مروری بر مقالات همایش ملی «سلامت از دیدگاه قرآن کریم»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، همایش ملی سلامت از دیدگاه قرآن کریم با برگزاری چهار پنل تخصصی قرآن و سلامت معنوی، سلامت اجتماعی، سلامت روان و سلامت جسمانی از سوی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی خراسان شمالی با همکاری سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور طی روزهای هفتم و هشتم مهرماه، در بجنورد در حال برگزاری است که در ذیل به برخی از مقالاتی که در این همایش ارائه می‌شود اشاره می‌‌کنیم.

«قرآن و سلامت معنوی»

از جمله مقالات ارائه شده در پنل سلامت معنوی «آرامش حقیقی از دیدگاه قرآن کریم» نوشته شیما محمودپور، دانشجوی دکتری گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه کاشان است. هدف از نگارش این مقاله نخست شناخت ارامش حقیقی و تصحیح بینش انسان نسبت به ان و دوم بررسی عوامل موثر در ایجاد و تثبیت ارامش در قلب ادمی با توجه به اموزه های قرانی است. چرا که طبق اموزه های وحی ارامش، حاصل توجه به دو جنبه نیازهای مادی و معنوی بشر است و در مواقع تعارض بین این دو نیاز به دلیل اصالت روح ارجحیت با بعد معنوی انسان است.

«بررسی رابطه فطرت و سلامت» عنوان مقاله دیگری است که از سوی اکرم اصغری حسین‌پور و زهره انجام نجم‌الدینی نگاشته شده است. در این مقاله عنوان شده است که رابطه فطرت با سلامت جسم و روح، رابطه‌ای مستقیم است و از این رو در تأثیر متقابل با یکدیگر قرار دارند. فطرت که همان سرشت و خمیر مایه وجود انسان است، خدادادی و غیراکتسابی است و در همه افراد بشر مشترک است و شامل همه بینش‌ها و گرایش‌های خدادادی در انسان می‌شود. آیات و روایات وارده در دین مبین اسلام حکایت از این مطلب دارد که سالم نگه داشتن فطرت از آلوده شدن به انواع انحرافات و آفات تأثیر مستقیم و به سزایی در سلامت جسم و روان دارد. عدم آگاهی از آفات و عوامل مؤثر در بیمارسازی فطرت پیامدهای نامطلوبی در سلامت جسم و جان دارد که نتیجه آن به مخاطره افتادن سعادت انسان است.

بررسی کلمه «شفا» در قرآن براساس تفاسير مهم تشيع و اهل سنت نیز از سوی اميد ايزانلو، صورت گرفته است. در این مقاله آمده است: قرآن به عنوان يک کتاب آسمانی به تمام ابعاد زندگی بشری توجه نشان داده است که سلامت جسم و روح يکی از آن‌ها است. قرآن از آن جهت شفا است که جسم مبتلا به عقايد باطل را از وجود انسان می‌زدايد و او را با نور هدايت شفا می‌بخشد. خداوند متعال ابتدا تمام انسان‌ها را موعظه ‌می‌کند، اما در همه‌ آن‌ها اثرگذار نيست و تنها بخشی از آنان تأثير می‌پذيرند و همين افراد شفا پيدا کرده، و چون شفا می‌يابند، مشمول هدايت و رحمت الهی می‌گردند. ذکر عسل در قرآن نمونه‌ای از آيات الهی است که نشان از سودمند بودن تمام نعمت‌های الهی دارد، گرچه نيش زنبور را به همراه داشته باشد.

از دیگر مقالات این بخش می‌توان به «تأثير تغذيه حلال بر اخلاق از ديدگاه قرآن كريم» نوشته زینب محمودیان اشاره کرد که در چکیده آن آمده است: همه موجودات جهان نياز به غذا دارند. يكی از شرايط مهم جهت سلامت انسان، تغذيه پاک است. در آيات متعدد از قرآن کریم به امر تغذيه سالم و پاك اشاره شده است. انسان با تغذیه پاک به بخشی از آرامش‌های درونی می‌رسد، اما تجمل گرایی و زیاده خواهی در برخی افراد جامعه می‌تواند منجر به عدم توجه به کسب لقمه حلال و پاک گردد که این امر بی‌تأثیر بر روی خلق وخوی آن افراد نیست.

بررسی «قرآن در فیزیولوژی فکر» نیز کاری است از طاهره عسکریان که طی این این مقاله آمده است؛ انسان از طریق علم و آگاهی یافتن می‌تواند روح خود را روشنایی و توانایی بخشد. برای بررسی دیدگاه قرآن در این موضوع توجه به زیر ساخت‌های اندیشه‌ها آن هم در شرایطی که هر روز بر گسترش دیدگاه‌های اسلام ستیزی و ترویج مکاتب الحادی که اغلب با مقاصد سیاسی انجام می‌گیرد ضروری می‌شمارد و با به تصویر کشیدن اهمیت واستحکام پایه‌های اعتقادی در جوامع اسلامی رجوع به معرفی صحیح معارف الهی در قرآن را به عنوان یگانه نسخه نجات بخش بشر تأکید می ورزد. بدین ترتیب جایگاه واقعی قرآن در جامعه را ابتدا رسوخ در دل‌ها و سپس ورود در قوانین اجتماعی معرفی می‌کند و نشان می‌دهد که معارف انسان‌ساز الهی می‌تواند به نحو شایسته‌ای جوامع را از آفات و خطرات سقوط دنیاگرایی حفظ کند و بدین ترتیب استمرار حیات و جاودانگی مهمترین معجزه آخرین فرستاده وحی را به مخاطبین خود اعلام می‌دارد.

پیش نیازهای سلامت معنوی از منظر قرآن و روانشناسی نیز عنوان مقاله‌ای است که از سوی مریم گرمرودی و حمید جلیلیان برای این همایش ارسال شده است. در این مقاله آمده است که عبارت سلامت معنوی یا معنویت در قرآن و روایات نیامده است ولی با توجه به مفهوم آن می‌توان گفت که منظور از آن سلامتی روحانی، باطنی و حقیقی است. سلامتی روحانی در گرو سلامتی افکار و اندیشه‌ها است، به عبارت دیگر از دیدگاه قرآن طهارت اندیشه کلید دست‌یابی یه سلامت معنوی است. دستیابی به طهارت اندیشه، نیازمند طهارت حواس ظاهری، طهارت قوه متخلیه از تخیلات فاسد و تصورات پراکنده و طهارت قوه عاقله است که با خودشناسی، تفکر در آیات الهی و برنامه‌ریزی صحیح میسر شده و باعث آرامش وصف‌ناپذیری در انسان می‌شود. واژه معنوییت در فرهنگ غرب دارای معانی گسترده‌ای است و هرگونه معناگرایی را شامل می‌شود. روانشناسان غربی با تأکید بر مثبت اندیشی، حسن ظن به مردم و با ارائه الگوهایی چون مدیتیشن سعی دارند افراد را به سلامت معنوی هدایت کنند. این الگوها مورد توجه مردم قرار گرفته و در قرن اخیر اکثر مردم برای رسیدن به آرامش و تجربه سلامت معنوی، به دنبال تمرکز، مدیتیشن، یوگا و عناوینی از این دست هستند.

مقاله «نقش سلامت قلب در سبک زندگی از منظر قر آن کریم» نوشته مرضیه عبدالله خانی نیز به این همایش ارسال شده و طی آن اعلام شده است که قلب به عنوان یکی از ابزارهای مهم شناخت از جایگاه مهمی در سیستم آفرینش انسان برخوردار است به نحوی که مؤثرترین راه برای اثر بخشی هدایت شمرده می‌شود، شناخت ویژگی‌های قلب و هدایت صحیح آن در جهت سلامت از منظر قرآن و اهل بیت(ع) لازمه تکامل آگاهی‌های هر فرد برای یافتن راه هدایت و بهبود سبک زندگی خود و سایرین است. عدم توجه به این ریشه هر تلاشی برای اصلاح و هدایت را ابتر و ناقص می‌کند.

بنابر این گزارش حامد پوررستمی نیز در مقاله‌ای ارسالی به این همایش با عنوان «هنرهای چهار گانه سبک زندگی مؤمنانه با تکیه بر آموزه‌های رضوی» به تبیین چهار هنر تفکر، توکل، تودد و تلذذ پرداخته است. بطوری‌ که هنر تفکر ، هنر پردازش و ویرایش معلومات در پرتو قوه عقل است که نوعی تعامل خردمندانه با خویشتن است. توکل هنر اعتماد در واگذاری امور به خدا و تودد نیز هنر دوست داشتن و محبت ورزیدن به دیگران است. در نهایت تلذذ هنر لذت بردن از زندگی و بهره‌مندی هدفمند از دنیا محسوب می‌شود.

«سلامت اجتماعی و قرآن کریم»

از دیگر پنل‌های تخصصی همایش ملی سلامت از دیدگاه قرآن کریم، «سلامت اجتماعی و قرآن کریم» است که بر ای این بخش نیز مقالات متعددی ارسال شده است که از جمله می‌توان به «اعجاز مدیریتی قرآن با رویکردی به نظام سلامت» کاری از مهرناز زمانی اشاره کرد. این مقاله در برگیرنده این مفهوم است که نظام سلامت نیاز به مدیرانی دارد که علاوه بر وظایف عام مدیریت، بتوانند پاسخگوی نیازهای بهداشتی و درمانی آحاد جامعه اسلامی باشند. در جامعه اسلامی ما، ایمان، سعه صدر، قاطعیت و تعهد اجتماعی شرط‌های گزینش مدیران برای اداره سازمان‌های بهداشتی و درمانی بیان شده است. این مدیران باید بتوانند با الگوگرفتن از آموزه‌های مدیریتی قرآن، وظیفه‌های خود را متناسب با شأن و منزلت انسان که برترین آفریده الهی است، به انجام برسانند و با مدیریت صحیح این سازمان‌ها، سلامت را به منزله یکی از حقوق پذیرفته شده به افراد جامعه هدیه کنند.

زهرا سپهری و رضا محققيان با ارائه مقاله‌ای با عنوان «پيشگيری از جرم از منظر قرآن و روايات» نیز در امر بيان راهکارها، در قدم اول به راهکارهای علمی آن پرداخته، چرا که ريشه بسياری از گناهان و جرايم ناآگاهی از آن و پيامدهای آن است و هزينه کمتری در بردارد. تعليم دين باوری و اعتقاداتی مانند علم و يقين به حقايق، اعتقاد به علم نامحدود الهی و هچنين تعليم آموزه‌های اخلاقی و در نهايت تعليم راهکارهای مهارت ترک جرم مانند ترويج فرهنگ توبه، صبر و تعليم تدريجي تشريع، از جمله اين راهکارها است. در قدم دوم به راهکارهای عملی پرداخته و بررسی کرده، در صورتی که تعليم اعتقادی و اخلاقی اثربخش نباشد چه بايد کرد؟ راهکارهای عملی قرآن و حديث، برای پيشگيری از جرم، مانند نهادينه کردن امر به معروف و نهی از منکر و فرهنگ اخوت و از بين بردن زمينه‌های جرم اجتماعی را ارائه کرده. در نهايت اگر هيچ کدام از اين راه‌ها اثر بخش نبود و شخص به ارتکاب جرم پرداخت با مجازات دنيوی در نظر گرفته شده مثل قصاص، حد، تعزير و ديات راهکارهای پاسداری از مصالح بنيادين را از قرآن و روايات، بيان کرده.

از دیگر مقالات ارائه شده «راهکارهای تربیت اجتماعی و عاطفی نوجوانان در قرآن واحادیث» نوشته مریم عمرانی در برگیرنده این مطلب است که در قرآن و احادیث دو شیوه کلی تربیت اجتماعی و عاطفی تربیتی مشاهده می‌شود. اول،‌ توصیه‌های لازم به والدین و مربیان جهت تربیت نوجوانان مانند تکریم واحترام متربی، مدارا کردن با متربی، محبت کردن به متربی و ... و در مرحله بعد آموزش‌های مورد نیاز جوانان جهت تربیت اجتماعی و عاطفی که شامل آموزش‌های نظری مانند شناخت رفتار‌ها و مهارت‌های مثبت از جمله خوش اخلاقی، رعایت ادب، تعدیل غرائز،عفو و گذشت و .... و نیز شامل آموزش‌های عملی از جمله اعتماد به نفس و تقویت اراده، مبارزه با عادات ناپسند، تفکر و آگاهی، دوست یابی و مسئولیت‌پذیری است.

در مقاله «نقد ديدگاه‌های مستشرقان درباره چالش حجاب و سلامت زن» نوشته سيد عيسی مسترحمی و زهرا محمدپورمير با مراجعه به نگاشته‌های مستشرقان در کتاب‌ها، مقالات و مصاحبه‌ها، به شبهات مستشرقان در این زمینه پرداخته و با بهره‌گیری از یافته‌های دانش‌هایی همچون پزشکی، جامعه شناسی و روانشناسی، پاسخگویی شده است. گذشته از اینکه اسلام، تنها پوشاندن بدن از چشم نامحرم را لازم دانسته نه در همه جا. از طرفی، حجاب مکمل آرامش روانی فرد در اجتماع است و با توجه به دیدگاه هایی که از برخی دانشمندان مستشرق جمع آوری شده، آنان حجاب اسلامی را مایه صیانت زن می‌دانند.

اصغر طهماسبی بلداجی با ارائه مقاله‌ای با عنوان «بررسی شاخصه‌های فرهنگ اسلامی جهت تأمین سلامت فردی اجتماعی از منظر قرآن کریم» نیز به بیان این مطلب پرداخته است که فرهنگ اسلامی با محوریت مبنای مهم الهی بودن به تمام جوانب زندگی فردی و اجتماعی در تمامی حیطه‌ها سمت و سو می‌دهد و با ارائه رویکردها و مؤلفه‌های خاص کمال و سعادت فرد و جامعه را فراهم می‌کند که غایت این امر سلامت فردی و اجتماعی است.

«موانع رویکرد تربیت اجتماعی در حوزه رفتار در بستر تحقق سلامت جامعه از منظر قرآن کریم» نیز از دیگر مقالات ارائه شده به این همایش از سوی زهرا حاج کاظمی است که به بیان چهار مانع اساسی که حذف آن از ملزومات ایجاد و گسترش تربیت اجتماعی در جامعه است به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این مقاله چهار مانع ظلم کرن به حقوق دیگران، بیگانگان و تأمین منافع شخصی، خیانت و قضاوت نادرست که راهکار حذف آن‌ها در تعالیم منبعث از قرآن و روایات ائمه معصومین(ع) آمده، مورد بحث قرار گرفته است.

«سلامت جسمانی و قرآن کریم»

افسانه روشنی و فاطمه رضایی در مقاله‌ای با عنوان بررسی «تأثیرسه عامل تغذیه، بهداشت فردی و محیط زیست بر سلامت جسمانی از منظر قرآن کریم و ائمه معصومین(ع)» نیز اعلام کرد‌ه‌اند که توصیه‌های تغذیه‌ای در آموزه‌های دینی نه تنها از روی آگاهی بوده، بلکه بر پایه اصول و منطق علمی بیان شده‌اند که همه این اصول و دستورالعمل‌ها در جهت سلامتی، طول عمر انسان و استفاده بهینه از منابع غذایی موجود در طبیعت است و هیج جا توصیه‌ای مضر دیده نمی‌شود، که این بیانگر تکامل دین اسلام و سیره نبوی پیامبر(ص) است.

ویدا طیبی، فائزه تویی و فاطمه رضایی نیز در مقاله‌ای جداگانه به بررسی «تأثیر تحریک حس شنوایی با آوای قران بر سطح هوشیاری بیماران کمایی ناشی ازصدمات مغزی» و زهرا کریمیان و مریم حسنی به بررسی «اثر بخشی آوای قرآن در کارآزمایی های بالینی در حوزه زنان مامایی در ایران» پرداخته‌اند.

از دیگر مقالات ارائه شده در این همایش «سلامت جسم در قرآن با تاکید بر حرمت زنا» کاری از محسن باعو فيروزجايی بود. در این مقاله آمده است اگر به دستورات قرآن در مبارزه با آميزش آزاد عمل شود سلامت جنسی افراد كه با سلامت جسمی ارتباط مستقیم دارد تضمين می‌شود. همچنين روابط جنسی آزاد و بدون ضابطه در انتقال برخی بيماری‌ها تأثير به سزايی دارد كه به سلامت انسان و جامعه خدشه وارد می‌سازد.

در مقاله «کتاب‌شناسی قرآن و طب» نوشته حمید مغربی و سید مجید نبوی نیز، هدف از نگارش این مقاله آشنایی محققان با منابع پیرامون قرآن و طب است. نتیجه این شناخت نیز پرهیز از انجام تحقیق‌های تکراری و موازی و غنی‌تر شدن نگارش‌های آینده است. از دیگر نتایج این تحقیق شناخت منابع و موضوعات کار شده و یافتن خلأهای پژوهشی است که سبب می‌شود برای خلأهای پژوهشی برنامه ریزی و آن را رفع کرد.

«سلامت روان و قرآن کریم»

در پنل تخصصی «سلامت روان و قرآن کریم» نیز مقالاتی با عناوین «بررسی اثربخشی تدبر در ایات قران کریم بر افزایش سلامت روان»، «بررسی عوامل بازدارنده به ثمر رسیدن رنج و تلاش و نقش ان در سلامت روان با تاکید بر قران کریم»، «بررسی عوامل دستیابی به سلامت روان از منظر قران کریم»، «بررسی کاربرد و تاثیر رنگ سبز بر سلامت روان از منظر قران»، «تبیین کارکرد غرایز تبرج و عفت و نقش آنان در سلامت روان»، «تطبیق اولویت و خصوصیات بیولوژِک ابزار مغز در علوم شناختی با ایات قران کریم»، «بررسی تاثیر روش اموزش تفکر تدبری، انتقادی با کمک قران کریم بر خودکارامدی»، « سلامت روابط زناشویی و زنان از منظر قرآن کریم»، «سلامت روان از دیدگاه قرآن» و «ساختار استعاری قرآن و رویکرد تعهد و پذیرش در سلامت روان» ارائه می ‌شود.

در مقاله «رابطه بین نماز و نیایش با اضطراب و افسردگی» نوشته محمد امامیراد، عبدالحسن فرهنگی و طاهر تیزدست مهمترین یافته هاي مقاله حاکی از آن است فرضیه اصلی پژوهش که شامل وجود ارتباط بین نماز و نیایش با اضطراب و افسردگی بوده است، در سطح 10/0 مورد تایید واقع شد و همچنین فرضیه فرعی اول پژوهش که شامل فرض نماز و نیایش با اضطراب بوده است، نیز در سطح کمتر از50/0 مورد تأیید قرار گرفت. یافته دیگر مقاله اینکه بر خلاف انتظار و پیش فرض مقاله، بین متغیرهای نماز و نیایش با افسردگی ارتباط معنی داری مشاهده نشد.

سید علی اکبر ربیع نتاج، محمد شریفی و مژگان حیدری نیز در مقاله‌ای با عنوان «راهکارهای رفع اندوه در آیات و روایات» اعلام کردند که عواملی مانند ترس و اضطراب، رویگردانی از یاد خدا، فقر، سرد بودن طبع و..... از جمله عوامل ایجاد غم واندوه هستند. انسان می تواند با داشتن نیروی ایمان، اعتقادات دینی، حسن ظن، هماهنگ کردن خود با واقعیت‌های دنیا، شکیبایی در زندگی و.... اندوه را به شادی تبدیل کند و با گزینش زندگی هدفمند و استحکام اعتقادات مذهبی در مقابله با موقعیت‌های تنش‌زای زندگی، غم و اندوه خود را بر طرف سازد.