نادیده گرفتن بانوان هنرمند قرآنی در اعزام به سفرهای خارجی

به گزارش کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی) درباره نقش بانوان و مادران در ترويج فرهنگ قرآنی فرموده‌اند: «مادر خانه با قرآن آشناست، بچه‌های خود را به دور خود جمع می‌کند و برای آن‌ها قرآن می‌خواند، والده ما اين‌طوری بود، صدای خوشی داشت و قرآن را می‌فهميد، عربی‌دان بود، داستان حضرت موسی(ع)، داستان حضرت ابراهيم(ع) و ديگر داستان‌های قرآن را از زبان مادرم شنيدم، ايشان قرآن می‌خواند و ما می‌نشستيم و گوش می‌داديم، چنين کاری خيلی اثر می‌گذارد و فضا را قرآنی می‌کند».

در سال‌های اخير بانوان ايرانی در عرصه‌های مختلف قرآنی از جمله حفظ قرآن، پژوهش‌های قرآنی و خلق آثار هنری قرآنی فعاليت‌های چشم‌گيری داشته‌اند که کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ با فاطمه پناهيان‌پور از بانوانی که در نخستين دوره همايش بانوان قرآن‌پژوه در سال 1382 به‌عنوان تذهيب‌کار و هنرمند قرآنی مورد تجليل قرار گرفت، نویسنده کتاب «حکمت هنر اسلامی» و مدرس دانشگاه‌های هنر تهران، الزهرا(س)، علمی کاربردی و مجتمع هنر تهران به گفت‌وگو پرداخته است.

پناهيان‌پور در آغاز سخن درباره فعاليت‌های خود و مشکلات و خلأهای جامعه بانوان قرآنی کشور، اظهار کرد: فعاليت‌های هنری مربوط به هنرهای سنتی ايرانی در حيطه کاری من است، که این فعالیت در ابتدا از سوزن‌دوزی سنتی ايران آغاز شد، زيرا این هنر در خانواده‌ ما موروثی بود؛ به‌دلیل علاقه‌ای که به هنرهای سنتی داشتم با پژوهش و تحقيقاتی که در اين زمينه انجام دادم به يادگيری خاستگاه و تاريخچه هر کدام از اين رشته‌های هنری پرداختم.

این بانوی هنرمند در ادامه سخنانش از اساتيد خود یاد کرد و گفت: در رشته نقاشی امپرسيونيسم شاگرد مرحوم استاد عباس کاتوزيان بودم؛ یادگیری هنرهای سنتی را بی‌وقفه ادامه دادم و شاگردی در نزد مرحوم استاد عبدالله باقری، استاد محمود دهنوی در رشته قلم‌زنی و استاد حسين لرزاده در رشته نقوش هندسی را تجربه کردم.

فقر نگاه و فهم قرآنی؛ مشکل جامعه زنان ما

مدرس دانشگاه‌های هنر درباره خلأ و مشکلاتی که جامعه قرآنی بانوان با آن مواجه هستند، عنوان کرد: در جامعه ما هرگز به بانوان تعليم داده نشده است که از زندگی ائمه معصومين‌(ع) الگو گرفته و آن را در امور زندگی خود به کار گیرند، چراکه زندگی ائمه معصومين‌(ع) جدا از قرآن و آموزه‌های آن نیست؛ ما وقتی به زندگی حضرت زهرا‌(س) نگاه می‌کنيم، متوجه می‌شویم که رفتار ايشان در منزل با همسر، فرزندان و یا خدمتکار خود بیان‌گر درس‌های قرآنی است. مشکل جامعه زنان ما فقر نگاه و فهم قرآنی‌ است؛ زنان ما هرگز به اين موضوع با تدبر و تعقل نگاه نکرده‌اند که ائمه معصومين‌(ع) چگونه زندگی می‌کرده‌اند.

وی با اشاره به نوع زندگی و رفتار حضرت زينب‌(س)، ادامه داد: زمانی که از حضرت زينب‌(س) خواستگاری شد، ایشان فرمودند که يکی از شرايط ازدواج من اين است که من هر روز حضرت اباعبدالله الحسين‌(ع) را زيارت کنم. اين شرط به اين معناست که زوج‌های ما ياد بگيرند برای داشتن شغل، ديدار با پدر و مادر و یا هر مورد دیگری، نخست بايد اجازه همسر را داشته باشند و دوم آنکه اگر قرار است شرطی باشد همان روز اول مطرح شود که با رعایت این نکات دیگر طلاق، از هم‌گسيختگی خانواده‌ها و بچه‌های بی‌سرپرست به وجود نخواهد آمد.

به‌کارگيری قرآن و هنر در زندگی توسط بانوان

تمرکز و توجه به فعاليت‌های هنری بانوان کشور از دیگر ابعاد گفت‌و‌گوی کانون خبرنگاران ايکنا، نبأ، با پناهيان‌پور بود. وی تصريح کرد: درباره نگرش هنری بانوان بايد گفت که در چند سال اخير با توجه به اینکه به بانوان کشور و هنرهای قرآنی بانوان اهميت خاصی داده شده است، خانم‌ها احساس کرده‌اند که حضورشان در خانه صرفا برای شست‌و‌شو و تربيت فرزندان نيست. بانوان زمانی را اختصاص داده‌اند که به قرآن خدمت کنند، خدمت زنان به قرآن شامل خوشنويسی، هنر گل و مرغ، آثار نقاشی لاکی و تذهيب بوده است که همه اينها را مديون قرآن هستند.

وی افزود:‌ در تمام آثار هنری بانوان هنرمند قرآنی همچون خوشنويسی(خط ثلث، نستعليق، شکسته نستعليق، نسخ، کوفی) و تذهيب می‌توان نشانه‌هایی از آموزه‌های قرآنی را مشاهده کرد که علاوه بر استفاده از امور قرآنی در زندگی خود در فعالیت‌های هنری نیز از آن بهره‌مند شده‌اند تا برای همگان ملموس باشد.

زن ايرانی در همين لباس و حجابی که دارد می‌تواند هنر قرآنی‌اش را عرضه کند

پناهیان‌پور با اشاره به مشکلات بانوان هنرمند قرآنی کشور، بیان کرد: با توجه به ظرفیت‌ها، بانوان به هر اداره‌ و یا نهادی که برای کار مراجعه می‌کنند با برخوردهای خوبی مواجه نمی‌شوند؛ اگر آقايی به صورت ضعيف‌تری هنر خودش را نشان بدهد مطمئنا جايگاه خاص‌تری نسبت به یک خانم‌ دارد. به‌عنوان مثال در اعزام هنرمندان به خارج از کشور برای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خیلی راحت‌تر است که هنرمند آقا را ببرد حتی اگر کار هنری ضعيف‌تری در مقايسه با اثر خانم هنرمند داشته باشد. در سفرهای خارجی به هنرمندان خانم کمتر توجه می‌شود.

وی با بيان خاطره‌ای اظهار کرد: در نمايشگاهی که در ترکيه داشتم بانوان ترک از وجود خانمی که زبان انگليسی بداند و هنرمند و مسلمان با پوشش اسلامی باشد بسيار تعجب می‌کردند؛ اينکه زنی هنرمند و تحصيلات آکادميک داشته باشد برای آنان معقول و قابل فهم نيست و بسیار تعجب‌آور است؛ چراکه آنان زنان را صرفا در دو مقوله حجاب و بی‌حجابی تجسم می‌کنند. در نتيجه بهتر است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال آن باشد که بانوان هنرمند قرآنی‌ را مرتب به کشورهای ديگر ببرد تا بانوان دیگر کشورها متوجه شوند که يک زن ايرانی در همين لباس و در اين حجابی که دارد می‌تواند به‌راحتی هنر قرآنی‌اش را عرضه کند.

هنرمند قرآنی با زهد و طهارت هنرش ارائه می‌کند

مدرس دانشگاه الزهرا(س) درباره اينکه يک هنرمند چگونه مفاهيم و آموزه‌های قرآنی و اسلامی را می‌تواند انتقال بدهد، چنین می‌گوید: هنرمند اصولا با عرفان سروکار دارد، به‌ويژه وقتی که هنرمند، هنرمند قرآنی می‌شود، عرفان برای آن اهميت بسزايی دارد و با عرفانی که دارد کار می‌کند. اگر هنرمندی، يتيم‌نوازی حضرت علی(ع) را به تصوير می‌کشد مطمئنا مادری است که دستی بر سر کودک خودش کشيده است و حسش را به يک کودک بی‌سرپرست ابراز کرده است. به‌طور کلی هنرمند قرآنی به دليل زهدی که دارد هميشه با طهارت کامل سعی می‌کند که هنرش را ارائه بدهد. هنرمند با احساس سروکار دارد و غير از احساس نمی‌تواند کار ديگری داشته باشد؛ در واقع یک هنرمند اگر حس يتيم‌نوازی نداشته باشد نمی‌تواند يتيم‌نوازی را به تصوير بکشد.

لزوم توجه بيشتر به هنرهای قرآنی

پناهيان‌پور در پايان گفت‌و‌گو تصريح کرد: از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان ميراث فرهنگی انتظار دارم که حتما به هنرهای قرآنی اهميت بيشتری داده و هنر را در فضای بيشتری ارائه بدهند نه اينکه فقط در يک مقطع زمانی خاص نشان داده شود. قرآن بايد هميشه و هر روز در زندگی ما باشد نه سالی يک بار و آن هم در نمايشگاه قرآن، آثار قرآنی به نمايش گذاشته شود.

سهراب بهادری