فرید العطاس عنوان کرد:
سلفی‌ها و وهابیون به دنبال ریشه‌کن کردن فرهنگ‌های بومی + عکس
گروه بین‌الملل: فرید العطاس، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ملی سنگاپور در سمینار «سلفی‌گری و تأثیر آن بر جوامع» در کوالالامپور گفت: سلفی‌ها و وهابیون به دنبال ریشه‌کن کردن فرهنگ‌های بومی هستند و جنبش‌های شکل‌گرفته علیه وهابیسم عملکردی افراطی مشابه سلفی‌ها دارند.
در این سمینار یک روزه فریدا نور موحد نور، رئیس گفتگوی تمدن‌های دانشگاه مالایا، موحد رسلان بن موحد نور، رئیس بخش پژوهش مطالعات اسلامی دانشگاه مالایا، علی محمد سابقی، رایزن فرهنگی ایران در مالزی، همچنین استادانی از دانشگاه‌های یو پی ام مالزی و ناتینگهام و دانشجویان دانشگاه‌های این کشور حضور داشتند. احمد فؤاد رحمت، استاد دانشگاه ناتینگهام نیز اداره این سمینار را بر عهده داشت.
در این سمینار یک روزه که با سخنرانی خانم مداوی الرشید، استاد مرکز خاورمیانه مدرسه علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه لندن و منتقد عربستانی آل سعود و فرید العطاس، استاد دانشگاه ملی سنگاپور برگزار شد، مباحثی پیرامون سلفی‌گری و ریشه‌های آن و تأثیر سلفی‌گری بر معادلات منطقه‌ای، جهانی و کشورهای چندنژادی از جمله منطقه جنوب شرق آسیا به ویژه مالزی، و همچنین نگاه به وضعیت خاورمیانه از زاویه دید منطقه جنوب شرق آسیا مطرح و مورد گفت وگو قرار گرفت.
مداوی الرشید، استاد مرکز خاورمیانه دانشگاه علوم سیاسی و اقتصادی لندن اولین سخنران سمینار سلفی‌گری و تأثیر آن بر جوامع درباره موضوعاتی همچون تاریخچه سلفیه، انواع سلفی‌گری، سلفیه از نگاه جامعه‌شناسانه و عوامل گرایش برخی جوانان به سلفی‌گری در جوامع امروزی پرداخت.
تشریح سه دوره از سلفی‌گری
وی ابتدا به تشریح سه دوره از سلفی‌گری پرداخت و گفت که این موضوع پیچیده است و باید بین سه دوره از سلفی‌گری تمایز قائل شد. نخستین دوره سلفی‌گری تاریخی است که با ابن تیمیه آغاز شد، دور دوم سلفی‌گری مربوط به تلاش‌های افرادی همچون جمال‌الدین افغانی و محمد عبده است و دوره سوم سلفی‌گری معاصر است که بیشتر از مذهبی‌بودن جنبه سیاسی داشته است.
این پژوهشگر عربستانی مقیم لندن، گفت: دور سوم از سلفی‌گری یک جنبش مذهبی - سیاسی است که می‌توان از جنبه علوم اجتماعی آن را مورد بررسی قرار داد.
مَداوی یکی از ابعاد مهم گسترش سلفی‌گری را حمایت‌های سیاسی و دولتی دانست و گفت: این حامیان، سلفی‌گری را به عنوان هویتی دینی که خواستار قدرت است به جوامع امروزی عرضه می¬کنند و این نوع از هویت دینی برای جوانان خاورمیانه که از دموکراسی غربی مأیوس شده‌اند و حتی فراتر از این منطقه جذابیت‌هایی دارد.
وی در ادامه به چرایی گسترش این نوع از سلفی‌گری معاصر در بین جوانان شهری و نقش عربستان سعودی در آموزش و حمایت از این نوع سلفی‌گری پرداخت و گفت: سلفی‌گری معاصر نیاز به زمینه سیاسی دارد تا اهداف خود را محقق سازد، از این‌رو به یک دولت و یا خلافت نیازمند است تا بتواند به خواسته‌های خود دست یابد.
مَداوی که به مدت یک سال استاد مدعو دانشگاه ملی سنگاپور بوده و مطالعات گسترده‌ای در زمینه تاریخ، جامعه، دین و سیاست در عربستان سعودی، کشورهای حاشیه خلیج فارس و خاورمیانه داشته است، در ادامه سلفی‌گری معاصر و مدرن را بر اساس چهار مؤلفه جامعه شناسی، سیاسی، زمینه بین المللی و مشکلات منطقه‌ای مورد بررسی قرار داد.
عوامل گرایش به سلفی‌گری
وی از به روز نبودن مسائل دینی مبتلا به جامعه، چالش‌های بین نسلی، همچنین مواجهه فرهنگ‌های مختلف با دین اسلام را از عوامل تأثیر‌گذار اجتماعی بر روی جوانان و گرایش برخی از آنها به سمت سلفی‌گری نام برد.
این استاد دانشگاه از مدرنیته به عنوان یکی از عواملی یاد کرد که با توجه به برخی تغییرات از جمله جهانی‌شدن و مهاجرت از روستا به شهرها، زمینه افزایش سلفی‌گری را فراهم کرده است و جوانان امروز از طریق شبکه‌های اجتماعی به راحتی و بدون هزینه می‌توانند به آموزه‌های سلفی‌گری دست یابند.
مَداوی اضافه کرد که امروزه گروه‌های افراطی از طریق شبکه‌هایی همچون یوتیوب و توئیتر به تبلیغ و ترویج عقاید خود می‌پردازند.
وی اظهار کرد: در چند دهه گذشته که خود سعودی‌ها هنوز ایدئولوگ‌های وهابی قوی نداشتند، از تفکرات و اندیشه‌های افرادی همچون ابوالعلا مودودی و علمای الازهر مصر برای تقویت ریشه‌های وهابیت استفاده کردند و اکنون دانشگاه‌های اسلامی مدینه و مکه اندیشه‌های وهابیت را تئوریزه کرده و از طریق دانشجویانی که از کشورهای مختلف جهان برای تحصیل به این مراکز می‌آیند، وهابیت را توسعه می‌دهند اگر چه همه کسانی که از این دانشگاه‌ها فارغ التحصیل می‌شوند، خودشان وهابی نیستند.
تکفیر؛ خطرناک‌ترین ابزار سلفیه
مداوی با اشاره به خطرات سلفی‌گری برای جوامع امروز، از تکفیر به عنوان خطرناک‌ترین ابزار سلفیه نام برد و تأکید کرد که سلفی‌ها به دنبال اثبات برتری اندیشه خود در بخش‌های مختلف سیاسی ـ اعتقادی هستند و برای دستیابی به این هدف هر نوع تلاشی را به کار می‌گیرند.
مَداوی الرشید همچنین به حوادث خاورمیانه اشاره کرد و گفت: به عنوان یک زمینه بین‌المللی، قدرت‌های غربی و صهیونیست‌ها در این منطقه به دنبال منافع خود هستند و این واقعیتی است که نمی‌توان آن را انکار کرد. آنها به رغم اینکه همواره ارتباط خود را با سلفی‌گری انکار کرده‌اند، در شکل گیری و رشد سلفی‌گری نقش مهمی داشته‌اند.
مَداوی در ادامه سخنانش به نحوه شکل‌گیری وهابیت در عربستان و قتل و غارت‌هایی که آنها در ابتدای تشکیل دولت آل سعود در حجاز از اهل سنت این منطقه داشتند، اشاره کرد و گفت: امروزه حامیان وهابیت در عربستان به دو دسته طرفدار دولت و مخالفینی تقسیم شده‌اند که معتقدند حاکمیت از مسیر اصلی ترسیم‌شده توسط محمد ابن عبدالوهاب و محمد ابن عبدالعزیز بنیانگذاران وهابیت و رژیم آل سعود منحرف شده و باید به همان مسیر اولیه بازگشت.
وی اظهار کرد: در دوره جنگ سرد بین آمریکا و شوروی نیز واشنگتن از عربستان به عنوان بازیچه‌ای برای پیروزی خود مقابل شوروی استفاده کرد.
سلفی‌گری؛ عمده‌ترین عامل افراط‌گرایی
فرید العطاس، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ملی سنگاپور دومین سخنران این سمینار نیز در سخنانی با تأکید بر اینکه سلفی‌گری عمده‌ترین عامل افراط‌گرایی است، گفت: باید توجه داشت که سلفی‌گری تنها روش افراط‌گرایی نیست و افراط‌گرایی نزد پیروان سایر مذاهب از جمله برخی شیعیان و اهل سنت نیز وجود دارد.
این استاد دانشگاه در ادامه با تمایز قائل‌شدن بین افراطی‌گری خشونت‌آمیز و غیر خشونت‌آمیز، گفت: برخی مواقع یک نوع افراط‌گرایی غیرفیزیکی نیز مشاهده می‌شود که آن هم می‌تواند خطرناک باشد.
وی همچنین با اشاره به جمله‌ای از مرحوم دکتر شریعتی که از اسلام منطقه شرق آسیا به نام «اسلام خندان» نام برده بود، گفت: این عنوان که اسلام شرق آسیا اسلام میانه‌رو است، مبحثی است که چند دهه پیش می‌شد به برخی کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا از جمله اندونزی و مالزی اطلاق کرد، اما این مفهوم در سال‌های اخیر به خاطر برخی موضع‌گیری‌های سلفی‌گونه برخی از اشخاص و دولتمردان، دیگر برای این کشورها مصداق ندارد.
سلفی‌ها و وهابیون به دنبال ریشه‌کن کردن فرهنگ‌های بومی
این استاد جامعه‌شناسی با اشاره به اینکه سلفی‌ها و وهابیون به دنبال ریشه‌کن کردن فرهنگ‌های بومی هستند، گفت: درست است که در مالزی برخی جنبش‌های علیه وهابیسم شکل گرفته است، اما همان‌ها خود عملکردی افراطی مشابه سلفی‌ها دارند که این نیز یک رویه خطرناک محسوب می‌شود.
در پایان سمینار سخنرانان به پرسش‌هایی که از طرف حاضران مطرح شد، از جمله ضرورت تبری‌جستن جهان اهل سنت از وهابیت و سلفی‌گری مانند آنچه در گروزنی اتفاق افتاد، نحوه تعامل بین مذاهب در پادشاهی عمان، آینده سرنوشت مردم عربستان و... پاسخ دادند.
دانشگاه ناتینگهام در شهر «نانینگهام» انگلستان واقع شده است و شعبه‌هایی در چین و مالزی دارد.
