اقتصاد در قرآن/ عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه بیان کرد:
سیمای اشرافی‌گری در قرآن/ با روحیه تجمل‌گرایی امیدی به اقتصاد مقاومتی نیست
گرو اقتصاد: خادم‌علی‌زاده اظهار کرد: چنگ‌اندازی به ثروت‌های کشور و تخصیص ناعادلانه فرصت‌ها، ویژگی طبقه اشراف خوشگذران است که به فرمایش قرآن، این افراد زمینه فساد و نابودی تمدن و جامعه بشری را فراهم می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، پدیده اشرافیت و تجمل‌گرایی، یکی از مواردی است که آسیب‌های اقتصادی گسترده‌ای برای جوامع در پی دارد و به همین دلیل در قرآن کریم و در دین مبین اسلام به شدت نهی شده است.
به دلیل اهمیتی که مبارزه با این پدیده برای اقتصاد کشور دارد، مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی خانواده که اخیرا ابلاغ فرمودند، بر لزوم مبارزه با اشرافیت و تجمل‌گرایی و مظاهر فرهنگ غرب تأکید کردند تا آثار این پدیده مضر از جامعه بر چیده شود.
برای بررسی بیشتر ویژگی‌ها و آثار اشرافیت و تجمل‌گرایی برای جامعه و اقتصاد کشور از منظر قرآن کریم، با حجت‌الاسلام والمسلمین امیر خادم‌علی‌زاده، عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌وگویی انجام دادیم که وی در این‌باره به ایکنا گفت: در فرهنگ و ادبیات قرآنی، اشراف با عنوان مترفین معرفی شده‌اند که هم دلبستگی شدیدی به دنیا دارند و هم ثروت‌اندوز و جاه‌طلبند. اینان رفتارهای مصرفی مترفانه دارند و ماهیت رفتارهای اجتماعی و اقتصادی آنها غیرعادلانه است.
وی افزود: چنگ‌اندازی به ثروت بخصوص ثروت‌های عمومی جامعه یعنی بودجه کشور و تخصیص ناعادلانه فرصت‌ها، موقعیت‌ها و امکانات منفعت‌آور، ویژگی این طبقه مصرفی و خوشگذران است که به فرمایش قرآن، این افراد زمینه فساد و نابودی تمدن و جامعه بشری را فراهم می‌کنند.
خادم‌علی‌زاده اظهار کرد: اگر ما بخواهیم سیمای اشرافی‌گری را در قرآن روشن کنیم، اینگونه باید گفت که در آیاتی از قرآن از جمله آیات 34 و 35 سوره سبأ آمده است: «وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُمْ بِهِ كَافِرُونَ وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ؛ و [ما] در هيچ شهرى هشداردهنده اى نفرستاديم جز آنكه خوشگذرانان آنها گفتند ما به آنچه شما بدان فرستاده شده ايد كافريم و گفتند ما دارايى و فرزندانمان از همه بيشتر است و ما عذاب نخواهيم شد»
بینش منطق اشرافی و تجمل گرایانه
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی ادامه داد: در این آیات به خوبی منطق و بینش افراد مترف و تجمل‌گرا روشن شده است که البته خداوند متعال در آیات بعدی به خوبی و قاطعیت با این بینش برخورد کرده و واقعا این آیات برای ما بینش‌ساز است.
وی افزود: بینش اشرافی و اسراف جاه‌طلبانه و عافیت‌طلبانه اینگونه است که بدون زحمت، به موقعیت‌های منفعت‌ساز چنگ می‌اندازند و بسیار زود انگل بخش‌هایی از جامعه شده و در بخش‌هایی که مردم نیازمند آن هستند نفوذ می‌کنند و به دنبال منافع خود هستند.
کفرورزی تجمل‌گرایان نسبت به آموزه‌های خداوند
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی خاطرنشان کرد: بینش این افراد اینگونه است که نسبت به نصایح و آموزه‌های ارسالی از سوی خداوند کفر می‌ورزند و ملاک جاهلی کثرت مال و اولاد را دلیل برتری‌طلبی و زیاده‌خواهی خود می‌خوانند.
وی ادامه داد: قرآن در آیات بعدی این سوره می‌فرماید: اموال و اولاد و موقعیت کاذب هرگز شما را به خدا نزدیک نمی‌کند و این ملاک برتری شما نیست و حتی دلیل چنگ‌اندازی هم نمی‌تواند باشد مگر ایمان بیاورید و عمل صالح انجام دهید.
ناسازگاری ایمان به خداوند با اشرافیت و تجمل‌گرایی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: بدیهی است ایمان به خداوند و البته با لوازم عملی آن و انجام عمل صالح، با روحیه اشرافی‌گری و خوشگذرانی سازگار نیست همچنان که روحیه اشرافی‌گری با خلاقیت و نوآوری، تلاش برای خودکفایی کشور و برداشتن گام عملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی، پرهیز از مصرف کالاهای لوکس وارداتی و مانند آن سازگاری نداشته و نخواهد داشت.
وی یادآور شد: قرآن کریم در آیه 16 سوره اسراء به عنوان سنتی که عمل مترفین موجب گسترش فساد در جامعه می‌شود، می‌فرماید: «وَإِذَا أَرَدْنَا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِيهَا فَفَسَقُوا فِيهَا فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِيرًا؛ و چون بخواهيم شهرى را هلاك كنيم خوشگذرانانش را وا مى‌داريم تا در آن به انحراف [و فساد] بپردازند و در نتيجه عذاب بر آن [شهر] لازم گردد پس آن را يكسره زير و زبر كنيم»
هدر رفتن امکانات توسط مفسدان اقتصادی
خادم‌علی‌زاده ادامه داد: این پیام قرآن به عنوان یکی سنت و قاعده اجتماعی و اقتصادی است که گسترش فساد در عرصه‌های گوناگون، بخصوص در میان کارگزاران و مسئولان حکومتی موجب هدر رفتن امکانات، جانشین شدن ناشایستگی‌ها به جای شایستگی‌ها و فاسدان به جای صالحان و در نتیجه معکوس شدن مسیر جامعه از رشد و پیشرفت و عقب گرد و در نتیجه نابودی می‌شود و البته در این خسارت بزرگ همه ما مسئول هستیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: از جمله اقدامات مدیران اشرفی و تجاوزگر نسبت به بیت‌المال و بودجه عمومی کشور، دزدی میلیاردی و آشکار از فرصت‌ها و امکانات و بهره‌برداری از زمین‌ها، ویلاها، پست و موقعیت‌ها، و سرمایه‌های دولتی به نفع خود و خانواده و فرزندان و خویشان خود است که موقعیت آنها غالبا براساس لیاقت، شایستگی و صلاحیت اخلاقی، شغلی، علمی و فنی نیست.
خادم‌علی‌زاده خاطرنشان کرد: اینگونه افراد حتی از تهمت و مارک‌دار کردن افراد مخلص و متدین هم ابایی ندارند و بی‌تقوایی و دنیاگرایی و بلکه بی‌دینی آنها رفتارهای معاویه‌ای را در عصر جدید زنده کرده است. حال من می‌پرسم که واقعا سهم مدیریت اشرافی، کمتر از سهم تحریم‌ها در ایجاد چالش‌های اقتصادی کشور است و آیا مدیریت اشرافی در هر دولتی با اقتصاد مقاومتی و با اهداف نظام جمهوری اسلامی و حکومت علوی سازگاری دارد؟
آثار اقتصادی تجمل‌گرایی و اشرافیت
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: با این بینش هیچ امیدی به تحقق اقتصاد مقاومتی که نگاهی درون‌گرا و تکیه بر نیروهای صالح و شایسته بومی و امکانات داخلی دارد نمی‌توان داشت. آثار رفتار اشرافی در عرصه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، فساد، بی‌عدالتی و تبعیض و بر باد دادن و اتلاف امکانات و غصب فرصت‌های شغلی کشور است.
خادم‌علی‌زاده گفت: چه خیانتی بالاتر از اینکه اشرافیت و تجمل‌گرایی موجب رکود و تنزل سرمایه بزرگ اجتماعی و موجب تنزل رشد و تعالی کشور شده است. روحیه و بینش خاصی که گروه اشرافی در هر پست و مقام و هر طبقه‌ای دارند، روحیه خوشگذرانی و راحت‌طلبی است که با اشتغال، خلاقیت و نوآوری مخالف است و به مصرف دامن می‌زند و جایی برای درآمد حلال و رزق کریم قرآنی باقی نمی‌ماند.
تجمل‌گرایی جایی برای انفاق باقی نمی‌گذارد
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی یادآورشد: با وجود چنین وضعیتی، دیگر جایی برای بخشش و انفاق که می‌تواند باعث توزیع بهتر منابع درآمد و ثروت باشد باقی نمی‌ماند؛ در حالی‌که قرآن می‌فرماید: در پرتو عمل به آموزه‌های قرآن و از جمله تقواپیشگی، به شما رزق کریم می‌دهیم.
وی افزود: حال من می‌پرسم آیا دست‌اندازی به بیت‌المال، علاوه بر کسب حقوق‌های نامتعارف و گماردن افراد فامیل بدون شایستگی شغلی و صلاحیت کاری و چنگ انداختن به زمین‌ها، ویلاها و باغ‌ها در مناطق خوش آب و هوای کشور با سوء‌استفاده از رانت مقام و موقعیت خاص، مصداق رزق کریم و حلال طیب قرآنی است؟!
نقش قوه قضائیه در برخورد با مفسدان اقتصادی
به دلیل اهمیتی که مبارزه با این پدیده برای اقتصاد کشور دارد، مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی خانواده که اخیرا ابلاغ فرمودند، بر لزوم مبارزه با اشرافیت و تجمل‌گرایی و مظاهر فرهنگ غرب تأکید کردند تا آثار این پدیده مضر از جامعه بر چیده شود.
قطعا اشرافیت و تجمل‌گرایی را می‌توان یکی از منابع فساد اقتصادی در کشور و دامن زدن به پدیده شوم مصرف‌گرایی دانست و به همین دلیل است که مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر لزوم مبارزه با مفاسد اقتصادی و همچنین مصرف‌گرایی تأکید کردهاند.
رهبر معظم انقلاب در بند هشتم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی همراه با برنامه‌ریزی برای ارتقاء کیفیت و رقابت‌پذیری در تولید و همچنین در بند 19 این سیاست‌ها بر شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و ... . تأکید کردهاند.
با توجه به نکاتی که بیان شد، روشن است که جدی نگرفتن و عدم اقدام در راستای منویات رهبر معظم انقلاب در زمینه مبارزه با اشرافیت، تجمل‌گرایی و مظاهر فرهنگ غربی در کشور، آثار ناگواری از جمله در زمینه رواج مفاسد اقتصاد و گسترش تبعیض و بی‌عدالتی در اقتصاد کشور در پی دارد.
به همین دلیل لازم است که مسئولان مربوطه، مخصوصا با اقدامات فرهنگی مناسب در راستای ترویج فرهنگ اسلامی و ایرانی و مبارزه با رواج فرهنگ اشرافی در اقتصاد کشور مبارزه کنند تا شاهد آثار مثبت این پدیده از جمله تحقق اقتصاد مقاومتی و رنق اقتصادی در کشور باشیم.
سیمای اشرافی‌گری در قرآن
برای بررسی بیشتر ویژگی‌ها و آثار اشرافیت و تجمل‌گرایی برای جامعه و اقتصاد کشور از منظر قرآن کریم، با حجت‌الاسلام والمسلمین امیر خادم‌علی‌زاده، عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌وگویی انجام دادیم که وی در این‌باره به ایکنا گفت: در فرهنگ و ادبیات قرآنی، اشراف با عنوان مترفین معرفی شده‌اند که هم دلبستگی شدیدی به دنیا دارند و هم ثروت‌اندوز و جاه‌طلبند. اینان رفتارهای مصرفی مترفانه دارند و ماهیت رفتارهای اجتماعی و اقتصادی آنها غیرعادلانه است.
خادم‌علی‌زاده اظهار کرد: اگر ما بخواهیم سیمای اشرافی‌گری را در قرآن روشن کنیم، اینگونه باید گفت که در آیاتی از قرآن از جمله آیات 34 و 35 سوره سبأ آمده است: «وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُمْ بِهِ كَافِرُونَ وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ؛ و [ما] در هيچ شهرى هشداردهنده اى نفرستاديم جز آنكه خوشگذرانان آنها گفتند ما به آنچه شما بدان فرستاده شده ايد كافريم و گفتند ما دارايى و فرزندانمان از همه بيشتر است و ما عذاب نخواهيم شد»
بینش منطق اشرافی و تجمل گرایانه
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی ادامه داد: در این آیات به خوبی منطق و بینش افراد مترف و تجمل‌گرا روشن شده است که البته خداوند متعال در آیات بعدی به خوبی و قاطعیت با این بینش برخورد کرده و واقعا این آیات برای ما بینش‌ساز است.
وی افزود: بینش اشرافی و اسراف جاه‌طلبانه و عافیت‌طلبانه اینگونه است که بدون زحمت، به موقعیت‌های منفعت‌ساز چنگ می‌اندازند و بسیار زود انگل بخش‌هایی از جامعه شده و در بخش‌هایی که مردم نیازمند آن هستند نفوذ می‌کنند و به دنبال منافع خود هستند.
کفرورزی تجمل‌گرایان نسبت به آموزه‌های خداوند
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی خاطرنشان کرد: بینش این افراد اینگونه است که نسبت به نصایح و آموزه‌های ارسالی از سوی خداوند کفر می‌ورزند و ملاک جاهلی کثرت مال و اولاد را دلیل برتری‌طلبی و زیاده‌خواهی خود می‌خوانند.
وی ادامه داد: قرآن در آیات بعدی این سوره می‌فرماید: اموال و اولاد و موقعیت کاذب هرگز شما را به خدا نزدیک نمی‌کند و این ملاک برتری شما نیست و حتی دلیل چنگ‌اندازی هم نمی‌تواند باشد مگر ایمان بیاورید و عمل صالح انجام دهید.
ناسازگاری ایمان به خداوند با اشرافیت و تجمل‌گرایی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: بدیهی است ایمان به خداوند و البته با لوازم عملی آن و انجام عمل صالح، با روحیه اشرافی‌گری و خوشگذرانی سازگار نیست همچنان که روحیه اشرافی‌گری با خلاقیت و نوآوری، تلاش برای خودکفایی کشور و برداشتن گام عملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی، پرهیز از مصرف کالاهای لوکس وارداتی و مانند آن سازگاری نداشته و نخواهد داشت.
وی یادآور شد: قرآن کریم در آیه 16 سوره اسراء به عنوان سنتی که عمل مترفین موجب گسترش فساد در جامعه می‌شود، می‌فرماید: «وَإِذَا أَرَدْنَا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِيهَا فَفَسَقُوا فِيهَا فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِيرًا؛ و چون بخواهيم شهرى را هلاك كنيم خوشگذرانانش را وا مى‌داريم تا در آن به انحراف [و فساد] بپردازند و در نتيجه عذاب بر آن [شهر] لازم گردد پس آن را يكسره زير و زبر كنيم»
هدر رفتن امکانات توسط مفسدان اقتصادی
خادم‌علی‌زاده ادامه داد: این پیام قرآن به عنوان یکی سنت و قاعده اجتماعی و اقتصادی است که گسترش فساد در عرصه‌های گوناگون، بخصوص در میان کارگزاران و مسئولان حکومتی موجب هدر رفتن امکانات، جانشین شدن ناشایستگی‌ها به جای شایستگی‌ها و فاسدان به جای صالحان و در نتیجه معکوس شدن مسیر جامعه از رشد و پیشرفت و عقب گرد و در نتیجه نابودی می‌شود و البته در این خسارت بزرگ همه ما مسئول هستیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: از جمله اقدامات مدیران اشرفی و تجاوزگر نسبت به بیت‌المال و بودجه عمومی کشور، دزدی میلیاردی و آشکار از فرصت‌ها و امکانات و بهره‌برداری از زمین‌ها، ویلاها، پست و موقعیت‌ها، و سرمایه‌های دولتی به نفع خود و خانواده و فرزندان و خویشان خود است که موقعیت آنها غالبا براساس لیاقت، شایستگی و صلاحیت اخلاقی، شغلی، علمی و فنی نیست.
حذف و سرکوب منتقدین توسط اشراف و تجمل‌گرایان
وی افزود: متأسفانه دیده می‌شود که این افراد با آن بینشی که قرآن می‌فرماید، هر نوع مخالف و مزاحمی را با همان روحیه زشت اشرافی‌گری بی‌خاصیت و ضداسلامی سرکوب می‌کنند؛ یعنی مسلک اشرافیت، سرکوب و حذف افرادی است که منتقد این رفتارها و حیف و میل‌ها هستند.
آثار اقتصادی تجمل‌گرایی و اشرافیت
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: با این بینش هیچ امیدی به تحقق اقتصاد مقاومتی که نگاهی درون‌گرا و تکیه بر نیروهای صالح و شایسته بومی و امکانات داخلی دارد نمی‌توان داشت. آثار رفتار اشرافی در عرصه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، فساد، بی‌عدالتی و تبعیض و بر باد دادن و اتلاف امکانات و غصب فرصت‌های شغلی کشور است.
خادم‌علی‌زاده گفت: چه خیانتی بالاتر از اینکه اشرافیت و تجمل‌گرایی موجب رکود و تنزل سرمایه بزرگ اجتماعی و موجب تنزل رشد و تعالی کشور شده است. روحیه و بینش خاصی که گروه اشرافی در هر پست و مقام و هر طبقه‌ای دارند، روحیه خوشگذرانی و راحت‌طلبی است که با اشتغال، خلاقیت و نوآوری مخالف است و به مصرف دامن می‌زند و جایی برای درآمد حلال و رزق کریم قرآنی باقی نمی‌ماند.
تجمل‌گرایی جایی برای انفاق باقی نمی‌گذارد
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی یادآورشد: با وجود چنین وضعیتی، دیگر جایی برای بخشش و انفاق که می‌تواند باعث توزیع بهتر منابع درآمد و ثروت باشد باقی نمی‌ماند؛ در حالی‌که قرآن می‌فرماید: در پرتو عمل به آموزه‌های قرآن و از جمله تقواپیشگی، به شما رزق کریم می‌دهیم.
وی افزود: حال من می‌پرسم آیا دست‌اندازی به بیت‌المال، علاوه بر کسب حقوق‌های نامتعارف و گماردن افراد فامیل بدون شایستگی شغلی و صلاحیت کاری و چنگ انداختن به زمین‌ها، ویلاها و باغ‌ها در مناطق خوش آب و هوای کشور با سوء‌استفاده از رانت مقام و موقعیت خاص، مصداق رزق کریم و حلال طیب قرآنی است؟!
نقش قوه قضائیه در برخورد با مفسدان اقتصادی
خادم‌علی‌زاده در پایان تأکید کرد: این اقدام، نه تنها رزق حلال محسوب نمی‌شود بلکه فساد در زمین و غصب حقوق جامعه است که همین امر عامل نابسامانی و هرج و مرج اقتصادی و خیانت به بیت‌المال بوده که به تعبیر قرآن مصداق غلول یعنی خیانت به بیت‌المال است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان گفت: به نظرم، قوه قضائیه باید پس از بررسی دقیق، این املاک رانتی که مصداق غلول در قرآن است را بر اساس عدالت علوی از چنگ خیانتکاران درآورد و اعتماد مردم را نسبت به نظام جمهوری اسلامی و رویکردهای عدالت‌خواهانه‌‌اش برگرداند.
