محمد جهانپا، بازیگر و کارگردان برجسته تئاتر مشهد در گفتوگو با
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با اشاره به آسیبها و ضعفهای معنایی که در متون نمایشی دفاع مقدس دیده میشود، اظهار کرد: معتقدم، هر گونه تئاتری در جامعه همواره نیازمند بررسی و پژوهش است تا باعث تقویت آن تئاتر شده و ترغیب ایجاد کند.
وی تصریح کرد: تئاتر دفاع مقدس نیز مانند هرگونه تئاتر دیگر نیازمند بررسی و پژوهش است و این نیاز در شرایط فعلی که جریان آفرینش تئاتر دفاع مقدس به عنوان گونه جدید چند سالی است به موازات سایر جریانهای تئاتری پیش میرود، ضرورت بیشتری پیدا کرده است.
وی ادامه داد: مهمترین آسیب در این بخش نبود بررسی و پژوهش است، تا این موارد هم در تصمیمگیری مدیران و هم در شکلگیری دقیقتر آثار نویسندگان نمود یابد.
جهانپا با اشاره به الگوهای داستانی رایج در تئاتر دفاع مقدس، عنوان کرد: آنچه که با کمی تأمل میتوان در آثار نمایشهای مقاومت پیگیری کرد، رویکردی سیاسی ـ انتقادی، حماسی ـ ارزشی و عملیاتی ـ تاریخی است.
این کارگردان برجسته تئاتر مشهد به رویکرد سیاسی ـ انتقادی اشاره کرد و گفت: در نمایشهایی که با رویکرد سیاسی ـ انتقادی در جنگ، عمدتا بعد از پایان جنگ نوشته شده و نمایشنامهنویسان جامعه انسانی را هدف گرفتهاند، به تجزیه و تحلیل اجتماعی آثار جنگ پرداخته شده است.
وی اضافه کرد: در رویکرد حماسی و ارزشی، انتقال مفاهیم و ارزشهای دوره دفاع مقدس به عنوان الگوی رفتاری مناسبی برای مقابله با ناهنجاریهای فرهنگی ـ ارزشی پس از جنگ هدف اصلی بوده، همچنین در رویکرد عملیاتی ـ تاریخی اطلاعات خود را از تاریخهای رسمی، خاطرات، یادداشتها، بایگانیها روزنامهها و گزارشها به دست میآورد.
نبود شخصیتپردازی درست در متون نمایشی دفاع مقدس
جهانپا با تأکید بر وجود مشکلات جدی در شخصیتپردازی در متون نمایشی دفاع مقدس، بیان کرد: متأسفانه ما هنوز در شخصیتپردازی نمایشهای دفاع مقدس مشکل جدی داریم، شخصیتهای این نمایشنامهها بیشتر سادهاند تا جامع، ما در نمایشنامههای دفاع مقدس به شخصیتهای جامع نیاز داریم؛ شخصیتهایی که اعمالشان برای ما غیرمنتظره و غافلگیرکننده باشد، این گونه شخصیتها پیچیدهاند و باید آنها را کشف کرد.
این کارگردان برجسته تئاتر مشهد ادامه داد: زمانی که به فرهنگ جبهه و کتابهایی که در بازه جنگ نوشته شده رجوع میکنید با شخصیتهای جدیتری روبه رو میشویم که میتوانند الگوی واقعیتری برای نمایشنامهنویسان باشد.
وی با اشاره به تفاوت تئاتر مستند با تئاترهای دیگر، اظهار کرد: تئاتر مستند همانگونه که از نامش پیداست با تکیه بر اسناد، مدارک، گزارشها و تمامی اطلاعات موجود در مورد یک واقعه به بازسازی صحنهای آن میپردازد.
تئاتر مستند؛ تئاتری ضد استعماری
جهانپا با بیان اینکه تئاتر مستند، تئاتری ضداستعماری است، تصریح کرد: بنابراین این نوع تئاتر رسواکننده است، رودرروی هر نوع دیکتاتوری و اجباری میایستد و به ناچار محکومکننده است. تئاتر مستند آنگونه که «پتر وایس»، یکی از پیشگامان این تئاتر آن را تعریف میکند، تئاتری است که بیش از هر چیز به سندیت یک موضوع میپردازد، این نوع تئاتر گزارشدهنده بوده، اسناد موجود بدون کوچکترین تغییری در محتوا و تنها با پرداخت در فرم بر صحنه بازسازی میشود.
تئاتر مستند؛ شاخهای از ژانر تئاتر سیاسی
این کارگردان برجسته تئاتر مشهد با تأکید بر اینکه تئاتر مستند یک ژانر نیست، بلکه شاخهای از ژانر تئاتر سیاسی است، عنوان کرد: مهمترین تفاوت تئاتر مستند این است که آنچه بر روی صحنه میرود، عینا همان واقعیت تجربه شده نیست، بلکه بازسازی این واقعیت است.
وی تأکید کرد: متأسفانه تئاتر ایران هنوز نمایشنامههای مستند فراوانی ندارد اما با توجه به مواد اولیه فراوانی که از لابهلای تاریخ مدفون میتوان بیرون کشید، جای کار در این حوزه وجود دارد. به عنوان مثال وقایع دوره قاجاریه، نهضت مشروطیت، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و هزاران مسئله دیگر از جمله مواردی است که میتواند در تهیه این مواد اولیه کمک کند.