نجفقلی حبیبی:
جای خالی هنرهای تزئینی نسخ خطی قرآن/ فاجعه در تشخیص هنر عتیق
گروه ادب: عضو هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی با بیان اینکه بخش هنرهای تزئینی، صحافی، مرمت‌کاری و جلدسازی مورد غفلت قرار گرفته است بیان کرد: متأسفانه طی این سال‌ها افرادی را که بتوانند جلد کتاب‌ها در دوره قاجار را شناسایی کنند و یا بر روی نسخ قیمت‌گذاری کنند را شناسایی نکردیم و این فاجعه‌ای در حوزه هنر عتیق به شمار می‌شود.
نجفقلی حبیبی، عضو هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) درباره چالش‌های حوزه نسخ خطی به‌ویژه نسخ قرآنی گفت: نسخ خطی جزء سرمایه‌های ملی هر کشوری محسوب می‌شود و کشورمان نیز جزء کشورهایی است که دارای ثروت غنی است و حفظ و نگهداری و آماده‌سازی آنها برای استفاده دیگران در رابطه با نسخ خطی انجام می‌شود.
وی افزود: در این زمینه عده‌ای در حوزه فهرست‌نویسی نسخ خطی فعالیت می‌کنند، عده‌ای صحافی کرده و در حفظ و نگهداری آنها تلاش می‌کنند و عده‌ای نیز در تصحیح آنها برآمده و با حروف‌چینی جدید آنها را قابل خواندن می‌کنند. در برخی نسخ نقاشی‌ها و شکل‌هایی وجود دارد که باید توسط کارشناسانی مورد بررسی قرار گیرد؛ از این رو در رابطه با نسخ خطی کارهای متفاوتی و متنوعی صورت می‌گیرد و زمانی هم که از حامیان نسخ خطی نام برده می‌شود، همه این افراد را شامل می‌شود.
حبیبی ادامه داد: طی چند سال اخیر نسخ خطی مورد توجه قرار گرفته و بسیاری از مردم و مسئولان نسبت به کارهایی که بر روی نسخ خطی انجام می‌شود آگاهی پیدا کرده‌اند. از این رو برای تشویق فعالان و حامیان نسخ خطی، آئین و همایشی برگزار شود و تصور نکنند که در گوشه‌ای از کتابخانه و ... به صورت گمنام در فعالیت هستند و کارشان دیده نمی‌شود.
این عضو هیئت امنای کتابخانه ملی در ادامه عنوان کرد: دو سال پیش که چهاردهمین دوره آئین حامیان نسخ خطی برگزار شد، در همان آئین پیشنهاد دادم که به صورت دوسالانه برگزار شود و این موضوع به تصویب اعضای هیئت علمی آن رسید و امسال پانزدهمین دوره آن برگزار می‌شود و این پیشنهاد نیز در این راستا بود که آثار درخوری طی دو سال تولید شود؛ چرا که یک سال فاصله، زمان اندکی است.
غفلت از بخش هنرهای تزئینی نسخ خطی
غفلت از بخش هنرهای تزئینی نسخ خطی
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه جای خالی چه موضوعی را در رابطه با نسخ خطی به‌ویژه نسخ خطی قرآن می‌بینید، گفت: در رابطه با تصحیح نسخ خطی که بنده نیز بیشتر در این حوزه فعالیت دارم و در حوزه خط و خط‌شناسی نیز کارهای فراوانی انجام شده است، اما به نظر می‌رسد در بخش هنرهای تزئینی، صحافی، مرمت‌کاری و جلدسازی مورد غفلت قرار گرفته است و افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، اغلب گمنام هستند؛ در صورتی که کار آنها بسیار پرزحمت بوده و نیاز به تشویق دارند تا بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.
حبیبی تصریح کرد: در گذشته فهرست‌نویسان خوبی داشتیم؛ به نظر می‌رسد در حال فقیر شدن در این حوزه هستیم، هر چند از قدما، افرادی چون عبدالله انواری هست اما باید در این زمینه افراد دانشمندی تربیت شود؛ چرا که فهرست‌نویسی این نیست که ابتدا و پایان کتاب را دیده و آن را ورق بزند و نویسنده و تاریخ کتابت آن را بنویسد، بلکه فهرست‌نویسان در لابلای کتاب، اطلاعات جدیدتری از کاتب آن می‌یابند و یا ارتباط این نسخه با نسخه‌های دیگر را پیدا می‌کنند و مسائل زیادی در این حوزه وجود دارد که باید مورد مطالعه قرار گیرد.
یک فاجعه در هنر عتیق
یک فاجعه در هنر عتیق
وی خط‌شناسی و کاغذشناسی را یکی از مشکلات دیگر در حوزه نسخ خطی عنوان کرد و گفت: شناسایی جلد کتاب‌ها که در دوره قاجار رایج بود و در گذشته اهل فن می‌توانستند این کار را انجام دهند، امروزه وجود ندارد و یا افرادی که چنین تخصصی را دارا باشند، بسیار کم هستند و یا افرادی نیستند که بتوانند نسخ را قیمت‌گذاری کنند تا کتابخانه‌ها بتوانند این نسخ را خریداری کنند و متأسفانه چنین افرادی را طی این سال‌ها تربیت نکرده‌ایم و این فاجعه‌ای در حوزه هنر عتیق به شمار می‌شود.
حبیبی با اشاره به مشکلات نسخ خطی قرآن بیان کرد: در رابطه با نسخ خطی قرآن نیز همین مشکلات وجود دارد و در رابطه با آنها انواع خط، کاغذ و تزئینات آن ملاک است و باید مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد و همین شناسایی و بررسی در گذشته نیازمند فنون پخته‌ای بود که امروزه چنین افرادی را کم داریم و فقیر هستیم.
ادعای زیاد در عین ضعف‌های فنی
ادعای زیاد در عین ضعف‌های فنی
این عضو هیئت امنای کتابخانه ملی با اشاره به پژوهش در حوزه نسخ خطی قرآن گفت: در حوزه نسخ خطی و از جمله قرآن مدعی زیاد است، اما در حال حاضر از لحاظ فنی یعنی در حوزه تشخیص تذهیب قرآن، نوع کاغذ، نوع خط و ... ضعیف هستیم. اما کارهای علمی و پژوهشی زیادی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حال انجام شدن است.
حبیبی ادامه داد: باید در این زمینه سرمایه‌گذاری شده و افراد اهل فن و دانشمند تربیت شوند و در رابطه با نسخ خطی رشته‌هایی در دانشگاه‌ها وجود ندارد که افراد علاقه‌مند هم به صورت آکادمیک تحصیل کرده و سپس به صورت علمی بتوانند به این حوزه ورود کنند، از این رو این مشکل باید چاره‌چویی شود.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا تصور نمی‌کنید جای وقف نسخ خطی در آئین حامیان نسخ خطی خالی است، اظهار کرد: این موضوع اهمیت زیادی دارد، چرا که نسخ خطی بسیاری در منازل افراد شخصی وجود دارد که نسبت به حفظ و نگهداری این نسخ اطلاع چندانی نداشته و از اهمیت آن نیز ناآگاهند؛ از این رو وقف نسخ خطی نیز می‌تواند در آئین حامیان نسخ خطی مورد توجه قرار گیرد.
