نگاهی به مواد قرآنی برنامههای توسعه‌ای/
یک بند از یک بخش از یک ماده؛ سهم قرآن در برنامه 144 ماده‌ای
گروه سیاسی: در برنامههای توسعه‌ای اول تا ششم، توجهات به موضوعات و مباحث قرآنی فراز و فرودهایی داشته است که در برنامه ششم توسعه به نظر می‌رسد با یک فرود آشکاری روبرو هستیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، لایحه برنامه ششم توسعه با رفت و برگشتی مجدداً به مجلس آمد. لایحه‌ای که ابتدا 35 ماده داشت، با تجدید نظری که در کمیسیون تلفیق برنامه ششم توسعه صورت گرفت به 144 ماده افزایش پیدا کرد.
با توجه به اینکه در برنامه پنجم توسعه موضوع مهمی در رابطه با مباحث قرآنی قید شده بود انتظار می‌رفت در برنامه ششم نیز توجه ویژه‌ای به موضوع فعالیت‌ها و توسعه فرهنگ قرآنی بشود اما نه در لایحه دولت و نه در آنچه پس از بررسی کمیسیون تلفیق به صحن مجلس آمد موضوع ویژه‌ای در رابطه با فعالیت‌های قرآنی دیده شد.
تنها موضوعی که به توسعه فعالیت‌های قرآنی در برنامه ششم اشاره داشت یک از بند از یک از یک ماده این برنامه بود که به شناسایی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود در نواحی روستایی و ارتقای منزلت اجتماعی روستاییان و جایگاه روستاها در اقتصاد ملی و ایجاد بستر لازم برای شكوفایی و پیشرفت عدالت محور روستاها مربوط می‌شد.
در ماده 32 که به دولت در زمینه اقتصادی، بخشی و عمرانی روستاها تکالیفی تعیین شده بود، یکی از بندهای آن مربوط به تهیه و اجرای برنامه هدف‌گذاری شده و مدون فرهنگی برای روستاها و مناطق عشایری با محوریت تقویت معارف قرآنی و اهل بیت (علیهم السلام)، احداث و توسعه مساجد، خانه‌های عالم و كتابخانه‌ها و آموزش نیروهای متعهد در روستاها و مناطق عشایری برای هدایت امور فرهنگی و دینی است.
این بند از بخش اول ماده 32 تنها موضوع قرآنی لایحه 144 ماده‌ای است.
به بهانه بررسی این ماده در صحن علنی مجلس، نگاهی به موضوعات قرآنی برنامههای توسعه‌ای اول تا پنجم داشتیم. موضوعاتی که به نظر می‌رسد دقیق‌تر از برنامه ششم توسعه به مباحث قرآنی پرداخته است.
برنامه اول توسعه
در این برنامه به موضوعات مربوط به فعالیت‌های قرآنی اشاره نشده اما موضوعاتی همچون تأسیس نظام متحد و هماهنگ امور فرهنگی و تبلیغی کشور مورد توجه قرار گرفته است.
برنامه دوم توسعه
در این برنامه به موضوع گسترش ترجمه قرآن کریم و متون معتبر اسلامی به زبان‌های زنده دنیا توجه شده است.
در تبصره 57 این برنامه دوم توسعه، دولت مکلف شد در جهت ایفای نقش فعال در مجامع فرهنگی و خبری جهان، پیش‌بینی‌های لازم را در بودجه‌های سالانه به‌عمل آورد به نحوی که اهداف ذیل تحقق یابد:
الف - احیاء و توسعه کرسی‌های اسلام‌شناسی و زبان و ادبیات فارسی و تقویت کتابخانه‌های معتبر دنیا در زمینه کتب مربوطه.
ب - گسترش برنامههای آموزش زبان و ادبیات فارسی و برنامههای فرهنگی، برای خانواده‌های ایران در خارج از کشور
ج - ایجاد ارتباط با مراکز دینی، علمی و فرهنگی خارج از کشور و ایجاد تبادل نظر وگفت‌وگو با علماء و دانشمندان ادیان مختلف.
د - گسترش مبادلات فرهنگی و حمایت از فعالیت‌های بخش غیر دولتی در عرضه محصولات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سراسر دنیا به‌ویژه کشورهای اسلامی و جهان سوم.
ه - گسترش روابط با خبرگزاری‌های مستقل و مؤثر منطقه‌ای و بین‌المللی و استفاده ازکانال‌های ماهواره‌ها جهت پوشش مخاطبان کشورهای دیگر و اعزام مبلغین.
و - تلاش در جهت ایجاد شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی بین‌المللی اسلامی، گسترش وبهبود پوشش شبکه‌های برون‌مرزی صداوسیما، گسترش‌برنامه‌های آموزشی زبان و ادبیات فارسی و برنامههای فرهنگی برای خانواده‌های ایرانی و سایر مخاطبین در خارج ازکشور.
ز - گسترش ترجمه قرآن کریم و متون معتبر اسلامی به زبان‌های زنده دنیا.
برنامه سوم توسعه
نهضت قرآن‌آموزی مسئله‌ای است که در این برنامه مورد توجه قرار گرفت. در این راستا سازمان تبلیغات اسلامی موظف شد اقداماتی جهت آموزش همگانی قرآن كریم را در سطح كشور به ویژه نقاط محروم انجام دهد. به نظر می‌رسد این اقدام نیاز به تأسیس و حمایت مركز تربیت معلم و مبلغ قرآن داشت.
در ماده 159 این برنامه آمده است: برای اعتلای معرفت دینی و قرآنی و بهره‌گیری از اندیشه‌های والای حضرت امام خمینی(ره) و رهنمودهای مقام معظم رهبری در تحکیم مبانی فکری ارزش‌های انقلاب اسلامی و فرهنگ جهاد و شهادت در جامعه، به ویژه درجوانان و نوجوانان، وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما، نیروی مقاومت بسیج، سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی و سایر دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند را موظف می‌کند:
- یکی از مراکز پژوهشی موجود خود را برای انجام مطالعات مستمر و همه‌جانبه در زمینه‌های بهره‌گیری از علوم و فن‌آوری‌ها و هنر دینی و‌افکار حضرت امام خمینی (ره) مأمور کنند و با پیش‌بینی منابع لازم زمینه‌های مشارکت دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی را در پژوهش‌های مرتبط با این امور فراهم کنند.
- در طرح‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی، آموزشی با بهره‌گیری از انواع هنرها، علوم و فن‌آوری‌های جدید، اثربخشی فعالیت‌ها در این زمینه‌ها را تعمیق بخشند و با پیش‌بینی امکانات و امتیازات کافی زمینه جذب اندیشمندان متعهد و استعدادهای خلاق، نوآور را در این عرصه‌ها فراهم سازند.
- یکی از واحدهای مناسب موجود خود را برای تحقیق و ارزیابی مستمر اثربخشی فعالیت‌های فرهنگی، تربیتی موجود و جدید و چگونگی ارتقای بهره‌وری از منابع موجود در اجرای اهداف سابق‌الذکر را تجهیز کنند.
- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است به منظور ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و بزرگداشت یاد شهیدان و تجلیل از ایثارگران و حماسه دفاع مقدس و اعطای تسهیلات ویژه در فعالیت‌های فرهنگی، هنری به خانواده‌های معظم شاهد و ایثارگران با همکاری بنیاد شهید انقلاب اسلامی و بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی و بنیاد حفظ آثار وارزش‌های دفاع مقدس، طرح مناسبی را تهیه و به هیأت وزیران ارائه کند.
- به منظور آموزش همگانی قرآن کریم، سازمان تبلیغات اسلامی موظف است در سطح کشور و نقاط محروم نسبت به فراخوان و آموزش قرآن (باعنوان طرح نهضت قرآن‌آموزی) اقدام نماید. در این راستا ضمن اولویت بخشیدن به جوانان و نوجوانان سازمان مذکورمجاز است تا در هر یک از مراکز استان‌ها نسبت به تأسیس و حمایت مرکز تربیت معلم ومبلغ قرآن اقدام نماید.
در این برنامه حمایت از تشکیل کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، گسترش فضاهای مذهبی و مساجد در مراکز عمومی و ارائه طرح‌هایی بامحوریت مساجد مورد توجه قرار گرفت.
برنامه چهارم توسعه
در این برنامه علاوه بر پیش‌بینی تداوم نهضت قرآن‌آموزی نسبت به توسعه فعالیت‌های قرآنی نیز اهتمام شده است.
این موضوعات در ماده 106 برنامه چهارم توسعه منعکس شده و دولت را مكلف کرده به منظور تعمیق ارزش‌ها، باورها، فرهنگ معنویت و نیز حفظ هویت اسلامی - ایرانی، اعتلای معرفت دینی و توسعه فرهنگ قرآنی، اقدام‌های ذیل را انجام دهد:
الف: بسط آگاهی‌ها و فضایل اخلاقی، در میان اقشار مختلف مردم و زمینه‌سازی اقدام‌های لازم، برای ایجاد فضای فرهنگی سالم و شرایط مناسب برای احیای فریضه امر به معروف و نهی از منكر و اهتمام به آن.
ب: گسترش فعالیت‌های رسانه‌های ملی و ارتباط جمعی در جهت مقابله با تهاجم فرهنگی، سالم‌سازی فضای عمومی، اطلاع‌رسانی صحیح و تحقق سیاست‌های كلی برنامه چهارم، با فراهم‌آوردن زمینه‌های مناسب انتشار گزارش‌های عملكرد دستگاه‌ها و افزایش امكان دسترسی جامعه به آموزش‌های عمومی، فنی - حرفه‌ای، ترویجی و آموزش‌های عالی از طریق شبكه‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
ج: حمایت از پژوهش‌های راهبردی و بنیادی در زمینه اعتلای معرفت دینی و توسعه فعالیت‌های قرآنی.
د: تهیه طرح جامع ترویج و توسعه فرهنگ نماز.
هـ: تهیه طرح جامع گسترش فضاهای مذهبی و مساجد، توسط سازمان‌های تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه با همكاری سازمان میراث فرهنگی تا پایان سال اول برنامه چهارم.
و: تداوم نهضت قرآن‌آموزی.
ز: تقویت سهم كتابخوانی در حوزه دین در كشور، خصوصاً مناطق محروم و طراحی كتابخانه حوزه دین در مساجد و سایر اماكن مذهبی.
ح: تهیه طرح جامع، با رویكرد گسترش فرهنگ وقف و امور خیریه.
ط: به‌كارگیری شیوه‌ها و راهكارها و ابزارهای نوین در عرصه تبلیغات دینی.
ی: حمایت از برنامه‌ریزی، نیازسنجی و ارائه آموزش‌های ضروری به مبلغین دینی در جهت بهبود كیفیت تبلیغات دینی.
ک: استمرار اجرای طرح ترویج فرهنگ ایثار و شهادت.
ل: ساماندهی تبلیغات رسانه‌ای، بهبود محتوای كتب درسی، استقرار محیط و ساختارهای حقوقی در جهت حفظ و ارتقای هویت اسلامی - ایرانی، تقویت نهاد خانواده بر اساس تعالیم میراث معنوی جامعه ایرانی.
م: تدوین و اجرای برنامههای آموزشی، تبلیغی و ترویجی در كلیه سطوح اجتماعی برای آموزش، گسترش و تعمیق فرهنگ كار و نظم اجتماعی، شناخت ارزش زمان و رعایت آن در انجام كلیه فعالیت‌ها.
ن: تهیه طرح جامع مطالعه و اجرای همگرایی مذاهب، حداكثر تا پایان سال اول برنامه چهارم، برای تقویت همگرایی بیشتر میان فرقه‌ها و مذاهب مختلف اسلامی در كشور.
س: توسعه مشاركت‌های مردمی در عرصه فرهنگ دینی، برنامه‌ریزی و اقدام‌های لازم برای حمایت از هیئت‌های مذهبی و تشكل‌های دینی با رویكرد بهبود كیفیت فعالیت‌ها و پرهیز از خرافات و انحرافات.
ع: حوزه‌های علمیه از تمامی تسهیلات و معافیت‌هایی كه برای مراكز آموزشی و پژوهشی تعیین گردیده یا می‌گردد، برخوردار خواهند بود.
ف: به منظور ارتقای پژوهش درخصوص بنیادهای نظری، دینی نظام و پاسخگویی به مسائل مستحدثه در جمهوری اسلامی ایران، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم موظف است در برنامه چهارم توسعه ساماندهی مناسب را با استفاده از امكانات و ظرفیت‌های علمی حوزه دین‌پژوهشی به انجام رساند.
برنامه پنجم توسعه
برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه که با تمدید یک‌ساله روبرو شد و تا پایان سال 95 ادامه دارد، رکورددار توجه به مباحث مختلف قرآنی است. اولین فصل این برنامه که به فرهنگ اسلامی ـ ایرانی پرداخته بود، به موضوعات مهمی در رابطه با توسعه فعالیت‌ها و فرهنگ قرآنی اشاره داشت که مهم‌ترین آن تهیه اسناد راهبردی توسعه حوزه‌های آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش و آموزش عالی قرآنی كشور بود که البته هیچگاه به سرانجام نرسید.
در این برنامه شش ماده به موضوعات قرآنی در حوزه‌های مختلف پرداخته است که ماده سوم اولین آنهاست که راه‌اندازی مؤسسات، هیأت‌ها و تشكل‌های فرهنگی، هنری، رسانه‌ای، دینی و قرآنی را مورد توجه قرار داده است.
در این ماده آمده است: به منظور تعمیق ارزش‌های اسلامی، باورهای دینی و اعتلای معرفت دینی و تقویت هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و روحیه كار جمعی، ابتكار، ترویج فرهنگ مقاومت و ایثار، تبلیغ ارزش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی و گسترش خط و زبان فارسی، دولت مكلف است حمایت‌های لازم را از بخش غیر دولتی اعم از حقیقی و حقوقی در موارد زیر به عمل آورد:
الف ـ برنامههای اجرایی دینی، مذهبی، هنری، فرهنگی، آموزشی و علمی
ب ـ طراحی، تولید، توزیع، انتشار و صدور خدمات و محصولات فرهنگی، هنری، رسانه‌ای، صنایع دستی و میراث فرهنگی
ج ـ توسعه تولیدات و فعالیت‌های رسانه‌ای، فرهنگی و هنری دیجیتال و نرم‌افزارهای چند رسانه‌ای و نیز حضور فعال و تأثیرگذار در فضای مجازی
د ـ توسعه و راه‌اندازی مؤسسات، هیأت‌ها و تشكل‌های فرهنگی، هنری، رسانه‌ای، دینی و قرآنی
هـ ـ اقدام برای حذف اسامی لاتین از سردر اماكن عمومی، شركت‌ها و بسته‌بندی كالاهای غیرصادراتی
ماده چهارم این برنامه توسعه‌ای مهم‌ترین موضوع در زمینه قرآنی است. بر اساس این ماده و در راستای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، قرار بود تا پایان سال دوم برنامه، اسناد راهبردی توسعه حوزه‌های آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش و آموزش عالی قرآنی كشور براساس پیشنهاد شورای توسعه فرهنگ قرآنی تهیه و برای تصویب به هیأت وزیران تقدیم شود.
این موضوع که بگذریم، موضوع تبیین فرهنگ غنی قرآن کریم در سطح بین‌المللی در ماده پنجم مورد اشاره قرار گرفته بود. بر این اساس، به منظور تبیین مبانی اسلام ناب محمدی (ص) و فرهنگ غنی قرآن كریم، انقلاب اسلامی و اندیشه‌های دینی و سیاسی حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری و نیز شناساندن و معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی ـ ایرانی و گسترش خط و زبان و ادبیات فارسی به ویژه برای ایرانیان خارج از كشور، با تأكید بر تقریب مذاهب اسلامی و تقویت گفت‌و‌گو و همگرایی بین پیروان ادیان و نخبگان علمی و فكری جهان و توسعه ارتباط و همكاری با مراكز ایرانشناسی، اسلام‌شناسی و صیانت از مفاخر معنوی، فرهنگی و علمی «سند ملی توسعه روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل» تا پایان سال اول برنامه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی) با همكاری وزارت امور خارجه و سایر دستگاه‌های مرتبط، شورای عالی حوزه علمیه قم و جامعه المصطفی العالمیه تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
همچنین در ماده 9 این برنامه آمده است: به دولت اجازه داده می‌شود به منظور افزایش سرانه بهره‌مندی اقشار مختلف مردم از فضاهای فرهنگی، هنری و ورزشی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه فعالیت فرهنگی و هنری اقدام‌های زیر را انجام دهد:
الف ـ حداكثر پنجاه درصد (50%) هزینه تكمیل مراكز فرهنگی، هنری، دینی و قرآنی دارای پیشرفت فیزیكی حداقل پنجاه درصد (50%) بخش غیردولتی و همچنین احداث اماكن ورزشی همجوار و متعلق به مساجد و كانونهای فرهنگی ورزشی جوانان بسیج را كه تكمیل و بهره‌برداری از آنها برای استفاده عمومی ضروری است بر اساس آئین‌نامه مصوب هیأت وزیران به صورت كمك بلاعوض تأمین نماید.
ماده 15 نیز که به موضوع تحول در آموزش عالی اشاره داشت، تدوین و ارتقای شاخص‌های كیفی به خصوص در رشته‌های علوم انسانی به ویژه در رشته‌های علوم قرآن مورد توجه قرار گرفت.
در این ماده آمده است: به منظور تحول بنیادین در آموزش عالی به ویژه در رشته‌های علوم انسانی، تحقق جنبش نرم‌افزاری و تعمیق مبانی اعتقادی، ارزش‌های اسلامی و اخلاق حرفه‌ای و با هدف ارتقاء كیفی در حوزه دانش و تربیت اسلامی، وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مكلفند اقدامات زیر را انجام دهند:
الف ـ بازنگری متون، محتوا و برنامههای آموزشی و درسی دانشگاهی مبتنی بر آموزه‌ها و ارزش‌های دینی و هویت اسلامی ـ ایرانی و انقلابی و تقویت دوره‌های تحصیلات تكمیلی با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای دانش بشری، با اولویت نیاز بازار كار
ب ـ تدوین و ارتقاء شاخص‌های كیفی به خصوص در رشته‌های علوم انسانی به ویژه در رشته‌های علوم قرآن و عترت و مطالعات میان‌رشته‌ای با بهره‌گیری از امكانات و توانمندی‌های حوزه‌های علمیه و تأمین آموزش‌های مورد نیاز متناسب با نقش دختران و پسران
ج ـ نهادینه كردن تجارب علمی و عملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با انجام فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و نظریه‌پردازی در حوزه‌های مرتبط
د ـ همكاری با حوزه‌های علمیه و بهره‌مندی از ظرفیت‌های حوزه در عرصه‌های مختلف
هـ ـ گسترش كرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و آزاداندیشی، انجام مطالعات میان‌رشته‌ای، توسعه قطب‌های علمی و تولید علم بومی با تأكید بر علوم انسانی با همكاری شورای عالی حوزه علمیه و دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
و ـ استقرار نظام جامع نظارت و ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی بر اساس شاخص‌های مورد تأیید وزارتخانه‌های مذكور منوط به عدم مغایرت با مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با هدف ارتقاء كیفیت آموزشی و پژوهشی
ارائه برنامه جامع آموزش قرآن آخرین موضوع قرآنی برنامه پنجم توسعه است که در ماده 19 منعکس شده است. در بخشی از این ماده آمده است: در راستای تحقق بند (8) سیاست‌های كلی ابلاغی و با هدف ارتقاء كیفی سه حوزه دانش، مهارت و تربیت اسلامی به دولت اجازه داده می‌شود برنامه تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش كشور را در چهارچوب قوانین موضوعه و با رعایت اولویت‌های ذیل تدوین نماید و پس از تصویب در هیأت وزیران به اجراء درآورد:
1ـ تحول در برنامههای آموزشی و پرورشی و درسی جهت كسب شایستگی‌های مورد نیاز فرد ایرانی توسط دانش‌آموختگان دوره آموزش عمومی مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی و نیازسنجی و به كارگیری فناوری
2ـ هدایت تحصیلی بر اساس علایق و ویژگی‌های دانش‌آموزان، توسعه حرفه‌ای و سرمایه انسانی مورد نیاز كشور
3ـ اصلاح نظام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی با تأكید بر رویكرد ارزشیابی برای تحقق فرآیند یاددهی ـ یادگیری در كلیه دوره‌های تحصیلی و تحقق كامل این فرآیند تا پایان برنامه
4ـ بسترسازی و ایجاد انگیزه لازم برای ورود دانش‌آموزان مستعد به رشته‌های علوم انسانی
5 ـ برنامه‌ریزی برای برقراری توازن بین تعداد دانش‌آموزان در رشته‌های مختلف تحصیلی متناسب با نیازهای جامعه به تدریج و در طول برنامه و برقراری توازن تا پایان برنامه
6 ـ بسترسازی مناسب برای كسب حداقل یک شایستگی و مهارت با توجه به نیاز بازار كار تا پایان برنامه برای تمامی دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری
7ـ استقرار نظام تضمین كیفیت جهت پایش، ارزشیابی، اصلاح و افزایش بهره‌وری
8 ـ سنجش و ارتقاء صلاحیت‌های حرفه‌ای نیروی انسانی موجود و مورد نیاز آموزش و پرورش بر اساس شاخص‌های آموزشی و پرورشی
9ـ ارائه برنامه جامع آموزش قرآن اعم از روانخوانی و فهم قرآن و برنامه تلفیقی قرآن، معارف اسلامی و عربی با اهداف قرآنی
10ـ برنامه‌ریزی جهت تدوین برنامههای آموزشی ارتقاء سلامت جسمانی و روانی مبتنی بر آموزه‌های دینی و قرآنی
11ـ تقویت و گسترش نظام مشاوره دانش‌آموز و خانواده جهت تحقق سلامت روحی دانش‌آموزان
12ـ بهره‌برداری از اماكن ورزشی سازمان تربیت بدنی در ساعات بلااستفاده جهت ارتقاء سلامت جسمی دانش‌آموزان
13ـ افزایش سرانه فضاهای ورزشی دانش‌آموزان
14ـ به‌كارگیری فناوری ارتباطات و اطلاعات در كلیه فرآیندها جهت تحقق عدالت آموزشی و تسهیل فرآیندهای موجود و ارائه برنامههای آموزشی و دروس دوره‌های تحصیلی به صورت الكترونیكی
15ـ ایجاد تعامل و ارتباط مؤثر با دیگر نظام‌های آموزشی در كشور از جمله آموزش عالی به عنوان زیر نظام یک نظام واحد
16ـ ایجاد تعامل آموزشی سازنده با دیگر كشورها و مراكز بین‌المللی مانند یونسكو، آیسسكو و یونیوک
و نهایتا در برنامه ششم توسعه تقویت معارف قرآنی و اهل بیت(ع) در روستاها و مناطق عشایری مورد توجه قرار گرفته است. هر چند این اقدام شایسته و مناسب بود اما به نظر می‌رسد با توجه به گستردگی فعالیت‌های قرآنی و فعالیت دستگاه‌های مختلف و متنوع در این عرصه نیاز به ارائه برنامه‌ای جامع و ملی احساس می‌شود. هر چند اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی نتیجه‌ای در پی نداشت اما اصرار بر تهیه و ارائه چنین اسناد و یا برنامه‌هایی می‌تواند در نظام‌سازی در حوزه قرآنی و انسجام و ارتباط میان برنامههای قرآنی را تقویت کند.
در این راستا نقش فعالان و صاحب‌نظران فرهنگی و قرآنی کشور تأثیرگذار است چرا که با ارائه پیشنهادات و راهکارهای مناسب مسئولان اجرایی و تقنینی کشور را برای برنامه‌ریزی دقیق و کارآمد یاری می‌رسانند. اعضای کمیسیون فرهنگی و فراکسیون قرآن، عترت و نماز مجلس به عنوان رابط میان فرهنیگان و قرآنیان جامعه با نهاد قانون‌گذار کشور می‌تواند زمینه را برای تقویت مباحث قرآنی در برنامههای مختلف فراهم کند.
در همین زمینه کمیسیون فرهنگی پیشنهادات مختلفی را در اصلاح و یا الحاق مواردی به برنامه ششم توسعه ارائه کرده که با به نظر می‌رسد مباحث قرآنی آن در لایحه‌ای که در حال بررسی در صحن علنی است افزوده نشده است و باید منتظر ارائه پیشنهادات به صورت شفاهی در حین بررسی لایحه برنامه باشیم.
یکی از پیشنهادات الحاقی کمیسیون فرهنگی مربوط به ماده 107 برنامه است که در بخش فرهنگ، هنر و ورزش آمده است. در یکی از بندهای الحاقی این ماده پیشنهاد شده: در راستای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی و دستیابی به جامعه مبتنی بر قرآن و عترت دولت موظف است نسبت به موارد ذیل اقدام کند:
الف ـ حمایت از ارتقای سطح سواد قرآنی جامعه در قالب نهضت قرآن‌آموزی با رویکرد روخوانی، آموزش عمومی قرآن، تدبر، تبلیغ، ترویج و پژوهش‌های قرآن و عترت با نظارت شورای توسعه فعالیت‌های قرآنی.
ب ـ حمایت لازم به منظور تربیت حداکثری حافظان قرآن کریم (جزء و کل) به تعداد یک میلیون نفر هر سال در طول برنامه با اولویت آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی و حوزوی و تشکل‌های مردم‌نهاد.
این موضوع به صورت مجزا در پیشنهاد کمیسیون به عنوان ماده الحاقی نیز منعکس شده؛ در این ماده الحاقی پیشنهاد شده تا به منظور دستیابی به جامعه‌ای مستمسک به قرآن و عترت(ع) و برخوردار از ایمان و عمل صالح و گسترش فرهنگ حیات‌بخش قرآن کریم و عترت(ع) در راستای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی دولت موظف است نسبت به موارد ذیل اقدام کند:
الف ـ تأمین اعتبارات و پشتیبانی لازم به منظور اجرای برنامه‌ها و سیاست‌ها و فعالیت‌های تعیین شده
ب ـ حمایت از ارتقای سطح سواد قرآنی جامعه با رویکرد روخوانی و روانخوانی، آموزش عمومی قرآن، تدبر، تفسیر، تبلیغ، ترویج و پژوهش‌های قرآنی و عترت
پ ـ حمایت لازم به منظور تربیت حداکثری حافظان قرآن کریم (جزء و کل) با اولویت آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی حوزوی و تشکل‌های مردم‌نهاد.
به گفته علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی با توجه به روند بررسی مواد لایحه برنامه ششم توسعه این موضوع تا هفته آینده در دستور کار صحن علنی مجلس قرار دارد و باید دید آیا موضوعی به مباحث قرآنی برنامه ششم توسعه اضافه خواهد شد یا باید به یک بند از یک بخش از یک ماده بسنده کرد.
با توجه به اینکه در برنامه پنجم توسعه موضوع مهمی در رابطه با مباحث قرآنی قید شده بود انتظار می‌رفت در برنامه ششم نیز توجه ویژه‌ای به موضوع فعالیت‌ها و توسعه فرهنگ قرآنی بشود اما نه در لایحه دولت و نه در آنچه پس از بررسی کمیسیون تلفیق به صحن مجلس آمد موضوع ویژه‌ای در رابطه با فعالیت‌های قرآنی دیده شد.
تنها موضوعی که به توسعه فعالیت‌های قرآنی در برنامه ششم اشاره داشت یک از بند از یک از یک ماده این برنامه بود که به شناسایی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود در نواحی روستایی و ارتقای منزلت اجتماعی روستاییان و جایگاه روستاها در اقتصاد ملی و ایجاد بستر لازم برای شكوفایی و پیشرفت عدالت محور روستاها مربوط می‌شد.
در ماده 32 که به دولت در زمینه اقتصادی، بخشی و عمرانی روستاها تکالیفی تعیین شده بود، یکی از بندهای آن مربوط به تهیه و اجرای برنامه هدف‌گذاری شده و مدون فرهنگی برای روستاها و مناطق عشایری با محوریت تقویت معارف قرآنی و اهل بیت (علیهم السلام)، احداث و توسعه مساجد، خانه‌های عالم و كتابخانه‌ها و آموزش نیروهای متعهد در روستاها و مناطق عشایری برای هدایت امور فرهنگی و دینی است.
این بند از بخش اول ماده 32 تنها موضوع قرآنی لایحه 144 ماده‌ای است.
به بهانه بررسی این ماده در صحن علنی مجلس، نگاهی به موضوعات قرآنی برنامههای توسعه‌ای اول تا پنجم داشتیم. موضوعاتی که به نظر می‌رسد دقیق‌تر از برنامه ششم توسعه به مباحث قرآنی پرداخته است.
برنامه اول توسعه
در این برنامه به موضوعات مربوط به فعالیت‌های قرآنی اشاره نشده اما موضوعاتی همچون تأسیس نظام متحد و هماهنگ امور فرهنگی و تبلیغی کشور مورد توجه قرار گرفته است.
برنامه دوم توسعه
در این برنامه به موضوع گسترش ترجمه قرآن کریم و متون معتبر اسلامی به زبان‌های زنده دنیا توجه شده است.
در تبصره 57 این برنامه دوم توسعه، دولت مکلف شد در جهت ایفای نقش فعال در مجامع فرهنگی و خبری جهان، پیش‌بینی‌های لازم را در بودجه‌های سالانه به‌عمل آورد به نحوی که اهداف ذیل تحقق یابد:
الف - احیاء و توسعه کرسی‌های اسلام‌شناسی و زبان و ادبیات فارسی و تقویت کتابخانه‌های معتبر دنیا در زمینه کتب مربوطه.
ب - گسترش برنامههای آموزش زبان و ادبیات فارسی و برنامههای فرهنگی، برای خانواده‌های ایران در خارج از کشور
ج - ایجاد ارتباط با مراکز دینی، علمی و فرهنگی خارج از کشور و ایجاد تبادل نظر وگفت‌وگو با علماء و دانشمندان ادیان مختلف.
د - گسترش مبادلات فرهنگی و حمایت از فعالیت‌های بخش غیر دولتی در عرضه محصولات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سراسر دنیا به‌ویژه کشورهای اسلامی و جهان سوم.
ه - گسترش روابط با خبرگزاری‌های مستقل و مؤثر منطقه‌ای و بین‌المللی و استفاده ازکانال‌های ماهواره‌ها جهت پوشش مخاطبان کشورهای دیگر و اعزام مبلغین.
و - تلاش در جهت ایجاد شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی بین‌المللی اسلامی، گسترش وبهبود پوشش شبکه‌های برون‌مرزی صداوسیما، گسترش‌برنامه‌های آموزشی زبان و ادبیات فارسی و برنامههای فرهنگی برای خانواده‌های ایرانی و سایر مخاطبین در خارج ازکشور.
ز - گسترش ترجمه قرآن کریم و متون معتبر اسلامی به زبان‌های زنده دنیا.
برنامه سوم توسعه
نهضت قرآن‌آموزی مسئله‌ای است که در این برنامه مورد توجه قرار گرفت. در این راستا سازمان تبلیغات اسلامی موظف شد اقداماتی جهت آموزش همگانی قرآن كریم را در سطح كشور به ویژه نقاط محروم انجام دهد. به نظر می‌رسد این اقدام نیاز به تأسیس و حمایت مركز تربیت معلم و مبلغ قرآن داشت.
در ماده 159 این برنامه آمده است: برای اعتلای معرفت دینی و قرآنی و بهره‌گیری از اندیشه‌های والای حضرت امام خمینی(ره) و رهنمودهای مقام معظم رهبری در تحکیم مبانی فکری ارزش‌های انقلاب اسلامی و فرهنگ جهاد و شهادت در جامعه، به ویژه درجوانان و نوجوانان، وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما، نیروی مقاومت بسیج، سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی و سایر دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند را موظف می‌کند:
- یکی از مراکز پژوهشی موجود خود را برای انجام مطالعات مستمر و همه‌جانبه در زمینه‌های بهره‌گیری از علوم و فن‌آوری‌ها و هنر دینی و‌افکار حضرت امام خمینی (ره) مأمور کنند و با پیش‌بینی منابع لازم زمینه‌های مشارکت دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی را در پژوهش‌های مرتبط با این امور فراهم کنند.
- در طرح‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی، آموزشی با بهره‌گیری از انواع هنرها، علوم و فن‌آوری‌های جدید، اثربخشی فعالیت‌ها در این زمینه‌ها را تعمیق بخشند و با پیش‌بینی امکانات و امتیازات کافی زمینه جذب اندیشمندان متعهد و استعدادهای خلاق، نوآور را در این عرصه‌ها فراهم سازند.
- یکی از واحدهای مناسب موجود خود را برای تحقیق و ارزیابی مستمر اثربخشی فعالیت‌های فرهنگی، تربیتی موجود و جدید و چگونگی ارتقای بهره‌وری از منابع موجود در اجرای اهداف سابق‌الذکر را تجهیز کنند.
- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است به منظور ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و بزرگداشت یاد شهیدان و تجلیل از ایثارگران و حماسه دفاع مقدس و اعطای تسهیلات ویژه در فعالیت‌های فرهنگی، هنری به خانواده‌های معظم شاهد و ایثارگران با همکاری بنیاد شهید انقلاب اسلامی و بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی و بنیاد حفظ آثار وارزش‌های دفاع مقدس، طرح مناسبی را تهیه و به هیأت وزیران ارائه کند.
- به منظور آموزش همگانی قرآن کریم، سازمان تبلیغات اسلامی موظف است در سطح کشور و نقاط محروم نسبت به فراخوان و آموزش قرآن (باعنوان طرح نهضت قرآن‌آموزی) اقدام نماید. در این راستا ضمن اولویت بخشیدن به جوانان و نوجوانان سازمان مذکورمجاز است تا در هر یک از مراکز استان‌ها نسبت به تأسیس و حمایت مرکز تربیت معلم ومبلغ قرآن اقدام نماید.
در این برنامه حمایت از تشکیل کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، گسترش فضاهای مذهبی و مساجد در مراکز عمومی و ارائه طرح‌هایی بامحوریت مساجد مورد توجه قرار گرفت.
برنامه چهارم توسعه
در این برنامه علاوه بر پیش‌بینی تداوم نهضت قرآن‌آموزی نسبت به توسعه فعالیت‌های قرآنی نیز اهتمام شده است.
این موضوعات در ماده 106 برنامه چهارم توسعه منعکس شده و دولت را مكلف کرده به منظور تعمیق ارزش‌ها، باورها، فرهنگ معنویت و نیز حفظ هویت اسلامی - ایرانی، اعتلای معرفت دینی و توسعه فرهنگ قرآنی، اقدام‌های ذیل را انجام دهد:
الف: بسط آگاهی‌ها و فضایل اخلاقی، در میان اقشار مختلف مردم و زمینه‌سازی اقدام‌های لازم، برای ایجاد فضای فرهنگی سالم و شرایط مناسب برای احیای فریضه امر به معروف و نهی از منكر و اهتمام به آن.
ب: گسترش فعالیت‌های رسانه‌های ملی و ارتباط جمعی در جهت مقابله با تهاجم فرهنگی، سالم‌سازی فضای عمومی، اطلاع‌رسانی صحیح و تحقق سیاست‌های كلی برنامه چهارم، با فراهم‌آوردن زمینه‌های مناسب انتشار گزارش‌های عملكرد دستگاه‌ها و افزایش امكان دسترسی جامعه به آموزش‌های عمومی، فنی - حرفه‌ای، ترویجی و آموزش‌های عالی از طریق شبكه‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
ج: حمایت از پژوهش‌های راهبردی و بنیادی در زمینه اعتلای معرفت دینی و توسعه فعالیت‌های قرآنی.
د: تهیه طرح جامع ترویج و توسعه فرهنگ نماز.
هـ: تهیه طرح جامع گسترش فضاهای مذهبی و مساجد، توسط سازمان‌های تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه با همكاری سازمان میراث فرهنگی تا پایان سال اول برنامه چهارم.
و: تداوم نهضت قرآن‌آموزی.
ز: تقویت سهم كتابخوانی در حوزه دین در كشور، خصوصاً مناطق محروم و طراحی كتابخانه حوزه دین در مساجد و سایر اماكن مذهبی.
ح: تهیه طرح جامع، با رویكرد گسترش فرهنگ وقف و امور خیریه.
ط: به‌كارگیری شیوه‌ها و راهكارها و ابزارهای نوین در عرصه تبلیغات دینی.
ی: حمایت از برنامه‌ریزی، نیازسنجی و ارائه آموزش‌های ضروری به مبلغین دینی در جهت بهبود كیفیت تبلیغات دینی.
ک: استمرار اجرای طرح ترویج فرهنگ ایثار و شهادت.
ل: ساماندهی تبلیغات رسانه‌ای، بهبود محتوای كتب درسی، استقرار محیط و ساختارهای حقوقی در جهت حفظ و ارتقای هویت اسلامی - ایرانی، تقویت نهاد خانواده بر اساس تعالیم میراث معنوی جامعه ایرانی.
م: تدوین و اجرای برنامههای آموزشی، تبلیغی و ترویجی در كلیه سطوح اجتماعی برای آموزش، گسترش و تعمیق فرهنگ كار و نظم اجتماعی، شناخت ارزش زمان و رعایت آن در انجام كلیه فعالیت‌ها.
ن: تهیه طرح جامع مطالعه و اجرای همگرایی مذاهب، حداكثر تا پایان سال اول برنامه چهارم، برای تقویت همگرایی بیشتر میان فرقه‌ها و مذاهب مختلف اسلامی در كشور.
س: توسعه مشاركت‌های مردمی در عرصه فرهنگ دینی، برنامه‌ریزی و اقدام‌های لازم برای حمایت از هیئت‌های مذهبی و تشكل‌های دینی با رویكرد بهبود كیفیت فعالیت‌ها و پرهیز از خرافات و انحرافات.
ع: حوزه‌های علمیه از تمامی تسهیلات و معافیت‌هایی كه برای مراكز آموزشی و پژوهشی تعیین گردیده یا می‌گردد، برخوردار خواهند بود.
ف: به منظور ارتقای پژوهش درخصوص بنیادهای نظری، دینی نظام و پاسخگویی به مسائل مستحدثه در جمهوری اسلامی ایران، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم موظف است در برنامه چهارم توسعه ساماندهی مناسب را با استفاده از امكانات و ظرفیت‌های علمی حوزه دین‌پژوهشی به انجام رساند.
برنامه پنجم توسعه
برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه که با تمدید یک‌ساله روبرو شد و تا پایان سال 95 ادامه دارد، رکورددار توجه به مباحث مختلف قرآنی است. اولین فصل این برنامه که به فرهنگ اسلامی ـ ایرانی پرداخته بود، به موضوعات مهمی در رابطه با توسعه فعالیت‌ها و فرهنگ قرآنی اشاره داشت که مهم‌ترین آن تهیه اسناد راهبردی توسعه حوزه‌های آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش و آموزش عالی قرآنی كشور بود که البته هیچگاه به سرانجام نرسید.
در این برنامه شش ماده به موضوعات قرآنی در حوزه‌های مختلف پرداخته است که ماده سوم اولین آنهاست که راه‌اندازی مؤسسات، هیأت‌ها و تشكل‌های فرهنگی، هنری، رسانه‌ای، دینی و قرآنی را مورد توجه قرار داده است.
در این ماده آمده است: به منظور تعمیق ارزش‌های اسلامی، باورهای دینی و اعتلای معرفت دینی و تقویت هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و روحیه كار جمعی، ابتكار، ترویج فرهنگ مقاومت و ایثار، تبلیغ ارزش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی و گسترش خط و زبان فارسی، دولت مكلف است حمایت‌های لازم را از بخش غیر دولتی اعم از حقیقی و حقوقی در موارد زیر به عمل آورد:
الف ـ برنامههای اجرایی دینی، مذهبی، هنری، فرهنگی، آموزشی و علمی
ب ـ طراحی، تولید، توزیع، انتشار و صدور خدمات و محصولات فرهنگی، هنری، رسانه‌ای، صنایع دستی و میراث فرهنگی
ج ـ توسعه تولیدات و فعالیت‌های رسانه‌ای، فرهنگی و هنری دیجیتال و نرم‌افزارهای چند رسانه‌ای و نیز حضور فعال و تأثیرگذار در فضای مجازی
د ـ توسعه و راه‌اندازی مؤسسات، هیأت‌ها و تشكل‌های فرهنگی، هنری، رسانه‌ای، دینی و قرآنی
هـ ـ اقدام برای حذف اسامی لاتین از سردر اماكن عمومی، شركت‌ها و بسته‌بندی كالاهای غیرصادراتی
ماده چهارم این برنامه توسعه‌ای مهم‌ترین موضوع در زمینه قرآنی است. بر اساس این ماده و در راستای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، قرار بود تا پایان سال دوم برنامه، اسناد راهبردی توسعه حوزه‌های آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش و آموزش عالی قرآنی كشور براساس پیشنهاد شورای توسعه فرهنگ قرآنی تهیه و برای تصویب به هیأت وزیران تقدیم شود.
این موضوع که بگذریم، موضوع تبیین فرهنگ غنی قرآن کریم در سطح بین‌المللی در ماده پنجم مورد اشاره قرار گرفته بود. بر این اساس، به منظور تبیین مبانی اسلام ناب محمدی (ص) و فرهنگ غنی قرآن كریم، انقلاب اسلامی و اندیشه‌های دینی و سیاسی حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری و نیز شناساندن و معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی ـ ایرانی و گسترش خط و زبان و ادبیات فارسی به ویژه برای ایرانیان خارج از كشور، با تأكید بر تقریب مذاهب اسلامی و تقویت گفت‌و‌گو و همگرایی بین پیروان ادیان و نخبگان علمی و فكری جهان و توسعه ارتباط و همكاری با مراكز ایرانشناسی، اسلام‌شناسی و صیانت از مفاخر معنوی، فرهنگی و علمی «سند ملی توسعه روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل» تا پایان سال اول برنامه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی) با همكاری وزارت امور خارجه و سایر دستگاه‌های مرتبط، شورای عالی حوزه علمیه قم و جامعه المصطفی العالمیه تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
همچنین در ماده 9 این برنامه آمده است: به دولت اجازه داده می‌شود به منظور افزایش سرانه بهره‌مندی اقشار مختلف مردم از فضاهای فرهنگی، هنری و ورزشی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه فعالیت فرهنگی و هنری اقدام‌های زیر را انجام دهد:
الف ـ حداكثر پنجاه درصد (50%) هزینه تكمیل مراكز فرهنگی، هنری، دینی و قرآنی دارای پیشرفت فیزیكی حداقل پنجاه درصد (50%) بخش غیردولتی و همچنین احداث اماكن ورزشی همجوار و متعلق به مساجد و كانونهای فرهنگی ورزشی جوانان بسیج را كه تكمیل و بهره‌برداری از آنها برای استفاده عمومی ضروری است بر اساس آئین‌نامه مصوب هیأت وزیران به صورت كمك بلاعوض تأمین نماید.
ماده 15 نیز که به موضوع تحول در آموزش عالی اشاره داشت، تدوین و ارتقای شاخص‌های كیفی به خصوص در رشته‌های علوم انسانی به ویژه در رشته‌های علوم قرآن مورد توجه قرار گرفت.
در این ماده آمده است: به منظور تحول بنیادین در آموزش عالی به ویژه در رشته‌های علوم انسانی، تحقق جنبش نرم‌افزاری و تعمیق مبانی اعتقادی، ارزش‌های اسلامی و اخلاق حرفه‌ای و با هدف ارتقاء كیفی در حوزه دانش و تربیت اسلامی، وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مكلفند اقدامات زیر را انجام دهند:
الف ـ بازنگری متون، محتوا و برنامههای آموزشی و درسی دانشگاهی مبتنی بر آموزه‌ها و ارزش‌های دینی و هویت اسلامی ـ ایرانی و انقلابی و تقویت دوره‌های تحصیلات تكمیلی با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای دانش بشری، با اولویت نیاز بازار كار
ب ـ تدوین و ارتقاء شاخص‌های كیفی به خصوص در رشته‌های علوم انسانی به ویژه در رشته‌های علوم قرآن و عترت و مطالعات میان‌رشته‌ای با بهره‌گیری از امكانات و توانمندی‌های حوزه‌های علمیه و تأمین آموزش‌های مورد نیاز متناسب با نقش دختران و پسران
ج ـ نهادینه كردن تجارب علمی و عملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با انجام فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و نظریه‌پردازی در حوزه‌های مرتبط
د ـ همكاری با حوزه‌های علمیه و بهره‌مندی از ظرفیت‌های حوزه در عرصه‌های مختلف
هـ ـ گسترش كرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و آزاداندیشی، انجام مطالعات میان‌رشته‌ای، توسعه قطب‌های علمی و تولید علم بومی با تأكید بر علوم انسانی با همكاری شورای عالی حوزه علمیه و دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
و ـ استقرار نظام جامع نظارت و ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی بر اساس شاخص‌های مورد تأیید وزارتخانه‌های مذكور منوط به عدم مغایرت با مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با هدف ارتقاء كیفیت آموزشی و پژوهشی
ارائه برنامه جامع آموزش قرآن آخرین موضوع قرآنی برنامه پنجم توسعه است که در ماده 19 منعکس شده است. در بخشی از این ماده آمده است: در راستای تحقق بند (8) سیاست‌های كلی ابلاغی و با هدف ارتقاء كیفی سه حوزه دانش، مهارت و تربیت اسلامی به دولت اجازه داده می‌شود برنامه تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش كشور را در چهارچوب قوانین موضوعه و با رعایت اولویت‌های ذیل تدوین نماید و پس از تصویب در هیأت وزیران به اجراء درآورد:
1ـ تحول در برنامههای آموزشی و پرورشی و درسی جهت كسب شایستگی‌های مورد نیاز فرد ایرانی توسط دانش‌آموختگان دوره آموزش عمومی مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی و نیازسنجی و به كارگیری فناوری
2ـ هدایت تحصیلی بر اساس علایق و ویژگی‌های دانش‌آموزان، توسعه حرفه‌ای و سرمایه انسانی مورد نیاز كشور
3ـ اصلاح نظام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی با تأكید بر رویكرد ارزشیابی برای تحقق فرآیند یاددهی ـ یادگیری در كلیه دوره‌های تحصیلی و تحقق كامل این فرآیند تا پایان برنامه
4ـ بسترسازی و ایجاد انگیزه لازم برای ورود دانش‌آموزان مستعد به رشته‌های علوم انسانی
5 ـ برنامه‌ریزی برای برقراری توازن بین تعداد دانش‌آموزان در رشته‌های مختلف تحصیلی متناسب با نیازهای جامعه به تدریج و در طول برنامه و برقراری توازن تا پایان برنامه
6 ـ بسترسازی مناسب برای كسب حداقل یک شایستگی و مهارت با توجه به نیاز بازار كار تا پایان برنامه برای تمامی دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری
7ـ استقرار نظام تضمین كیفیت جهت پایش، ارزشیابی، اصلاح و افزایش بهره‌وری
8 ـ سنجش و ارتقاء صلاحیت‌های حرفه‌ای نیروی انسانی موجود و مورد نیاز آموزش و پرورش بر اساس شاخص‌های آموزشی و پرورشی
9ـ ارائه برنامه جامع آموزش قرآن اعم از روانخوانی و فهم قرآن و برنامه تلفیقی قرآن، معارف اسلامی و عربی با اهداف قرآنی
10ـ برنامه‌ریزی جهت تدوین برنامههای آموزشی ارتقاء سلامت جسمانی و روانی مبتنی بر آموزه‌های دینی و قرآنی
11ـ تقویت و گسترش نظام مشاوره دانش‌آموز و خانواده جهت تحقق سلامت روحی دانش‌آموزان
12ـ بهره‌برداری از اماكن ورزشی سازمان تربیت بدنی در ساعات بلااستفاده جهت ارتقاء سلامت جسمی دانش‌آموزان
13ـ افزایش سرانه فضاهای ورزشی دانش‌آموزان
14ـ به‌كارگیری فناوری ارتباطات و اطلاعات در كلیه فرآیندها جهت تحقق عدالت آموزشی و تسهیل فرآیندهای موجود و ارائه برنامههای آموزشی و دروس دوره‌های تحصیلی به صورت الكترونیكی
15ـ ایجاد تعامل و ارتباط مؤثر با دیگر نظام‌های آموزشی در كشور از جمله آموزش عالی به عنوان زیر نظام یک نظام واحد
16ـ ایجاد تعامل آموزشی سازنده با دیگر كشورها و مراكز بین‌المللی مانند یونسكو، آیسسكو و یونیوک
و نهایتا در برنامه ششم توسعه تقویت معارف قرآنی و اهل بیت(ع) در روستاها و مناطق عشایری مورد توجه قرار گرفته است. هر چند این اقدام شایسته و مناسب بود اما به نظر می‌رسد با توجه به گستردگی فعالیت‌های قرآنی و فعالیت دستگاه‌های مختلف و متنوع در این عرصه نیاز به ارائه برنامه‌ای جامع و ملی احساس می‌شود. هر چند اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی نتیجه‌ای در پی نداشت اما اصرار بر تهیه و ارائه چنین اسناد و یا برنامه‌هایی می‌تواند در نظام‌سازی در حوزه قرآنی و انسجام و ارتباط میان برنامههای قرآنی را تقویت کند.
در این راستا نقش فعالان و صاحب‌نظران فرهنگی و قرآنی کشور تأثیرگذار است چرا که با ارائه پیشنهادات و راهکارهای مناسب مسئولان اجرایی و تقنینی کشور را برای برنامه‌ریزی دقیق و کارآمد یاری می‌رسانند. اعضای کمیسیون فرهنگی و فراکسیون قرآن، عترت و نماز مجلس به عنوان رابط میان فرهنیگان و قرآنیان جامعه با نهاد قانون‌گذار کشور می‌تواند زمینه را برای تقویت مباحث قرآنی در برنامههای مختلف فراهم کند.
در همین زمینه کمیسیون فرهنگی پیشنهادات مختلفی را در اصلاح و یا الحاق مواردی به برنامه ششم توسعه ارائه کرده که با به نظر می‌رسد مباحث قرآنی آن در لایحه‌ای که در حال بررسی در صحن علنی است افزوده نشده است و باید منتظر ارائه پیشنهادات به صورت شفاهی در حین بررسی لایحه برنامه باشیم.
یکی از پیشنهادات الحاقی کمیسیون فرهنگی مربوط به ماده 107 برنامه است که در بخش فرهنگ، هنر و ورزش آمده است. در یکی از بندهای الحاقی این ماده پیشنهاد شده: در راستای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی و دستیابی به جامعه مبتنی بر قرآن و عترت دولت موظف است نسبت به موارد ذیل اقدام کند:
الف ـ حمایت از ارتقای سطح سواد قرآنی جامعه در قالب نهضت قرآن‌آموزی با رویکرد روخوانی، آموزش عمومی قرآن، تدبر، تبلیغ، ترویج و پژوهش‌های قرآن و عترت با نظارت شورای توسعه فعالیت‌های قرآنی.
ب ـ حمایت لازم به منظور تربیت حداکثری حافظان قرآن کریم (جزء و کل) به تعداد یک میلیون نفر هر سال در طول برنامه با اولویت آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی و حوزوی و تشکل‌های مردم‌نهاد.
این موضوع به صورت مجزا در پیشنهاد کمیسیون به عنوان ماده الحاقی نیز منعکس شده؛ در این ماده الحاقی پیشنهاد شده تا به منظور دستیابی به جامعه‌ای مستمسک به قرآن و عترت(ع) و برخوردار از ایمان و عمل صالح و گسترش فرهنگ حیات‌بخش قرآن کریم و عترت(ع) در راستای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی دولت موظف است نسبت به موارد ذیل اقدام کند:
الف ـ تأمین اعتبارات و پشتیبانی لازم به منظور اجرای برنامه‌ها و سیاست‌ها و فعالیت‌های تعیین شده
ب ـ حمایت از ارتقای سطح سواد قرآنی جامعه با رویکرد روخوانی و روانخوانی، آموزش عمومی قرآن، تدبر، تفسیر، تبلیغ، ترویج و پژوهش‌های قرآنی و عترت
پ ـ حمایت لازم به منظور تربیت حداکثری حافظان قرآن کریم (جزء و کل) با اولویت آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی حوزوی و تشکل‌های مردم‌نهاد.
به گفته علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی با توجه به روند بررسی مواد لایحه برنامه ششم توسعه این موضوع تا هفته آینده در دستور کار صحن علنی مجلس قرار دارد و باید دید آیا موضوعی به مباحث قرآنی برنامه ششم توسعه اضافه خواهد شد یا باید به یک بند از یک بخش از یک ماده بسنده کرد.
