کاظمی عنوان کرد:
مقايسه جايگاه نور در معماری اسلامی با معماری امروزی
کانون خبرنگاران نبأ: استاد دانشکده شريعتی در زمينه تفاوت نور در معماری اسلامی با معماری امروزی بيان کرد: نور يکی از عناصر مهم در معماری اسلامی به‌ويژه در معماری مساجد است ولی در معماری‌های مدرن امروزی و جديد نخست شايد به شکل و فرم بنا اهميت بيشتری بدهند تا نور.
به گزارش کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ، استفاده از نور در معماری اسلامی، بستری قرآنی دارد و کاربرد نور فقط برای روشنايی نيست و برای بيان مفاهيم دينی مانند وحدت وجود نيز به‌کار می‌رود. به‌عنوان مثال، ساخت يک بنا به گونه‌ای می‌تواند باشد که در عين بهره‌گيری از نور طبيعی، موضوع توحيد نيز در اذهان متبادر شود.
تبيين چگونگی معنويت و روحانيت‌بخشی نور به فضا و مکان، مقايسه جايگاه نور در معماری اسلامی با معماری امروزی و شاخصه‌های مهم هنر اسلامي اهم مباحثی است که در گفت‌و‌گوی کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ با خديجه کاظمی، استاد دانشکده شريعتی تهران به شرح ذيل می‌آيد:
کاظمی در آغاز سخن گفت: خداوند در آيه 35 سوره نور خودش را با عنوان «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ» معرفی می‌کند، بنابراين يکی از چيزهای بسيار مهمی که در هنر معماری اسلامی ما، مورد نظر بيشتر معماران بوده است؛ کاربرد و استفاده بهينه از نور در معماری است.
استاد دانشکده شريعتی با اشاره به محل تهيه مصاحبه، رواق شرقی مصلای امام خمينی(س) افزود: در اين مکان تماما سعی شده است که نور به بهترين شکل ممکن از جاهای مختلف به درون بنا هدايت شود که اين عمل به مکان زيبايی و روحانيت می‌دهد. افزون بر اين، منبع نوری در آسمان خورشيد است و در زير گنبدها فرم شمس است که شمسه در واقع همان مصداق خورشيد در آسمان است.
اين استاد دانشگاه درباره برخی از اوصاف خداوند که با نور نشان داده می‌شوند تصريح کرد: در معماری اسلامی که بارزترين آن در معماری مساجد است، مصداق آيه «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ»، اولويت، توحيد، پاکی و همه اين موارد را با نور نشان می‌دهيم. به معنای ديگر، نور اصل است. هنرمندی که می‌خواهد انديشه وحدت وجود را در معماری اسلامی نشان دهد، نور يکی از عناصری است که در اين زمينه در اختيار دارد.
مقايسه جايگاه نور در معماری اسلامی با معماری امروزی
کاظمی در زمينه تفاوت نور در معماری اسلامی با معماری امروزی بيان کرد: نور يکی از عناصر مهم در معماری اسلامی به‌ويژه در معماری مساجد است ولی در معماری‌های مدرن امروزی و جديد نخست شايد به شکل و فرم بنا اهميت بيشتری بدهند تا نور، و دوم به دليل آنکه به‌دنبال کوچک کردن و ريز کردن واحدهای بزرگ مسکونی هستيم مهم آن است که به‌عنوان نمونه، در زير 60 متر به يک خانه يک خوابه تبديل شود. در بسياری از خانه‌ها تا زمانی که تمام چراغ‌های آن روشن نشود استفاده و کاربردی ندارند. در معماری امروزی به علت آنکه امکانات کمتری وجود دارد يا محدوديت‌های فضايی و مکانی است توجه زيادی به استفاده و کاربرد نور در بنا نمی‌شود در حالی که در معماری اسلامی نور اصل است.
شاخصه‌های مهم هنر اسلامی
استاد دانشکده شريعتی تهران در بخش ديگری از سخنان خود به مهم‌ترين شاخصه‌های هنر اسلامي اشاره کرد و گفت: اصل و مبدأ در هنر اسلایي «توحيد» است؛ به اين معنا که فرد را به وحدانيت و يگانگی خداوند رهنمون سازد ولو اينکه به شکل ظاهری از وحدانيت در آن هنر اثری نباشد و به صورت مستتر و از نظر محتوايی به آن توجه شده باشد، به‌نحوی که فرد با نگاه صوری و کلی متوجه آن نشود. علاوه بر اين، هنر اسلامی فرا زمان است و به زمان خاصی متعلق نيست و بر مبنای فطرت انسان است. مهم‌تر آنکه ضرورت دارد که توحيد در هنر اسلامی ديده شود.
عدم بيهودگی در هنر اسلامی
کاظمی به مسئله عدم بيهودگی در هنر اسلامی پرداخت و تصريح کرد: از آنجا که در هنر اسلامی تأکيد شده است که اسراف و تبذير وجود نداشته باشد؛ اسراف و تبذير فقط در خوردن و پوشيدن نيست و در فرم معماری نيز وجود دارد. در واقع پرهيز از بيهودگی يکي از اِلِمان‌های مهمی است که در هنر اسلامی به‌کار گرفته شده است و هيچ جای فرم معماری بدون فکر و کاربرد نيست.
سخن پايانی؛ تلاش برای ظهور حضرت حق در آثار هنری
ابراز اميدواری برای توجه به خداوند در آثار هنری، سخن آخر استاد دانشگاه شريعتی بود و در اين‌باره افزود: اميدوارم در کليه هنرهای مختلف هنرمندانی که با جهان‌بينی توحيدی فعاليت دارند تمام تلاش‌شان آن باشد که در کوچک‌ترين اثری که می‌آفرينند اثری از حضرت حق را به ظهور برسانند و خداوند را نشان بدهند، زيرا تمام عالم هستی اثر هنری خداوند است و ما در حال تقليد از اثر هنری باری تعالي هستيم و تمام ارزش يک اثر هنری آنجايی است که اگر من به‌عنوان يک طراح لباس در حال طراحی يک لباس هستم کلام حضرت حق وقتی در آن اثر به نمايش گذاشته می‌شود که حجاب و پوشيدگي کامل در اين لباس وجود داشته باشد.
سهراب بهادری
تبيين چگونگی معنويت و روحانيت‌بخشی نور به فضا و مکان، مقايسه جايگاه نور در معماری اسلامی با معماری امروزی و شاخصه‌های مهم هنر اسلامي اهم مباحثی است که در گفت‌و‌گوی کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ با خديجه کاظمی، استاد دانشکده شريعتی تهران به شرح ذيل می‌آيد:
کاظمی در آغاز سخن گفت: خداوند در آيه 35 سوره نور خودش را با عنوان «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ» معرفی می‌کند، بنابراين يکی از چيزهای بسيار مهمی که در هنر معماری اسلامی ما، مورد نظر بيشتر معماران بوده است؛ کاربرد و استفاده بهينه از نور در معماری است.
استاد دانشکده شريعتی با اشاره به محل تهيه مصاحبه، رواق شرقی مصلای امام خمينی(س) افزود: در اين مکان تماما سعی شده است که نور به بهترين شکل ممکن از جاهای مختلف به درون بنا هدايت شود که اين عمل به مکان زيبايی و روحانيت می‌دهد. افزون بر اين، منبع نوری در آسمان خورشيد است و در زير گنبدها فرم شمس است که شمسه در واقع همان مصداق خورشيد در آسمان است.
اين استاد دانشگاه درباره برخی از اوصاف خداوند که با نور نشان داده می‌شوند تصريح کرد: در معماری اسلامی که بارزترين آن در معماری مساجد است، مصداق آيه «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ»، اولويت، توحيد، پاکی و همه اين موارد را با نور نشان می‌دهيم. به معنای ديگر، نور اصل است. هنرمندی که می‌خواهد انديشه وحدت وجود را در معماری اسلامی نشان دهد، نور يکی از عناصری است که در اين زمينه در اختيار دارد.
مقايسه جايگاه نور در معماری اسلامی با معماری امروزی
کاظمی در زمينه تفاوت نور در معماری اسلامی با معماری امروزی بيان کرد: نور يکی از عناصر مهم در معماری اسلامی به‌ويژه در معماری مساجد است ولی در معماری‌های مدرن امروزی و جديد نخست شايد به شکل و فرم بنا اهميت بيشتری بدهند تا نور، و دوم به دليل آنکه به‌دنبال کوچک کردن و ريز کردن واحدهای بزرگ مسکونی هستيم مهم آن است که به‌عنوان نمونه، در زير 60 متر به يک خانه يک خوابه تبديل شود. در بسياری از خانه‌ها تا زمانی که تمام چراغ‌های آن روشن نشود استفاده و کاربردی ندارند. در معماری امروزی به علت آنکه امکانات کمتری وجود دارد يا محدوديت‌های فضايی و مکانی است توجه زيادی به استفاده و کاربرد نور در بنا نمی‌شود در حالی که در معماری اسلامی نور اصل است.
شاخصه‌های مهم هنر اسلامی
استاد دانشکده شريعتی تهران در بخش ديگری از سخنان خود به مهم‌ترين شاخصه‌های هنر اسلامي اشاره کرد و گفت: اصل و مبدأ در هنر اسلایي «توحيد» است؛ به اين معنا که فرد را به وحدانيت و يگانگی خداوند رهنمون سازد ولو اينکه به شکل ظاهری از وحدانيت در آن هنر اثری نباشد و به صورت مستتر و از نظر محتوايی به آن توجه شده باشد، به‌نحوی که فرد با نگاه صوری و کلی متوجه آن نشود. علاوه بر اين، هنر اسلامی فرا زمان است و به زمان خاصی متعلق نيست و بر مبنای فطرت انسان است. مهم‌تر آنکه ضرورت دارد که توحيد در هنر اسلامی ديده شود.
عدم بيهودگی در هنر اسلامی
کاظمی به مسئله عدم بيهودگی در هنر اسلامی پرداخت و تصريح کرد: از آنجا که در هنر اسلامی تأکيد شده است که اسراف و تبذير وجود نداشته باشد؛ اسراف و تبذير فقط در خوردن و پوشيدن نيست و در فرم معماری نيز وجود دارد. در واقع پرهيز از بيهودگی يکي از اِلِمان‌های مهمی است که در هنر اسلامی به‌کار گرفته شده است و هيچ جای فرم معماری بدون فکر و کاربرد نيست.
سخن پايانی؛ تلاش برای ظهور حضرت حق در آثار هنری
ابراز اميدواری برای توجه به خداوند در آثار هنری، سخن آخر استاد دانشگاه شريعتی بود و در اين‌باره افزود: اميدوارم در کليه هنرهای مختلف هنرمندانی که با جهان‌بينی توحيدی فعاليت دارند تمام تلاش‌شان آن باشد که در کوچک‌ترين اثری که می‌آفرينند اثری از حضرت حق را به ظهور برسانند و خداوند را نشان بدهند، زيرا تمام عالم هستی اثر هنری خداوند است و ما در حال تقليد از اثر هنری باری تعالي هستيم و تمام ارزش يک اثر هنری آنجايی است که اگر من به‌عنوان يک طراح لباس در حال طراحی يک لباس هستم کلام حضرت حق وقتی در آن اثر به نمايش گذاشته می‌شود که حجاب و پوشيدگي کامل در اين لباس وجود داشته باشد.
سهراب بهادری
