده که صدقات و انفاق را از اطرافیان و نزدیکان خویش آغاز کنیم.
وی افزود: وقتی که می‌خواهیم به نیازمندی کمک کنیم برایمان مهم است که این کمک و انفاق ما حتما به دست نیازمند برسد، از آن جایی که آشنایان و اقوام از حال یکدیگر باخبرند با کمک به نیازمندان فامیل مطمئن می‌شویم که صدقه و انفاق به نیازمند واقعی رسیده است.
امام جمعه درمیان گفت: از طرف دیگر موضوع کرامت انسانی در بین است و بسیاری از افراد تمایل دارند که اگر قرار است کمکی دریافت کنند از خویشاوند باشد نه از بیگانه، چرا که با کمک گرفتن از نزدیکان کرامت نفس آنان نیز حفظ می‌شود.
حسینی اظهار کرد: بر اساس قاعده فقهی الاقرب فالاقرب، حتی در بین آشنایان و اقوام نیز، در کمک کردن مادی و صدقات و همچنین صله رحم اقوام هر چقدر نسبتشان با ما نزدیک‌تر باشد، در اولویت هستند که باید مد نظر قرار گیرد.
وی یادآور شد: البته باید به این نکته توجه کرد درباره برخی از نزدیکان چون پدر و مادر وظیفه داریم نیازهای مادی آنان را تأمین کنیم و در حقیقت واجب النفقه هستند و از این جهت مواردی چون زکات فطره را نمی‌توان به آنان داد.
حجت‌الاسلام محمدرضا خوشخو، مدیر بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عج) خراسان جنوبی نیز در این رابطه گفت: خویشاوندان به دو دسته خویشاوندان سببی و نسبی تقسیم می‌شوند، خویشاوندان نسبی با آنان رابطه خونی داریم و خویشاوندان سببی به واسطه ازدواج خویشاوند ما شده اند.
جایگاه پدر و مادر ممتایز و متفاوت از همه خویشاوندان
وی اظهار کرد: البته در بین خویشاوندان حقوقی که افراد نسبت به یکدیگر دارند متفاوت است، به عنوان مثال حقوق پدر نسبت به فرزند و یا فرزند نسبت به پدر با سایر اقوام و خویشاوندان کاملا متمایز است و همانطور که در روایات آمده حق فرزند بر پدر این است که نام نیک بر او بگذارد، زمینه آموزشش را فراهم کرده و در بزرگسالی زمینه ازدواجش را تسهیل کند.
مدیر بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عج) خراسان جنوبی بیان کرد: البته موارد بالا در زمینه مسائل حقوقی مطرح است، اما از بعد اخلاقی اگر بنگریم شاید رابطه مادر با فرزندان متفاوت‌تر از همه این موارد باشد و مادر نقش مشاور و محرم راز را ایفا می‌کند.
خوشخو ادامه داد: درست است که ما به لحاظ مادی وظایفی نسبت به خویشاوندانمان داریم اما مسئولیت هایمان در برابر اقوام به موارد اقتصادی محدود نمی‌شود بلکه از بعد عاطفی و تربیتی نیز مسئولیت‌هایی نسبت به یکدیگر داریم.
مسئولیت‌های خویشاوندی محدود به مسائل مادی نیست
وی افزود: از همین جهت قرآن کریم می‌فرماید؛ قو انفسکم و اهلیکم نارا خود و خانواده‌تان را از آتشحفظ کنید، که این حفظ کردن از آتش( گناهان و زشتی‌ها) نیازمند ارتباط عاطفی و معنوی اعضای خانواده و در وهله دو خویشاوندان بایکدیگر است.
مدیر بنیاد فرهنگی مهدی موعود یادآور شد: هر چه اقوام و آشنایان نسبتشان با ما نزدیک‌تر باشد به همان نسبت به لحاظ مادی و عاطفی مسئولیت‌هایمان نسبت به آنان بیشتر خواهد بود.
