سیری در پرونده کاری چهره ماندگار هنر ایران‌زمین

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، روز گذشته پنجم شهریور ماه هنرمندی دیده از دنیا فرو بست که یکی از 5 نفر استاد بازیگری در سینمای ایران است. این بازیگر کارهای ارزشمندی چون کمال‌الملک، خانه عنکبوت، گل‌های داودی، مختارنامه، ولایت عشق و ... در پرونده کاری خود دارد که برای یادبودی از این هنرمند از چند فیلم به اختصار یاد می‌کنیم.

«شمر»؛ تجربه ای نخستین در حوزه سینمای دینی

«شمر» فیلمی به کارگردانی اکبر صادقی و نویسندگی علیرضا عرفی‌نژاد و اکبر صادقی است. این کار در سال 1359 تولید و پخش شد و نتوانست در گیشه فروش آنچنان مطلوبی داشته باشد. ضعف بارز این کار در رویکرد شعارگونه اثر بود که به هیچ وجه نتوانست آموزه‌های دینی مورد نظر را به شکل تأثیرگذار منتقل کند. در کلامی دیگر «شمر» یک فیلم‌فارسی در حوزه سینمایی دینی‌ است که تنها برای 90 دقیقه می‌توان آن را تحمل کرد.

در خلاصه داستان این فیلم سینمایی آمده؛ به دنبال مرگ پدر ابراهیم، یکی از قدیمی‌ترین تعزیه‌خوان‌ها، حاج حسین عده‌ای را گرد هم می‌آورد تا به احیای تعزیه‌خوانی بپردازد. داود رشیدی، منوچهر احمدی، محمد تقی کهنمویی، عنایت بخشی، غفار احمدی، محسن سندانی، ابوالحسن مروج و گلی زنگنه از جمله بازیگرانی بودند که در این کار نقش آفرینی کردند.

«رهایی»؛ ملودرامی در حوزه سینمای جنگ

رهایی یکی از اولین آثار در حوزه سینمای جنگ است که در آن یک قصه ملودرامی به شکلی زیبا و دلنیشن روایت می‌شود. کارگردانی این کار را رسول صدرعاملی بر عهده داشته و کارگردان به اتفاق فریدون جیرانی نگارش فیلمنامه را بر عهده داشته است. این کار محصول سینمای ایران در سال 1361 است.

در این فیلم سینمایی موضوع اصلی بحث اسرای جنگ است و در آن به ارتباط یک رزمنده ایرانی با یک اسیر عراقی روایت می‌شود. در خلاصه داستان این فیلم آمده؛ قاسم، که داوطلبانه به جبهه جنگ رفته، در حالی که یک پای خود را از دست داده به خانه باز می‌گردد. هیلدا پیرزاد، داود رشیدی، داود رضایی، پریدخت اقبالپور و زهرا برومند بازیگرانی بودند که در این فیلم سینمایی نقش آفرینی کرده‌اند.

این فیلم سینمایی به دلیل زبان و داستان لطیفش توانست با تماشاگران ارتباط نسبتا مطلوبی برقرار کند، اما به هر حال نمی‌توان آن را جزو کارهای فاخر داود رشیدی محسوب کرد.

«گل‌های داودی»؛ بهترین ملودرام دهه 60

فیلم سینمایی «گل‌های داودی» را باید بهتریم فیلم داود رشیدی در دهه شصت نام برد که توانست فروشی خیره‌کننده‌ای در گیشه داشته باشد. درضمن به واسطه این کار رسول صدرعاملی توانست نامی برای خود در سینمایی ایران دست و پا کند. این فیلم بر اساس طرحی از قاضی ربیحاوی نوشته شد و در آن پروانه معصومی، داوود رشیدی، جمشید مشایخی، بیژن امکانیان نقش‌آفرینی کردند.

در خلاصه داستان این فیلم سینمایی آمده؛ عباس صفاری، در جریان بروز مشاجره با دوست خود باعث مرگ ناگهانی وی شده و به ۲۵ سال حبس محکوم می‌شود. با سپری شدن ۲۰ ساله محکومیت و عفو ۵ ساله آخر، قرار آزادی عباس صادر می‌شود اما روز موعود در شرایطی که همگان منتظر آزادی عباس هستند استوار هدایت خبر مرگ ناگهانی عباس را به همسرش، عصمت، می‌دهد، اما عصمت از گفتن حقیقت به فرزند نابینای خود، جواد که در آستانه برگزاری مراسم ازدواجش قرار دارد خودداری می‌کند. استوار هدایت که قبل از عزیمت به سفر عصمت را در جریان واقعیت کشته شدن عباس به دست یکی از مأمورین زندان قرار داده بود با تقاضای وی مبنی بر معرفی خود بعنوان پدر جواد و حضور در مراسم عروسی او مواجه می‌شود. جواد که بطور ناگهانی در جریان مکالمه استوار و مادرش قرار می‌گیرد خانه را ترک کرده و از حضور در مراسم خودداری می‌کند، ولی سرانجام توسط همسرش مریم متقاعد شده و با واقعیت مرگ پدرش کنار می‌آید.

در این فیلم بار دیگر صدر عاملی به عنوان کارگردان و فریدون جیرانی به عنوان نویسنده همکاری داشته‌اند. درضمن در این فیلم سینمایی بازیگری به نام بیژن امکانیان به سینمای ایران معرفی شد که در دهه 60 و 70 جز هنرمندان پرکار سینمای ایران محسوب می‌شود. داود رشیدی، جمشید مشایخی و پروانه معصومی دیگر بازیگران این فیلم سینمایی بودند. درباره بازی داود رشیدی در این فیلم هم باید گفت که حضور مشایخی در کنار رشیدی یک هارمونی خاص در این فیلم به وجود آورد که لذت آن هنوز در اذهان باقی مانده است.

«عنکبوت»، نمادی از فیلم‌های پروپاگاندا

«خانه عنکبوت» نام فیلمی به کارگردانی علیرضا داود نژاد است. در این کار جمشید مشایخی، داود رشیدی، عزت‌الله انتظامی و ... نقش‌آفرینی کرده‌اند. در خلاصه داستان این فیلم آمده؛ پس از انقلاب، در بحبوحه ماجرای حمله نظامی طبس، چهار مرد (تقی‌نیا، کامران، ثابتیان و تیمسار)، که وابستگی‌هایی به نظام شاهنشاهی پهلوی دارند، در ویلایی گرد آمده‌اند و در انتظارند تا کودتا پیروز شود. حمله نظامی طبس شکست می‌خورد و چهار مرد مستأصل از وضع خود و ترس از گرفتار شدن دیوانه‌وار به جان هم می‌افتند و یکدیگر را از پا در می‌آورند.

این فیلم سینمایی کاری به اصطلاح سیاسی است که روایتی پروپاگاندا از رویدادهای مورد نظرش دارد. این فیلم در گیشه حضوری موفق نداشت. درضمن به لحاظ جنس بازی، چیزی خاصی در نقش‌آفرینی بازیگران این فیلم نمی‌بینیم، اتفاقی که نشان‌دهنده ضعف فیلمنامه کار است.

«کمال الملک»؛ مینیاتوری زیبا از تاریخ در سینما

کمال‌الملک فیلمی ایرانی به کارگردانی علی حاتمی است که در سال 62 تولید شده و در آن جمشید مشایخی، داود رشیدی، عزت‌الله انتظامی و محمدعلی کشاورز نقش‌آفرین بوده‌اند. این فیلم سینمایی روایت‌گر زندگی کمال‌الملک نقاش برجسته دوران قاجار است، اما زیبایی که در کلام و تصویر این فیلم مشاهده می‌شود هنوز در کار دیگری نمونه آن دیده نشده است. فیلم «کمال الملک» توانست در گیشه فروش نسبتا خوبی داشته باشد . همچنین منتقدین از فیلم استقبال بسیار خوبی به عمل آورند.

جدا از چند فیلم سینمایی که از آن نام بردیم به چهار سریال نیز می‌پردازیم که استاد داود رشیدی در آن به عنوان بازیگر حضور داشته است. «هزار دستان»، «ولایت عشق»، «تنهاترین سردار» و «مختارنامه» عنوان این چهار کار هستند.

«هزار دستان»؛ برشی زیبا از تاریخ در سریالی تلویزیونی

هزاردستان اثری از علی حاتمی است که در سال 1358 به صورت مجموعهٔ تلویزیونی برای تلویزیون ایران ساخته شد. پروژهٔ هزاردستان بعد از ۸ سال تمام شد. طرح اولیه این فیلم در سال ۵۴ با عنوان «جادهٔ ابریشم» و با حضور شخصیت‌هایی مثل مدرس، میرزا کوچک و رضاخان به ذهن حاتمی آمد و بعد از تغییرات اساسی که ماهیت کار را عوض کرد. ماندگارترین تأثیر هزاردستان در تاریخ سینمای ایران، ساخته‌شدن شهرک سینمایی غزالی است. فیلمنامهٔ هزاردستان بیش از ۸ تا ۱۰ بار بازنویسی شده و بعد از وقفه‌ای دو ساله فیلمنامه دیگری از حاتمی خواستند که ویرایش چهارمش مورد قبول واقع شد. همهٔ اینها به زعم خود حاتمی باعث شد که فرم لایه‌لایه و هزارویک‌شبیِ کار از بین برود؛ که حتی ماجرای عشق رضا خوشنویس به دختر استادش به‌کلی از بین رفت. به گفته‌ای ۱۱ ساعت از سریال «هزاردستان» سانسور و خیلی از صحنه‌ها کم شد. گرچه این حذفیات هم اکنون در آرشیو صدا و سیما وجود دارد و در نسخه‌های پخش شده مختلف، صحنه‌هایی کم و زیاد می‌‌کرد. در این فیلم بزرگانی چون؛ جمشید مشایخی، علی نصیریان، محمد علی کشاورز، داود رشیدی، جهانگیر الماسی و ... نقش‌آفرینی کرده‌اند.

این سریال تاریخی پس از بارها پخش از سیما هنوز هم جذابیت‌های خاص خود را دارد. برای همین از آن می‌توان به عنوان آلبومی زیبا از تاریخ نام برد که زیبایی آن بعد از چند بار دیدن باز هم لذت‌آور است.

«تنها ترین سردار»؛ تجربه‌ای ناموفق از صدر اسلام

تنهاترین سردار سریالی به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده است که در سال ۱۳۷۵ از شبکه ۱ سیما به روی آنتن رفت. این سریال به روایت زندگی امام حسن (ع)، قضیه صلح ایشان با معاویه و شرایط جامعه اسلامی و شیعیان، پس از رحلت ایشان می‌پردازد. درباره این سریال حرفی خاصی نمی‌توان زد، چون کیفیت کار به اندازه‌ای ضعیف بود که نمی‌شود، آیتم آنچنان شاخصی در آن مشاهده کرد، اما از تیتراژ آغازین سریال که با صدای محمد اصفهانی همراه بود باید به عنوان نقطه مثبت این سریال یاد کرد، البته این تجربه ناموفق دلیلی شد تا مهدی فخیم‌زاده در کار دومش (ولایت عشق) اثری در خور توجه ارائه دهد.

«ولایت عشق»؛ اولین سریال فاخر در حوزه تولیدات دینی 

این سریال دومین تجربه مهدی فخیم‌زاده در حوزه سینمای تاریخی بود که در سال 79 از شبکه یک سیما روی آنتن رفت. محور این مجموعه تلویزیونی زندگی امام رضا(ع) است. بازیگرانی چون اکبر زنجانپور، محمد صادقی، دانیال حکیمی، بیژن امکانیان و ... در این کار نقش‌آفرینی کرده‌اند. در این سریال داود رشیدی بازی خیره‌کننده‌ای در نقش فضل بن ربیع از خود ارائه داده است. 

«مختارنامه»؛ بهترین تجربه سیما در حوزه تولیدات تاریخی 

سریال فاخر «مختارنامه» ساخته داود میرباقری به اندازه‌ای زیبا و دوست داشتنی است که نوشتن درباره آن بسیار راحت است، چون تمامی بخش‌های آن نقاط قوت است. لذا به همین تعریف بسنده می‌کنیم و به نکات فنی مجموعه نمی‌پردازیم. این سریال سال 89 از سیما و پخش شد و قسمت پایانی آن 7 مرداد 1390 روی آنتن شبکه یک سیما رفت. 

مختارنامه به زندگی مختار ثقفی منتقم قیام عاشورا می‌پردازد و در پس قصه برش‌هایی زیبا به واقعه عاشورا می‌زند. فریبرز عرب‌نیا در این سریال نقش مختار را ایفا کرده و داود رشیدی نیز نقش نعمان بن بشیر را ایفا می‌کند. بهترین بازی داود رشیدی در این سریال مربوط به سکانسی است که با در آن گفت‌و‌گویی با عبیدالله بن زیاد با بازی فرهاد اصلانی انجام می‌دهد. 

در انتهای این گزارش باید یاد و خاطره این بازیگر بزرگ را گرامی داشت و امیدوار بود که جوانان ما از دانش این اساتید الگوبرداری کرده و مسیر درست هنری را در پیش گیرند.